जी- 20 चळवळ – एक कटाक्ष

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

वसुधैव कुटुंबकम!- जग हेंच एक कुटुंब, ही एक सुंदर आनी आदर्श संकल्पना तत्वगिन्यानांत सोबता. महत्वाकांक्षा, सर्त आसता त्या राजकारणांत ही भावना प्रत्यक्षांत आचरणांत हाडप कुस्तार. देश एक कुटुंब जावंक शकना, थंय जगाचें खंय घेवन बसल्यात? देशांत सत्तापक्ष आनी सहयोगी, राजकी विरोधकांक देश विरोधी मानतात ही वस्तुस्थिती दर दिसा वक्तव्यांतल्यान दिसता. मैतयी आनी कुकी समुदायांतले जेन्ना एकामेकांच्या रक्ताक तानेल्ले आसतात तेन्ना देशांतलें मणिपूर राज्य हें एक कुटुंब जावंक शकना. देशांतले दोन धर्मीय समुदायाचे जेन्ना दंगलींत एकामेकांचो जीव घेवपाक आतूर आसतात तेन्ना ते एका कुटुंबांतले सदस्य आसूंक शकनात. हीच वस्तुस्थिती जगांतल्या सगळ्या देशांत दिसता.
एक आदर्शवाद, सुविचार, ग्रीटींग म्हूण ते सगळ्यांक मानवले तरी सत्ते खातीरच्या चढाओढींत ‘वसुधैव कुटुंबकम’ प्रासंगीक थारना. जगांतूय आदी महासत्ता अमेरिका आनी सोवियत संघ हांच्या कुटुंबांत राष्ट्रां विभागून आशिल्लीं. तिसरे उणे प्रभावाचे गुटनिरपेक्ष कुटुंब टीटो – नेहरू – नासर हांचे आशिल्ले. आयज वर्सुकी 20 ट्रील्यन डॉलर मायत वट्ट घरगुती उत्पादन (जीडीपी) आशिल्ल्या दोन बळिश्ट महासत्ता अमेरिका आनी चीन हांचे गोपा मदीं जगांतलीं बहुसंख्य राष्ट्रां विभागल्यांत. आपले गोपांत घेवपा खातीर दोगां मदली वाडटी सर्त शितयुद्धसम परिस्थितीचें रूप घेवपाक लागल्या तेन्ना कुटुंब उरलें कुशीक. महासत्तांच्या हट्ट आनी दादगिरीक लागून संयुक्त राष्ट्रसंघ सारकिल्ल्या वैश्वीक संस्थांची व्हडविकाय उणावल्या. रशियान युक्रेनांतल्यान भायर सरचे हो प्रस्ताव जरी बहुमतान संमत जालो तरी रशियान तो मानपाक न्हयकार दित जाल्यार, बळिश्ट चीनचो तेंको आशिल्ल्या रशिया विरोधांत प्रत्यक्षांत अर्थपूर्ण कारवाय करप शक्य जायना. आंतरराष्ट्रीय गुन्यांव न्यायालयान (आयसीसी) जरी युक्रेन आक्रमणांत रशियाच्या सैनिकांनी केल्ल्या नागरिकांचे हत्येक लागून पुतिनाक मानवधिकार हनन गुन्यांवा खातीर दोशी थारावन ताचे आड वारण्ट काडिल्ले आसले तरी माजराच्या गळ्यांत घांट बांदतलो कोण हो प्रस्न आसता.
“संयुक्त राष्ट्र संस्था ही सगळ्या देशांच्या राजदूत, कर्मचाऱ्यांक टायम पास करपाची सुवात जावन उरल्या” ह्या डॉनाल्ड ट्रंपाच्या निरिक्षणांत तथ्य आसा.
हरीत विकास, लिंग समानता, महिला सशक्तीकरण, शास्वत, संतुलीत विकास, अर्थव्यवस्था, वित्तिय संस्था मुखारच्या आव्हानांक तोंड दिवप त्यो बळकट करप, दहशतवाद, मनी लॉड्रीग विरोधांत लडो हो मसुदो वर्सान वर्सा जी- 20 घोशणापत्राचो भाग जावन आसता आनी ‘हय सायबा’ म्हणत एकमतान संमत जाता पूण उपरांत तांचे पूर्ततायेची कृती जायना. बळिश्ट राष्ट्रां तर त्या सिद्धांतांच्या विपरीत वागतना दिसतात.
गेल्या वर्सा बाली, इंडोनेशिया जी-20 परिशदेच्या घोशणापत्राच्या तिसऱ्या पॅरेग्राफांत “ही परिशद कडक शब्दांत रशिया महासंघाच्या युक्रेनांतल्या आक्रमणाची निंदा करता आनी बेगोबेग विनाशर्त थंयच्यान भायर सरचे अशी रशिये लागीं मागणी करता” असो खर आशय आशिल्लो. रशिया आनी चीनान ताका आक्षेप घेतलो तरीय चीन-रशियाच्या दबावा खाला नांवा गाळपाक यजमान इंडोनेशियान न्हयकार दिवपाचें धाडस दाखयलें. गेलें देड वर्स रशियान युक्रेनांत केल्ल्या विध्वंस, नरसंहाराचो उल्लेख टाळप, अन्याय करतल्या रशिया आनी सोसतल्या युक्रेनचें नांव घेवपाचें धाडस दाखयनासतना ‘नरो वा कुंजरोवा’ करत ‘हो काळ युद्धाचो न्हय’ असो समुपदेश दिवन फकत युद्धाक लागून उर्जा आनी जिनसांच्या दर वाडाय हाचो अर्थवेवस्थेचे दृश्टीन उल्लेख करत घोशणापत्रांत एकमत जालें म्हूण शिगमो करप हें कृत्य जी-20 बळिश्ट यजमान देश भारताक सोबून दिसले ना. परिशदेची यजमानकी करतना दबावा खाला अन्याय, हिंसा करपी ताकतींची निंदा टाळप हाचो अर्थ गुटनिरपेक्षता न्हय.
भारत ब्रिक्स परिशदेची यजमानकी करतनाय असलो प्रसंग पळोवपाक मेळ्ळा. उपखंडांतलो ‘पाकिस्तानी आतंकवाद’ अशा उल्लेखाक चीनचे प्रधानमंत्री शी जिनपिंगान आक्षेप घेतिल्लो, तेन्ना ‘पाकिस्तान’ नांव गाळून फकत आतंकवाद असो उल्लेख दवरलो. त्या वेळार पुतिनान शी जिनपिंगाक तेंको दिल्लो. जी- 20 तले बळिश्ट सभासद रशिया, चीन हे देश फकत कागदा वयल्यो नांवापुरत्यो लोकशायी प्रणाली. उदारमतवाद, अनेकतत्ववाद, धर्मनिरपेक्षता, समान वागणूक, विचार आनी भाशण स्वातंत्र्य तांच्या देशांतल्या नागरिकांच्या नशिबांत ना.
आतंकवाद, दहशतवाद विरोध हो घोशणापत्राचो भाग खरो पूण हांगा जी-20 सभासद देशांचे मुखेली पुतिन आनी शी जिनपिंग सारकिल्ले हुकुमशाह हेर देशांत आतंकवाद, झुजां पातळायतात अशें चित्र दिसता. स्वदेशांतूय ते आपल्या राजकी विरोधकांचेर अत्याचार करतात, तांकां सोंपयतात. पुतिनाल्या युक्रेन आक्रमणान दोनीय देशांतले नागरीक, सैनीक धरून तीन लाख मायत सोंपल्यात. राजकी विरोधक अलेक्सी नोवाल्नी आनी ताचे सारकिल्ल्या हजारांनी विरोधकांक पुतिनान बंदखणींत दवरल्यात. पुतिन विरोधक पूर्व गुप्तचर अलेक्झांडर लितविनेंकोक इंग्लंडांत विशप्रयोग करून मारलो म्हूण युरोपियन मानवधिकार न्यायालयान रशियाक जापसालदार धरला. शी जिनपिंगानूय आपल्या विरोधकांक पुलिसां वरवी गायब करून उडयल्यात. गेल्ल्या म्हयन्यांत विदेश मंत्री कीन गांग आनी संरक्षण मंत्री ली शांगफू गायब जाल्यात. कीन याँगमीन, हुवांग की सारकिल्ले हजारो विरोधक धा-बारा वर्सांची बंदखण भोगतात. शिवाय शिनज्यांग प्रांतांत विगर मुस्लिमांची पुनर्शिक्षणाच्या नांवा खाला बंदखणींत दवरले वरी स्थिती आसा. सभासद देश सौदी अरेबियाचे प्रधानमंत्री मोहम्मद बीन सलमानान आपल्या सत्ता महत्वाकाक्षेक विरोध करपी आपल्याच राजघराणांतल्या नातलगां आड अर्थीक फटींगपणाचे आरोप लावन तांकां बंदखणीत घाले तर कांय जाणांचो छळ करून हत्या केली अशे आरोप आसात. आपलो राजकी विरोधक

मूळ सौदी पूण अमेरिकन नागरीक जाल्ल्या पत्रकार जमाल खाशोगीक ताणें मारेकऱ्यां वरवीं तुर्कीयेत मारून उडयिल्लो अशेय आरोप लागिल्ले. ‘हो काळ युद्धाचो न्हय’ ह्या घोशणापत्रांतल्या कलमाचे सोयरसुतक पुतिनाक ना. परिशदेक अनुपस्थीत राविल्लो पुतिन उत्तर कोरियाच्या हुकुमशा किम जाँग उन हाचे कडल्यान युक्रेन युद्धांत वापरपा खातीर शस्त्रा विकती घेवपाची कबलात करपाक उत्सूक दिसता.
बायलांच्या सशक्तीकरणाचो मुद्दोय घोशणापत्रांत एकमतान उकलून धरला खरो पूण सौदी अरेबियांत सुदारणा घडोवन हाडल्यो तरी लग्न, कुटुंब, घटस्फोट बाबतींत कायदे महिलांच्या विरोधांत पक्षपाती आसात. महिला पासपोर्टा खातीर आवेदन दिवपाक शकनात आनी दादलो मनीस सांगाताक आसल्या शिवाय आपलो देश सोडपाक शकनात. इंडोनेशियांत शिक्षण, भलायकी, अर्थवेवस्थेंत देशांतल्यो संस्था महिलांक समान हक्क दिनात. लिगींक अत्याचार, बलात्काराचीं 90% प्रकरणां उजवाडाक येनात. इस्लाम बहुसंख्य सभासद देश तुर्कियेच्या संविधानान महिलांक समान हक्क दिल्यात, तांचेर कसलींच बंधनां घाल्ली नात, ताची हांगा तोखणाय करची पडटली.
वेपार क्षेत्रांत अमेरिका आनी युके वांगडा आमचो वेपार करार वाटाघाटी भिजत पडल्यात तर परिशदेच्या आदी कॅनडान एकतर्फा वेपार वाटाघाटी थांबयल्यात. वित्तिय संस्था बळकटीकरण आनी मनीलाँड्रींग विरोधांत एकठांय काम करतले हो घोशणापत्राचो भाग आसा. भारताचो हिंदू जावंय म्हूण ब्रिटनचे पंतप्रधान ऋषी सुनकाची देवूळ भेट आनी बायल अक्षताचो पेहराव हांचीं क्लिपां दिसूयभर टीव्हीर दाखयत तोखणाय जाली. आमच्या वित्तीय संस्थांचे हजारो कोटी लुटून मनीलाँड्रींगांतल्यान परदेशांत धाडून सुनकाच्या देशाचे जांवय जावन बशिल्ल्या विजय मल्ल्या, नीरव मोदी, ललित मोदी हांच्या प्रत्यर्पणा विशीं उलोवप कित्याक जायना तें कळना. हालींच ललित मोदी पूर्व भारताचे सॉलीसिटर जनरल हरीश साळवेच्या तिसऱ्या लग्नांत आपल्या दुसऱ्या गर्लफ्रॅण्डा वांगडा मजा मारतना दिसतालो.
पनामा पेपर, पॅरेडायज पेपरांनी जाहीर केल्ल्या शेल कंपनींत गुंतवणूक करप्यांचे वळेरेंत पुतिन आनी ताच्या सरकारांतल्या मंत्र्यांची, इश्ट गिरेस्तांची, सौदी राजघराण्यांतल्याचीं नांवां आसात तशेंच शी जिनपिंगाच्या मेवण्याचेंय नांव आसा. म्हणल्यार दुडू जिनपिंगाचो आसतलो हातूंत दुबाव ना.
सद्याच्या आनी भावी पिळगेच्या कल्याणाचो विचार करत पर्यावरणदृश्ट्या शास्वत, संतुलीत, सर्वसमावेशक विकास सादप हो हरीत विकास संबंदीत कराराचो भाग देशांचे मुखेली परिशदेंतल्यान आपल्या देशांत पावचे पयलीं विसरतात आनी अर्थीक विकासा खातीर झाडां, पर्यावरणाचो विध्वंस चालूच दवरतात. जगाचें सरासरी तपमान गेल्ल्या 40 वर्सांत वाडतच आसा. अमेरिका आनी चीन हे विध्वसांचे मुखेल खलनायक. कार्बन उत्सर्जन 43% उणावपाचे हो भाग ‘कट-पेश्ट’ करून जशाचो तसो फुडल्या वर्सा ब्राझील देशांतल्या जी-20 घोशणापत्रांत आसतलो.
भारतान जी-20 परिशदे खातीर 990 कोटी रुपयांचें बजेट दवरिल्लें पूण प्रत्यक्षांत 4100 कोटी मोडले अशे अनुमान आसा. आमचे मुद्रेंत परिवर्तीत केल्यार ते तुळेन गेल्या वर्सा इंडोनेशियान फकत रू. 364 कोटी मोडिल्ले. देशाक ह्या खर्चाचो कसो, कितलो फायदो जातलो तें खबर ना, मात, मोदी हांणी जगांत भारताचें नांव वयर काडलें त्या पुण्यायेचेर वेंचणूक प्रचार सभेंत मतां मागतले हें मात सेर्त.

दीपक लाड
पर्वरी