भांगरभूंय | प्रतिनिधी
म्हालो आपले एक वेतीन भुरग्याची तकली आपल्या जाय ते वटेन घुंवडायतालो. घरांतलो हारसो मागोवन आपूण हातांत धरतालो आनी
जल्माक येत सावन मरण येय सर, मनशाचो संबंद बऱ्याच लोकां कडेन येता. गरजे बगर वा गरजे खातीर. कांय जाणांचो संबद तर जिवीतभरुय आसता. तांचो जिविताचेर प्रभाव आसता आनी तांची गरजूय आसता. दिसपट्ट्या जिवितांत त्या मनशांनी दिल्ली सेवा आमकां जीण जगपाक आदार दिता. एकामेकांच्या आदारान जगपी समाजाच्या कितल्याश्याच देखदिण्या घडणुकांची इतिहास गवाय दिता.
सगळ्यांचो गरजेचो, सगळ्यांक सेवा दिवपी, सगळ्या गोंयकाराच्या काळजांतलो खाशेलो मनीस म्हणल्यार म्हालो. तो केंस कापून आपलें आनी घराब्याचें पोट भरता. तांकां नाभीक समाजूय म्हणटात. गरीब परिस्थिती, जेमतेम पोट भरपा सारकें कितें मेळ्ळें तें खावन धादोसकायेन रावपी म्हालो. गांवचो कितलोय व्हड पयशेकार वा शिकलेलो मनीस आसूं म्हाल्या म्हऱ्यांत बसलो म्हणतच ताका आपली तकली सकयल घालुनूच बसचो पडटालो. बापूय, आजो वा पणज्या कडल्यान दायज म्हूण घेतलेली केस कापपाची कला. ह्या समाजाक नाभीक हें नांव घडये भीक मागिनासतना स्वकश्टान खावपी म्हूण पडलें आसुंये. गोंयचो म्हालोय स्वाभिमानान कश्टाचें खावपी. कांय म्हाल्यांच्या घरांनी एक- दोन गायो वा म्हशी आदाराक आनी गरजेक सांबाळटाले.
आठवड्यांतलें कांय दीस सोडल्यार गांवांत भोंवून कोणूय आपयता जाल्यार तांचे केस कापप वा खाड- मिशी करप हें म्हाल्याचें काम. बोटव्यांत वा पोतयेंत कातर, वाखोर, बारीक दातांच्यो दातोण्यो, साबू, खोबरेल तेल, फडकी, आवतांक धार काडपाचो ल्हान फातर आनी एक कुडको घेवन म्हालो वाड्या वाड्यार भोंवतालो. कोणेय केंस कापपाक आपयलें जाल्यार बरें आसा नाजाल्यार गांवा भायर रुखा पोंदा बसून रावताले. खंयच्याय विशयाचेर उलोवपाक, भासभास करपाक, कोणागेर कितें आसा कोणागेर ना, कोणालें सुतक, कोणाले सुयेर ह्यो गजाली ताका खबर आसताल्यो.
केस कापले म्हणटच आदल्या काळार खुबूच कमी लोक पयशे दिताले. तळी दिवपाची प्रथा आसली. जें कितें मेळटा तें घेवन धादोशी, हासतें तोंड घेवन म्हालो आपली वाट धरतालो. हिंदू धर्म शस्त्रांत मनीस जल्माक येवचे आदीं तें मरण आनी मेल्या उपरांत लेगीत कितलेश्योच परंपरा, रिती करपाच्यो आसतात. त्यावेळार म्हालो जाय पडटा. ताचे बगर कितल्योश्योच रिती हिंदू धर्मांत जायनात. जल्मल्या भुरग्याक वर्स पुराय जातकच, भुरग्याची ताळु भरले उपरांत जावळ काडपाची प्रथा हिंदू धर्मांत आसा. त्या दिसा म्हाल्याक खास आपोवणें दितात. दोन पाटां भोंवतणी रांगोळी घालून एक पाट भुरग्याक आनी दुसरो म्हाल्याक दवरतात. भुरग्याचे केंस काडून सामको खड्डो करतात. मागीर म्हालो भुरग्याचे तकलेक गंध (चंदन) लाय म्हूण ताकीद दिता. म्हाल्याक मागीर तुवालो, तळी आनी पयशे दितात. ह्या दिसा घरांत गोडशें करप जाता आनी तेंय म्हाल्याक दितात. घरांत लग्न आसत जाल्यार न्हंवऱ्याक हळद लागचे आदीं म्हालो जाय पडटा. तो येवन न्हंवऱ्याचे मात्शे केंस काडटा. मिशो आसल्यार तांकांय मात्सो वाखोर लायता. किरी काडपाचो विधी लग्नाचे आदले दिसा लग्नघरांत जाता. मूंज आसल्यारूय म्हालो जायच पडटा. गांवांनी लग्नां जुळोवपाचें काम म्हालो बेस बरें करतालो. कोणाल्या घरांत वयार आयिल्ली चली वा चलो आसा हें म्हाल्याच्या नदरेंतल्यांत कशेंच सुटनासलें. सोयरीक जुळोवपाचें रायबारपण म्हाल्यान करून संवसार आनी घराबो फुलिल्याचीं उदाहरणां जायत्या गांवांनी मेळटात. केंस कापताना ताचें लक्ष केंसांचेर आसलें तरी नदर सरभोंवतणी आसताली. गांवचो म्हालो म्हटल्यार गांवांत जावपी ल्हान- व्हड सुवाळ्यांनी गरजेचो असो. कांय गांवच्या सुवाळ्यांनी तर म्हाल्याक देवळांत वाद्य वाजोवपाचो लेगीत मान आसता. कांय वेळार तर कोणागेर कसलो सुवाळो आसल्यार आपोवणीं दिवपाचीं कामां म्हालोच करतालो.
म्हाल्याक केंस कापपाचें आपोवणें आसा जाल्यार लोक घरांनी मात्शे सांबाळून उलयताले, घरा- घरांत रांदची कूड आसता आनी रांदचे कुडींत आयदनाक आयदन आपटले बगर रांदप जायना. ही आयदनांची आपटा- आपटीच्यो गजाली मात म्हालो आसताना जांवप फाव नासल्यो. गांवांत कोणागेर आयदनां आपटलीं ती गांवच्या एका पोंतार थावन दुसऱ्या पोंतार केन्ना पावलीं तीं कळ लेगीत नासलें.
गांवांतलीं कांय भुरगीं तर म्हाल्याक सामकीच भियेतालीं. केंस कापप आनी म्हालो येवपाचो आसा म्हणतच भुरग्यांक सामको कांपरो भरतालो. पूण केंस कापपाचे कार्यावळींतल्यांत भुरग्यांची सुटका नासली. म्हयन्यांत एक फावट तरी ती जातालीच. ते विशीं आवयक जुस्त याद उरताली आनी बापायक मागीर म्हाल्याक आपोवपाची ताकीद आसताली. घरा आवय आनी शाळेंत मास्तर वा बाई. मोख एकूच म्हयन्याच्या एका आयताराक केंस कापपाचो सुवाळो जावपाकूच जाय. खंय लिपून बसपाक लेगीत वाट नासली. केंस कापताना वाखर लायतना म्हालो कितेंय करीत जाल्यार जीव मुठीत घेवन म्हाल्या फुडल्यान बसतालीं. म्हालो आपले एक वेतीन भुरग्याची तकली आपल्या जाय ते वटेन घुंवडायतालो. घरांतलो हारसो मागोवन आपूण हातांत धरतालो आनी आपली हारशी केंस कापूंक बसलेल्या ‘सावदा’ कडेन दितालो आनी फाटल्यांतल्यान ताचीच तकली ताका दाखोवन आपल्याच बुद्धीमत्तेचर हांसत ताका तिडायत विचारप आसतालें, ‘आनीक बारीक करूं’ आनी ताची जाप येंवचे पयलींच, ताच्या आंगार पडलेले केंस फाफडून जातच मानेर आपल्या चार बोटांनी थापटी दिवन ‘जाली तुजी कांपणी’ म्हणतालो. आपले कुशळ कलेन केंस इतले बारीक करतालो, की त्या केंस कापूंक बसलेल्या सावदाक जाप दिवपाचो जागोच उरनासलो. तो फकत दांत वोंट किल्लीत घरांत पळटालो, घरांतल्या हारशांत स्वताचोच नियाळ करपाक.
गांवात कोणालेय एक- दोन भुरगे मस्ते आसताले. केंस कापप म्हटल्यार त्या घरांतल्या लोकांक नाका पुरो करताले. एक दोन मनशां कडेन लेगीत ते आटापा येनासले. असल्या भुरग्यांचे खंयच त्या कातरेची वा वाखोराची गांज येवंक दिनासताना केंस कापपाची कुशळकाय गांवच्या म्हाल्या कडेन आसताली. कांय वेळा तर भुरगीं जेवणां खाणां कडेन वा शाळेंत वचपाक तेम करीत जाल्यार लेगीत आवयन म्हाल्याचें नांवूच घेतल्यार पुरो आसलें, भुरगो सगळीं कामा सडसडीत करून मेकळो जातालो. गांवांत एक- दोन म्हाले आसत जाल्यार गांवांतलीं घरां आपसांत ते वांटून घेताले. आयतारा कोडू किरायत्याची वाटी तर तोंडाक लावन ताळ्यान वतकच परत दवरीसर शंबरेक फावटी म्हाल्याचें नांव आवयो घेताल्यो. म्हाल्याक जांबयो दिवन दिवन नाका पुरो जातालें आसत!!
गांव, शारांनीं, देस आनी अंतराश्ट्रीय मळार जायते नवे सोद लागले, उद्देगीक क्रांती जाली. दिसपट्ट्या वापरांत येवपाच्या कांय वस्तु नवे पद्दतीन येवपाक लागल्यो. खाड मिशी करपाक आवतां सोंपेपणी मेळपाक लागलीं. ती दादले घरांनीच करपाक लागले. सौंदर्यीकरणाचीं प्रसाधनां करपाच्या कारखान्यांनी खाड मिशी करपाचीं प्रसाधनां मेळपाक लागलीं. ती लावपाक खास तरेचे ल्हान कुंचे लोक वापरपाक लागले. नव्या वस्तुंचो लोकांक मोनेळ पडलो आनी म्हाल्याचीं कामां कमी कमी जायत गेलीं. पोट भरपाक दुसरीं कामां तो आपणावपाक लागलो. तांचे भुरगे शिकले, व्हड जाले, बऱ्यो पदव्यो घेतल्यो, खूब नामनाय जोडली. फुडें वचून ह्या मळार आनीक क्रांती जायत गेली. दुकांनाची, सामानांची मोदी बदलल्यो. विद्यूत उपकरणां तयार जालीं. फडकी बोटव्यासयत ना जाली आनी तिचो जागो विद्रांतल्या जंतुनाशकांनी घेतलो. कातर बदलली. म्हाल्याच्या बोटव्यांतली खाड मिशी इतली मर्यादीत ल्हान हारशी दुकांनानी पुराय मनीस दिसपा इतली व्हड जाली.
गांवगिऱ्या वठांरांतलो सगळ्यांचो इश्ट सगळ्यांच्याच घरांनी वावुरपी म्हालो, सणा- परबांक लोकांक हक्कान आपलो हातभार लावपी म्हालो, आजपरयान गरजेचोच आसा. दोन- तीन आवतां घेवन मनीसकुळाच्या केंद्र थळाक हातचलाखेन आनीक सुंदर करपी म्हालो. पारंपारीक म्हालो आतां दिश्टी पडना. पूण कोरोना काळांत मात कांय प्रमाणांत घरा येवन केंस कापप तात्पुरतें नदरेक पडलें. तांतूंत खुबसो फरकूय आसलो. केंस कापपाक कातर न्हय तर विद्युत उपकरण दिश्टी पडलें आनी खुब वेदना दिवपी गजाल म्हटल्यार तो नीज गोंयकार म्हालो नासलो.
फाटल्या पांच- स दसकांनी म्हालो फक्त व्हड- व्हड वाताकुलीन दुकांनांनी गणभेस घालून केस कापतना आनी हेर सेवा दितना नदरेक पडटा. आदले गांवचे म्हाले केंस म्हणटना, एकतर सामके टुळटुळीत करपांत, खाड मिशी करपांत तरबेज आसलो. वाताकुलीन दुकांनानी आसपी म्हाले आतां दादल्यांचे केंसांचे विवीद प्रकार करतात. केसांक रंग लायतनाय दिसतात. पारंपरीक बार्बेरी, केश कर्तनालयां आतां ‘ब्युटी ट्रीटमेंट सलुनां’ जाल्यांत. आपलो बापूय जांव आज्या कडेन केंस कापपाक शिकपी म्हालो आतां फांटी पडला. आयज म्हालेपण हें त्या वंशकुळाचेंच काम उरूंक ना. केंस कापपाची कला आनी तरेकवार मोदी करप ही कुशळकाय कोणा कडेन आसत जाल्यार त्या मनशाची भरभराट कोणूच आडावंक शकना, हातूंत मातूय दुबाव ना.
प्रीता परब
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
