भांगरभूंय | प्रतिनिधी
13 एप्रील 1919 ह्या दिसा जाल्ल्या जालियनवाला बाग हत्याकांडाक 106 वर्सां पुराय जालीं. जनरल डायरान त्या दिसा वीस हजार लोकांच्या समुदायाचेर अंदाधुंद फारपेट केल्लो. ती वेळ आशिल्ली 4 जावन 30 मिणटां. जालियनवाला बाग तीन वटांनी बंद आशिल्लो प्राकार. थंय वचपा खातीर एकूच अशीर अशी वाट आशिल्ली. ब्रिटीश जनरयल डायरान 1600 परस चड फार मारले. ह्या अंदाधुंद फारपेटांत खूबश्या नागरिकांक, ल्हान भुरग्यांक तशेंच जाण्टेल्यांक मरण आयिल्लें. ह्या फारपेटान बरोच बोवाळ जालो. हे घडणुके उपरांत ब्रिटीश सरकारान 379 मनशांक मरण आयिल्ल्याचें अधिकृत जाहीर केलें. पूण अनधिकृत अदमास एक हजार लोकां परसूय चड आशिल्लो. देशांत हे घडणुके उपरांत तिडकीचें ल्हार पातळ्ळें.
डायराच्या सोदांत कांय तरणाटे आशिल्ले. तातूंतलो उधम सिंग नांवाचो एक तरणाटो जो त्या हत्याकांडांत जखमी जाल्लो. ताणें 13 मार्च 1940 दिसा पंजाबचो गव्हर्नर आशिल्ल्या मायकेल अडवायराक जिवेशी मारलो. 31 जुलय 1940 दिसा तो फाशीचे ख्यास्तीक सामकार गेलो ह्या रक्तरंजीत जालियनवाला बागेची ही रक्तरंजीत काणी.
जालियनवाला बाग हें पंजाबांतल्या अमृतसर हांगासरलें एक ठिकाण. ब्रिटीश सरकारान 1918 वर्सा म्यांटेंगू गू चेम्सफर्ड सुदारणा जाहीर केली. ही सुदारणा जाहीर जातकच देशभर तिडकीचें ल्हार पातळ्ळें. उपरांत रौलेट कायदो चालीक लायलो. ह्या कायद्याची लोकांक पुरायेन म्हायती नाशिल्ली. हाचे उपरांत श्रीनिवास शास्त्री आनी महात्मा गांधी हांणी खर टिका केली. उपरांत आंदोलनाचो भडको उडलो.
लोकमान्य टिळक आनी महात्मा गांधी हांकां पंजाबांत येवपाक ब्रिटीश सरकारान बंदी घाल्ली. हे बंदीक लागूून उज्यांत तेल घाल्ल्याची भावना निर्माण जाली. अमृतसरांत 6 एप्रील 1919 दिसा हरताळ पाळ्ळो. सरकारान पंजाबांतले फुडारी किंचलू आनी सत्यपाल हांचेर भाशण बंदीचो आदेश जारी केलो आनी पुराय अमृतसर शार लश्कराच्या ताब्यांत दिलें. पूण ह्या आदेशाक ह्या दोनूय फुडाऱ्यांनी पाळो दिलो ना. नेमको हो दीस प्रतिपदेचो आशिल्लो आनी त्या दिसा आयतार आशिल्लो. ह्याच दिसा शिखांची बैसाखी परब आशिल्ली. जालियनवाला बाग ही सुवात स ते सात एकर इतली आसा. लश्करी सत्तेक भीक घालिनासतना लाल हंसराज आनी किचलू हांणी जालियनवाला बाग हांगा 13 एप्रील दिसा जाहीर सभा जातली अशें जाहीर केलें. ह्याच दिसा ब्रिटीश सरकारान बसका वा मिटींग घेवपाचेर बंदी घाल्ली. विशेश म्हणल्यार नोटीस सगली कडेन लावंक नाशिल्ली.
अशे परिस्थितींत सभा जालियनवाला बाग हांगा सुरू जाली आनी सभा सुरू जातकच ते सुवातेर मनीसपणा भायलो फारपेट सुरू केलो. ह्या फारपेटांत खूबशे जाण्टे, भुरगीं, लोक सांपडले. फक्त पयल्या धा मिणटांत 1650 परस चड फार मारले. खूबशा जाणांनी आपलो जीव वाटावपा खातीर शेजरा आशिल्ले बांयंत उडक्यो मारल्यो. तातूंत खूबशा जाणांक मरण आयलें. त्या बांयंतल्यान उपरांत 120 कुडी भायर काडल्यो. फारपेटांत मरण आयिल्ले 379 मनीस आशिल्ल्याचें ब्रिटीश सरकारान उपरांत जाहीर केलें. अनधिकृत अदमासा प्रमाण 1500 परस चड लोकांक मरण आयिल्लें. आयजूय जालियनवाला बाग हांगासरल्या फलकाचेर 2000 परस चड जाणांक मरण आयिल्ल्याची नोंद आसा. जखमींची संख्या लेगीत कांय हजारांचेर आशिल्ली. हाचेर कळस म्हणल्यार ब्रिटीश सरकारान वीज
आनी उदका पुरवण बंद केली. उपरांत देशांत राष्ट्रीय भावना तयार जाली.
ह्या हत्याकांडाचे पडसाद ब्रिटीश संसदेंत लेगीत उमटले. ब्रिटीश संसदेन 247 आड 537 मताधिक्यान डायरा आड मतदान केलें.
चर्चील हांणी लगीत ही इतिहासांतली काळीकुट्ट घडणूक आशिल्ल्याचो उल्लेख केलो. हे घडणुके उपरांत कवी रवींद्रनाथ टागोर हांणी ब्रिटीश सरकाराच्या सगल्या पदव्यांचो त्याग केलो. ह्या जालियनवाला बाग हत्याकांडा उपरांत भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसीन 1920 उपरांत राष्ट्रीय स्मारक करपाचें थारायलें. ह्या स्मारका खातीर एका ट्रस्टाची स्थापणूक 1923 वार्स केली. बेंजामीन पोल्क ह्या अमेरिकन मनशा कडेन ह्या स्मारकाचें डिझायन करपाचें काम आशिल्लें. स्मारक पुराय जावन ताचें उक्तावण पयले राष्ट्रपती
राजेंद्र प्रसाद हांचे हस्तुकीं आनी प्रधानमंत्री पंडित जवाहरलाल नेहरू हांचे हाजिरेंत 13 एप्रील 1961 दिसा जालें. आयजूय ह्या स्मारकांत फारपेटीच्यो खुणो आसात. तशेंच जे बांयंत लोकांनी उडक्यो मारिल्ल्यो ती बांय लेगीत संरक्षीत स्मारक म्हूण जाहीर केल्या.
14 ऑक्टोबर 1997 दिसा ब्रिटीश साम्राज्याची राणी
एलिझाबेद हांणी दुसरो पूत राजपूत फिलीप हांचे सयत येवन संवेदना उक्तायली आनी ब्रिटिशांची चूक मान्य केली. भारतीय स्वातंत्र्य लढ्यांतलें जालियनवाला बाग हत्याकांड हो एक रक्तरंजीत इतिहास आसा.
आयज सुमार 105 वर्सां पयलीं हें हत्याकांड घडिल्लें. ह्या हत्याकांडा उपरांत भारतीय राष्ट्रवादान मोडण घेतलें आनी राष्ट्रीय भावना आनीक निर्माण जाली. स्वातंत्र्याची भावना अदिकूच जागृत जाली. ह्या हत्याकांडांतल्या शहिदांक नमळायेचीं आर्गां.
शांताराम वाघ
96234 52553
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
