जागतीक अर्थवेवस्थेंतली अनिश्चितताय

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

भारत – पाकिस्तान झुजबंदी आपणें दोनूय देशांक वेपार कबलातीची भिरांत घालून घडोवन हाडली हें आतां मेरेन उणेच चोवीस फावटीं ट्रंपान जगाक सांगलां.

अायज अर्थीक आनी लश्करी महासत्ता आशिल्ली अमेरिका ही राश्ट्राध्यक्ष ट्रंपाल्या एकाधिकारशाही आचरण, धोरण, निर्णयांक लागून फुडारांत तशी उरत हाची हमी भरप कुस्तार. संविधाना खाला जे निर्णय घेवप हे अमेरिकेच्या संसदेच्या– काँग्रेसच्या- वा थंयचे न्यायसंस्थेच्या अधिकारा खाला येतात ते विशेशाधिकारांचे शॉर्टकट वापरून ट्रंप स्वता घेवपाक लागला. सुयोग्य, संतुलीत लश्करी, अर्थीक निती थारावपा खातीर लागपी सुशिक्षितता, परिपक्वता ट्रंपालागीं ना. व्यक्तीगत निश्ठा हे एकेच कसोटीचेर सगळ्या सचिवांची (मंत्री) निवड केल्ले कारणान फकत ‘येस सर’ म्हणपी हो जमावडो सरकार, प्रशासन चलोवपा खातीर ट्रंपाक मौलीक सल्ले दिवपाच्या परिस्थितींत आयज दिसना, आनी तसो सल्लो दिवपाचो यत्न करीत जाल्यार तो मानून घेवपाचें मोठेंपण उथळ- गर्विश्ट ट्रंपा लागीं ना.
अकल्पनीय, अविश्वसनीय वृत्ती- वेव्हाराक लागून ट्रंप नांवाचें वादळ सुरक्षा, वेपार-उद्देग संबदीत निर्णयांच्या बाबतीत केन्ना आनी खंयच्या दिशेन व्हांवतलें हाचो अदमास लावप अमेरिकेच्या विरोधी राश्ट्रांकूच न्हय तर इश्ट राश्ट्रांक आनी खुद्द अमेरिकेंत ताच्या पक्षांतल्या, विरोधी पक्षांतल्या जनप्रतिनीधींक तशेच सामान्य जनतेक कुस्तार जाल्लें आसा.
‘उरूग्वे रावंड’ वेपारी वाटाघाटींनी घालून दिल्ल्या बुनियादी नियमावलीक अनुसरून अमेरीका आनी बहुसंख्य देश भासाभास, तडजोडींतल्यान शुल्क थारायत आयल्यात. मात आयज तुघलकी तर्कशून्य अवाजवी दर विशेशाधिकार वापरून ट्रंप स्वताच लायता, मुजत दिता, मागीर ती वाडयता, टक्केवारी उणी करता आनी परतून मुजत दिता.
असल्या खवदळाक लागून जागतीक अर्थव्यवस्थेच्या मळार भंय, अनिश्चितताय आनी गोंदळाचे वातावरण निर्माण जालां. प्रदीर्घ काळा खातीर कारखानदारींत गुंतवणूक करपी उद्देजगांक निर्णय घेवप कुस्तार जाता. परिणाम अमेरिकेकूय भोगचें पडटले. आयज शुल्क लागचे आदींच जून अखेर थंय उपभोक्ता जिनसांचे दर आनी म्हारगायेचो निर्देशांक वाडिल्लो दिसलो.
अमेरिकेंतल्या आयातींचेर शुल्क दर थारावपाचो अधिकार अमेरिकेंतले काँग्रसीचो हे न्यायालयान ट्रंपाच्या निदर्शनाक हाडलां तशेंच शुल्कनिती- निर्णय हे राजनितिक दबावा खातीर वापरचे न्हय हेंवूय स्पश्ट केलां तरी ट्रंपाच्या अर्थकारणांत राजकारण घुस्पल्लें दिसता.
राश्ट्राध्यक्ष जाल्लो तेन्ना ट्रंपाक इश्ट पुतिनाचेर चड भरवंसो आशिल्लो. घुमजाव करत अमेरिकेन युक्रेनाक शस्त्रां दिवप बंद केलें. पूतीन आपलो लागीचो इश्ट. वेंचून येत जाल्यार 24 वरां भितर आपूण झुजबंदी घडोवन हाडटलों अशो बडायो ट्रंप प्रचारसभांनी मारतालो खरो, पूण तो ताचो गैरसमज आशिल्लो हें ताका हालीं कळ्ळां. “आपणा वांगडा एक वर बऱ्या भशेन संवाद सादले उपरांत पुतीन रातीन मारेकरी जावन युक्रेनांत बाँब उडोवपाक लागता” अशें म्हणत नेटो सचिवा वांगडा ओवल ऑफिसांत घडोवन हाडिल्ले बसकेंत स्वरक्षणा खातीर युक्रेनाक पेट्रीओट मिसायलां दिवपाची आनी रशिये आड 100% शुल्क लावपाची घोशणा केली. रशियेक शांतता कबलात करपा खातीर मुखार येवपाक पन्नास दिसांची मुजत दिल्या. काँग्रेसीक कुशीक दवरून रशिये आड लश्करी, अर्थिक, राजनितिक घोशणा स्वताच केल्यो.
ब्राझीलाचे आदले राश्ट्राध्यक्ष जेअर बोल्सेनारो हांचेआड थंयच्या न्यायालयांत चालू आशिल्ले भ्रश्टाचाराचे खटले बंद केले ना जाल्यार 50% टक्के शुल्क लावपाची धमकी जाहिरपणान ट्रंपान गेल्ले सप्तकांत दिल्या, तशेंच ब्राझील वाजवी वेपार सराव (Fair trade practice) पाळटा काय ना हाची चवकशी सुरू केल्या. सरळ शब्दांत हाका दादागिरी म्हणटात.
भारत- पाकिस्तान झुजबंदी आपणें दोनूय देशांक वेपार कबलातीची भिरांत घालून घडोवन हाडली हें आतां मेरेन उणेच चोवीस फावटीं ट्रंपान जगाक सांगलां. राजकी आनी लश्करी यंत्रणांतल्यान सभासद देशांचे स्वातंत्र्य आनी सुरक्षेचें रक्षण करपाच्या उद्देशान स्थापन्न जाल्ल्या NATO पंगडात उत्तर अमेरिका आनी युरोपियन देश सभासद आसात. हातूंतले चडशे सदस्य युरोपियन संघाचे सदस्य आसात तेन्ना आपल्या 27 सहयोगी युरोपियन देश, शेजारी मेक्सिको हांका 30% आनी दुसरो शेजारी कॅनडाक 35% वाडीव शुल्क लावप समा दिसना खरे, पूण ‘ट्रंप है तो मुमकीन है.’
शुल्कांचे फाटभूयेंचेर जगांतले देश चीना वटेन पळोवपाक लागल्यात. जपान हो अमेरिकेचो इश्ट. हिंद- प्रशांत क्षेत्रांत स्थानिक सुरक्षा, अर्थव्यवस्था हातूंत सामायिक स्वारस्य, सहकार वाडोवपाच्या उद्देशान स्थापन केल्ल्या चार देशांच्या QUAD समुहांत अमेरिका, ऑस्ट्रेलिया, भारता वांगडा एक सदस्य. चीनाक शह दिवप हो पंगडाचो मुखेल उद्देश केन्नाच लिपिल्लो ना. उदेंत चीन भागांत चीनाचो लश्करी जमावडो आनी हालचालींक लागून क्षेत्रांत वाडट्या तणावा विशीं जपानचे विदेश मंत्री ताकेशी इवाया हांणी चीनी विदेश मंत्री वांग यी हांचे कडेन 6 महिन्यां आदी नाराजी उक्तायिल्ली. हालीं दोनूय विदेश मंत्र्या मदीं क्वालालंपूरांत जाल्ले बसकेंत जपानचे सुर बदलिल्ले दिसले.“उपखंडांत आनी जगांत थीर विकास घडोवन एक नवें पर्व सुरू करपा खातीर दोनूय देश संयुक्तपणान रणनिती तयार करपाक प्रतिबद्ध आसात” असो संदेश ते बसकें उपरांत काडिल्ल्या परिपत्रकांत नमूद जाल्लो दिसलो. अमेरिकेच्या शुल्क दर फाटभूयेंचेर नवी बाजारपेठ मेळोवपा खातीर जपानचो चीन लागसार वचपाचो प्रयत्न झळकता.
भारताची परिस्थिती दोनूय दिव्यांत तेल घालपी अशी जाल्ली दिसता. चीनचो उपखंडात प्रभाव उणावपाचो उद्देश बाळगुवपी QUAD पंगडांत भारत अमेरिके वांगडा दिसता तर अमेरिकेचे उपखंडांतले आनी जगांतले राजकी अर्थिक वर्चस्व उणे करपाचो उद्देश बाळगुवपी BRICS समुहांत भारत, चीन, रशियाच्या वटेन उबो दिसता. हेर देशांतल्या अर्थव्यवस्थांक प्रभावीत करपा खातीर अमेरिका डॉलर दर हत्यार कशें वापरतना दिसता. त्या खातीर BRICS समुहांतले सभासद देश आपले वेपार व्यवहार डॉलर कुशीक दवरून करपाक सोदतात. तशें केल्यार ब्रीक्स पंगडांतल्या सभासदांचेर सरसकट 10% शुल्क लावपाची धमकी ट्रंपान दिल्या, ती आमी अमेरिकेच्या QUAD पंगडात आसले तरी आमकाय लागू पडटली. ताचे भायर हालीं रशियेआड 100% शुल्क दर लायतले अशें जाहीर केला तेन्ना रशिये वांगडा वेपार करपी देशांकूय तितल्याच दरान शुल्क आकारतले अशेंय म्हणलां. आमी रशिये कडल्यान सवलतीच्या दरान तेल खरेदी करतात, म्हूण आमकाय तो लागू पडटलो.
हीच 100% शुल्काची धमकी NATO सचिव मार्क रट्टे हाणी भारताच्या पंतप्रधानाक दिल्या. त्या रजावांन रशिये कडल्यान तेल, गॅस विकतो घेवपी युरेपियन देशां आड 100% शुल्क लागू जालो ना जाल्यार धोरणांत दुटप्पीपणा दिसतलो. रट्टे नेदरलँडाचो आदलो पंतप्रधान खरो, मात आयज ट्रंपाचो खास. ट्रंपाक तो मानान ‘डॅडी’ म्हणटा. युरोपीय संघाचो सभासद नेदरलँडाक 30% शुल्क लागतलो, पूण रट्टे ते बाबतींत उलयना. ट्रंप आनी ताच्या गोपांतली भक्त मंडळी माफिया गँगा सारखी दबाव घालून, धमकी दिवन राजकी ब्लॅकमेल करून जगाची अर्थव्यवस्था चलोवपाक सोदता. हाका लागून खूबशे देश वेपार निती बदलून नव्या बाजारपेठींचो सोद घेवपाक लागल्यात.
आफ्रिकेंतल्या 13 देशांनी अमेरिकेचो साथ सोडून पर्यायी बाजारपेठी सोदपाची तयारी चलयल्या. कॅनडा, मेक्सिको देशांनी युरोपियन युनियन, चीन बाजारपेठींत वेव्हार वाडोवपाचे संकेत दिल्यात. गेल्या सप्तकांत ऑस्ट्रेलियन प्रधानमंत्री एंथनी आल्बानिसे चीन वांगडा वेपार संबंद घटमूट करपा खातीर शंघाय पावले. बिरेस्तारा युरोपियन संघातल्या जर्मनीन युके वांगडा वेपार करार केले. युरोपियन युनियन चीन वांगडा वेपार करपाच्या मूडांत दिसतात. “भारत आनी चीन मदले स्थीर आनी रचनात्मक संबंद हे दोनीय देशां खातीर फायद्याचे थारतले” हो सूर गेल्या सप्ताहांत शंघाय को-ऑपरेशन ऑर्गनायझेशन बसकेक हाजीर रावपाक थंय गेल्ले कडेन आमचे विदेश मंत्री जयशंकरान चीनी विदेश मंत्री वांग यी हांचे मुखार लायलो.
अमेरिके फाटोफाट चीन हो भारताचो दुसऱ्या क्रमांकाचो वेपार पार्टनर जावन आसा. आमी चडशें कच्चे खनीज निर्गत करतात, ते तुळेन आयात करतात त्या इलेक्ट्रॉनिक उपकरणां, यंत्रा हांचें मोल चड आसता. गेल्ले अर्थिक वर्सा आमची चीनांतल्यान आयात $113.46 अब्ज आनी आमची निर्गत फकत $14.25 अब्ज आशिल्ल्यान वेपारी तूट $99.2 अब्ज इतली आशिल्ली. उपखंडात आमचें सामर्थ्य उणावपा खातीर यत्न करपी, पाकिस्तानाआड झूजांत तांकां शस्त्रां, तंत्रज्ञानाची मजत दिवपी चीना वांगडा घडये फुडारांत आमका आनीकूय वेपार वाडोवचो पडटलो अशें दिसता. हाका कारणीभूत मोदींचो इश्ट ‘डोलांड’ ट्रंपा चे वाडीव शुल्क दर आसले तरी धर्म, जातीवाद, भाशावाद, राजकारण हातूंतच चड घुस्पून उरिल्ले कारणान आमी अपेक्षे नुसार विकसित आनी आत्मनिर्भर देश जांवक पावले नात, हें मुखेल कारण. चरित्रहीन, फटींग मनशा कडेन वेव्हार करपाचे भागगडींत लोक चडशे पडनात. ट्रंप हो एक गुन्यांवकार उद्देजक म्हूण कुप्रसिध्द आसा. ताच्या आड 34 गंभीर गुन्यांवांची आरोपपत्रां न्यायप्रविश्ट आसात. 4 गुन्यांवांत ताका दोशी थारायला. ताच्यो 6 कंपनी दिवाळखोर जाल्यात. ताणें स्थापिल्लें बोगस विश्वविद्यालय, एक बोगस दानधर्मदाय संस्था बंद उडयल्या. हे जरी वैयक्तीक आसले तरीय केल्ले करार मोडपाचे प्रकार ताणें अमेरिकेच्या राश्ट्रपतीचे भुमिकेंतूय केल्ले आसात. ‘हम करेसो कायदा’ वृत्तीच्या लहरी ट्रंपान ताच्याच देशाच्या सरकारांनी केल्ले करार- मागीर ते राजकी आसूं वा अर्थीक- निरस्त केल्यात. कॅनडा आनी मेक्सिको वांगडा आपणे आदल्या टर्मांत केल्ले करार ताणें स्वताच एकतर्फा निरस्त केले. आतां अनुक्रमान 35% आनी 30% शुल्क लावपाची धमकी दोगाय देशांक दिल्या. गेल्ल्या जानेर म्हयन्यांत अध्यक्षपदाचो सोपूत घेतले उपरांत रोखडेच विशेशाधिकार वापरून कायदेशीर रितीन बंदनकारक आशिल्ल्या 2015 वर्सा स्थापिल्ल्या पॅरिस हवामान बदल करारांतल्यान आनी जागतिक भलायकी संस्थेंतल्यान (WHO) अमेरिकेक भायर काडली.
भारता वांगडा वेपार करार लागीं पावला अशे ट्रंपान चार दीस फाटीं म्हणिल्लें आसलें तरी तसले करार केन्ना तो एकतर्फा मोडून शुल्क लायत हाची गॅरंटी ना.
विनोद :- ट्रंपान कोका- कोला कंपनीक पेयांत ऊसाचो रोस वापरपाक लायला. पूण त्या खातीर व्हड प्रमाणांत लागपी ऊस कोका-कोलाक ब्राझिल आनी मेक्सिकोंतल्यान आयात करचो पडलो. त्या दोनूय देशांचेर तर ट्रंपान वाडीव शुल्काची घोशणा केल्या.

दीपक लाड
पर्वरी