जमनीच्या रुपांतरा आड कुंकळकारांचें झूज

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

ह्या प्रकल्पाचो पर्यावरणीय आनी समाजीक परिणाम कितलो जातलो हाचेर पंचायतीन आवाज काडला. आमी याचिका दाखल केल्यात, बसकांक हाजीर रावल्यात आनी अधिकाऱ्यां कडेन वाटाघाटी करपाचो यत्न केला, पूण…

दायज आनी परंपरेन बुडून गेल्ल्या आमच्या शांत, पाचव्या गांवाक एका बेपर्वा प्रस्तावाक लागून धोको निर्माण जाला. 1 लाख चौखण मिटर फळबाग जमनीचें उदरगती खातीर प्लॉटांत रुपांतर करतात. उदरगतीक चड करून प्रगती म्हणून पळयतात, पूण हो खाशेलो प्रकल्प म्हजे खातीर आनी म्हज्या सांगाती गांवकारांक नाश सोडून हेर कितेंच दिना. आमच्या ल्हान गांवान लागींच्या कुंडय उद्देगीक वाठाराक लागून जायते त्रास सोंसल्यात… आनी आतां आमकां चड विध्वंसाक तोंड दिवचें पडटा. आमच्या दायजांतल्यान आनी पर्यावरणांतल्यान उरिल्ल्या गजालींची राखण करपा खातीर आमी झगडटात, तरी लेगीत आमचो आवाज आयकूंक मेळना अशें म्हाका दिसता. हांगासर हांव आमची सामुहीक दुख्ख, आमची भिरांत आनी हे भुंये कडेन आमचो खोल रुजिल्लो संबंद उक्तायतां.
ह्या रुपांतराक लागून जावपी एक तत्काळ आनी भिरांकूळ धोको आसा तो आमच्या पर्यावरणाक. फळबागांचीं जमनी म्हळ्यार आमच्या गांवाचें पाचवे फुफ्फुस. तें समाजाक फकत अन्न आनी साधनां दिता अशें न्हय तर वाठाराच्या पर्यावरणीय संतुळेकय योगदान दिता. फळबागांच्या जमनींत पिळग्यां पिळग्यांनी एकचारान रावपी विंगड विंगड वनस्पती आनी मोनजात आसा. हे जमनीचें उदरगती खातीर प्लॉटांत रुपांतर करून आमी फकत सैमाक अडचणींत घालिनात तर जिवीत तिगोवन दवरपी एक पुराय पर्यावरण यंत्रणा मोडून उडयतात. पर्यावरणाक धोको फळबाग जमनीचेर थांबना. आमचे हवेंत आनी उदकांत प्रदुशण जावपाक योगदान दिवपी कुंडय उद्देगीक वाठाराच्या परिणामा कडेन आमी पयलींच झगडपी गांव. उद्देगीक कोयराक लागून उदकाचो दर्जो आनी हवेची शुद्धताय हातूंत बदल जाल्ल्याची कागाळ गांवकारांनी खूब आदीं सावन केल्या. ह्या नव्या प्रकल्पाक लागून आमची सैमीक संपत्ती आनीक दूषित, उणी जावपाची खर शक्यताय आमच्या मुखार आसा.
आमच्यो बांयो आदींच सुकतात आनी आतां फळबागांचे निमाणे अवशेश इमारती खातीर जमनीर उडयले जाल्यार कितें जातलें? उदकाच्या पांवड्याक धोको आसा आनी रोखडोंच कुकळ्यां उदकाचो तीव्र उणाव येवंक शकता. प्लॉट करपा खातीर फळबाग नश्ट केल्यार पर्यावरणांत कायमचे बदल जातले आनी दीर्घकाळाचे प्रस्न निर्माण जातले, हें जाणून घेवपाक आनीक पुरावे जाय? कुकळ्यां म्हणल्यार फकत जमनीचो कुडको न्हय, तें आमचें घर, आमची अस्मिताय. आमच्या गांवाचें चरित्र ताच्या शेतकी मुळां कडेन, ताचे शांत जिणे पद्दतीक आनी ताच्या लागींच्यान गुंथिल्ल्या समाजाक बांदून आसा. फळबागांची जमनी हे अस्मितायेचो एक अभिन्न आंग. सैमाक आदार दिवपी टिकावू जिणे पद्दतीचें प्रतीक.
जेन्ना अशे तरेचे जमनीचे रुपांतर आमचेर जबरदस्तीन जातात तेन्ना ते फकत भौतिक बदलां परस चड बदल घडयता. तांकां लागून लोकसंख्येंत बदल घडटात, समाजाच्या सांस्कृतायेत बदल जातात. हे नवे रहिवासी कोण आसतले? आमची जिणे पद्दत समजतले आनी तांकां मान दितले काय आमी मोगान मानतात त्या गजालीं कडेन तडजोड करपाक बाध्य करपी मागणी आनी अपेक्षा आपले वांगडा हाडटले? लोकांचो आनी बांदकामांचो परिणाम सांस्कृतीक मुल्यांचेर आनी पर्यावरणाचेर पडटलो असो भंय म्हज्या सारकिल्या गांवकारांक आसा. आमच्या सणांचें, युगपुर्विल्ल्या संस्कारांक आनी आमच्या स्वताच्या भावनेचें कितें जातलें? नवे रहिवाशी कुंकळच्या पवित्र थळांची काळजी घेतलें काय? वा ह्यो जमनी फकत रियल इस्टेटांत रुपांतरीत जातल्यो, तांच्या आत्म्या पासून आनी इतिहासा पासून वंचित?
आदींच, हांवें तें घडटा तें पळयलां. एकदां आमकां एक समाज म्हूण व्याख्या केल्लीं लागींचीं बंधनां शारिरीक आनी भावनीक अशा दोनूय प्रकारच्या वण्टींनी बदलपाक लागल्यात. चड उदरगत जाल्यार हें अंतर वाडटलेंच. उबी रावपी ते दर एके नवे इमारती खातीर गांव म्हणून आमच्या आत्म्याचो एक भाग कुसकुसता. ह्या प्रकल्पाच्या समर्थकांचो वाद आसा की ह्या रुपांतराक लागून अर्थीक फायदो जातलो- नोकरी निर्माण, बरी मुळावी बांदावळ आनी थळाव्या पंचायती खातीर येणावळ वाडटली. पूण कितल्या मोलान? पिळग्या पिळग्यांनी हे जमनीचेर जगपी गांवकारांक अशा आश्वासनां विशीं पयलींच दुबाव आसा, आदल्या काळांत अशाच प्रकल्पांचो थळाव्या लोकांक कसो व्हडलोसो फायदो जावंक ना तें पळोवन.
कुंडय उद्देगीक वाठारान ह्या वाठारांत अर्थीक समृद्धी हाडपाची आशिल्ली, पूण ताचे बदला तातूंतल्यान चड समस्या निर्माण जाल्यो- प्रदुशण, गर्दी आनी कुंकळच्या लोकांक प्रत्यक्ष रोजगाराचे नदरेन उणें. उदरगतीच्या नांवान उद्देगीक वाठार बांदपा वेळार कशे अन्याय जाले तें आमच्यांतल्या जायत्या जाणांक अजूनय याद आसा, ताका लागून आमचें जिवीत चड आव्हानात्मक जालां.
आतां ह्या फळबागांच्या जमनीच्या रुपांतरान तशींच रितीं उतरां दितात. ह्या प्रकल्पाचो खऱ्या अर्थान कुकळच्या लोकांक फायदो जातलो काय भायल्या लोकांक आमच्या गांवाच्या खर्चाचेर फायदो मेळोवपाचो आनीक एक मार्ग? एक शेतकार आनी एक गांवचो मनीस म्हूण आमची शेतकी जमीन वचून उदरनिर्वाहाक ताचेर आदारून रावपी लोकांक त्रास सोडून हेर कितेंच येवचें ना, हाची म्हाका खात्री आसा. उदेंते वटेन धोको आसून लेगीत आमचे पंचायतीन आनी शेतकार संघटणेन प्रस्तावीत प्रकल्पा आड जे एकवटीत भुमिका घेतल्या तें पळोवन म्हाका उर्बा मेळटा. शेतकार, कामगार आनी वेवसाय मालक लेगीत सगळ्या थरांतले लोक एकठांय येवन एकाच कामा खातीर झुजतात तें पळोवप एक अपुरबायेचें दृश्य.
हो एकचार आमच्या गांवाच्या बळग्या विशीं आनी ताच्या लोकांनी आमचें हक्कान जें आसा ताची राखण करपा विशींच्या निर्धाराचेर खूब उलयता. आमी उदरगती आड न्हय, पूण प्रगतीच्या नांवान आमी नाशा आड आसात. हे जमनीचेर रावपी, तिची माती जोतपी, पिळग्यांनी कुटुंबां तिगोवन दवरपी लोकांचो आवाज विकासक आनी राजकारण्यांच्या हिताच्या वयर आयकूंक जाय. ह्या प्रकल्पाचो पर्यावरणीय आनी समाजीक परिणाम कितलो जातलो हाचेर पंचायतीन आवाज काडला. आमी याचिका दाखल केल्यात, बसकांक हाजीर रावल्यात आनी अधिकाऱ्यां कडेन वाटाघाटी करपाचो यत्न केला, पूण आमचे परस खूब बळिश्ट आशिल्ल्या सैन्या आड सतत झुजचें पडटलें अशें दिसता. आनी आमी हार मानूंक शकनात. आमचो गांव, आमची जमीन, आमचो फुडार ताचेर आदारून आसा.
कुंकळच्या शेतांतल्यान वतना झाडां अजून उबीं आसलीं तरी, शेतां पाचवीं आसलीं तरी म्हाका एक व्हडली लुकसाणाची भावना जाणवता. ह्या जमनीच्या रुपांतराचो धोको आमच्या गांवाचेर काळ्या कुपा भशेन उबो रावता. आमी मोगान सांबाळटात त्या सगळ्या वस्तूंचेर सावळी घालता. फुडार अनिश्चीत दिसता, पूण एक गजाल स्पश्ट आसा ती म्हणल्यार आतां आमी भुमिका घेतलीना जाल्यार फकत जमीन न्हय, तर जिणेची पद्दत वगडायतले. हें फकत उदरगत प्रकल्पाक विरोध करप न्हय तर आमची अस्मिताय, पर्यावरण आनी आमचो समाज सांबाळप. फळबागांचीं जमनी फकत मालमत्ते परस चड- तीं मुळां आमकां जमनीचेर दवरतात. ते आमच्या इतिहासाचें, पोट भरपाचें आनी फुडाराचें प्रतिनिधित्व करतात. ह्या जमनीचें रुपांतर केल्यार आमकां कितें उरतलें? काँक्रीट आनी डांबराचें एक दृश्य, जंय एकदां झाडां आनी शेतां आशिल्लीं, अनवळखी लोकांनी भरिल्लो गांव, जंय एकदां समाज आशिल्लो.
आमी चड मागनात. आमी फकत आयकतात, मान मेळचो आनी शेंकड्यांनी वर्सां आमकां तिगोवन दवरपी जमनी कडेन एकचारान जगपाक मेळचे इतलेंच मागतात. हें विचारप चड जाता काय?
ह्या संकश्टा मुखार आमचो आवाज आयकूंक मेळटलो आनी ह्या अतिक्रमणा पसून आमच्या गांवाची राखण करपा खातीर कुंकळचे लोक एकठांय उबे रावतले अशे आस्तेक हांव दसून रावतां. आमी फकत आमच्या हक्कां खातीर न्हय, तर कुंकळच्या आत्म्या खातीरच झगडटात. सत्तेर आशिल्ले लोक उशीर जावचे पयलींच आयकतले, अशी आस्त बाळगूया.

मनोज कुंकळ्येकार
9764215365