भांगरभूंय | प्रतिनिधी
(एकादरें हांच्या फुडली पिळगी आर्थिक नदरेन चड सुरक्षीत आसतली आनी ती हो प्रकल्प फुडें व्हरपाक मजत करतली. आमची भूमीका अशी आसा…. आतां मुखार)
शाळे कडेन पळोवपाची आमची नदर थोडी वेगळी आसा. शाळेंतल्यान आमकां कार्यकर्ते मेळचे, अशी आशा घेवन आमी बसले नात. शाळा सुरू करपा फाटल्यान तो हेतू नाशिल्लोच. हांगां आदिवासींची जायत आशिल्ली फटोवणी थांबची आनी आपल्या हक्कां खातीर तांणीं जागृत जांवचें, हो शाळा सुरू करपा फाटलो आमचो हेतू आसलो. आज जेन्ना तिकेटी परस चड पयशे घेवपी बस कंडक्टराक म्हजीं भुरगीं धरतात आनी प्रस्न विचारतात, तेन्ना म्हज्या नदरेन हांगां शाळा सुरू केल्ल्याचो उद्देश सफळ जालोसो दिसता.
हेमलकसाक एक प्रकल्प उबो करपा फाटलो बाबांचो एक उद्देश आसलो. सगळ्याच नदरेन मागास आशिल्ल्या आदिवासींच्या जिवीतांत उजवाड घालपाचो तांचो विचार आसलो. हांव आनी मंदा दोतोर आशिल्ल्यान आमी वैजकी सेवा दिवन काम सुरू केलें. पूण एकादऱ्या समाजाखातीर काम करपाचें तर एकाच दिकेन विचार करून जायना. त्या समाजाच्यो ज्यो- ज्यो गरजो आसतात तांचो विचार करचोच पडटा. आमच्या बाबतींतय तशेंच जालें. आमी सुरवात वैजकी सेवेन केली; पूण उपरांत शाळा सुरू करपाक पावल मारचें पडलें. प्रस्न पळोवन ताचेर उपाय सोदपाचो मार्ग आमी स्वीकारिल्लो. ताका लागून लोकांच्या गरजे प्रमाणे आमकां एकेक करून जायत्या कामांक हात घालचो पडलो. आदिवासींक शेत करपाक शिकोवप आसूं, तांच्या मदलीं झगडीं सोडोवप आसूं ना तर सरकारी येवजण्यो सुरू करून घेवप आसूं, अशो अनेक गजाली आमी केल्यो.
एका काळार आमच्या वाठारांत गच्चदाट रान आसलें. रान आजय आसा. मात जनावरां आनी शेवण्यांचें प्रमाण सामकेंच उणें जालां. पयलीं ह्या सगळ्या रानाचेर रानवटी सावदां आनी सुकण्यांचें राज्य आसलें. बाबा जेन्ना चौदा वर्सांचे आसले तेन्ना ते हांगां आयिल्ले. त्या तेंपार हांगां जनावरां आनी शेवणीं अती प्रमाणांत आसात, असो तांचो अणभव आसलो. पूण आमी हांगां काम करपाक आयले तेन्ना परिस्थिती बदलिल्ली. चाळीस- पन्नास वर्सांच्या ल्हानशा काळांत हांगचीं चडशीं सावदां- सवणीं माडियांनी खावपाक मारून सोंपयिल्लीं. भुके पोटार हे लोक माकड, पोशिल्लीं सुणीं, हुंदीर, जिवाणीं कितें मेळटा तें खाताले. दोमळे वा मुयोय एकठांय करून ते चटणे भशेन खाताले. कावळो, चिमणी लेगीत तांच्या तोंडांतल्यान सुटलीना. ताका लागून आमी हांगां आयले तेन्ना वाग, वांस्वेल असले प्राणी सोडून हेर बऱ्याच जीवांची शिकार जाल्ली आशिल्ली. आतां रान आसलें पूण तें सवण्यांच्या चिंवचिंवाटाविणें. आमच्या भुरग्यांक चिमणी म्हणल्यार कितें तें खबर नासलें, कारण आशीकुशीच्या झाडांचेर एकय चिमणी उरूंक नासली.
पूण हातूंत माडियांची चूक आसली अशें म्हणपाक जायना. तांकां खावपाक दुसरें कांयच मेळना आसलें. ताका लागून आपलो जीव वाचोवपाक दुसऱ्याचो जीव घेवप, ही सभावीक करणी ते करताले. शेत रोवप, पीक काडप आनी अन्न मेळोवप ही पद्दत माडियांक खबरच नासली. धर्तरी ही आमची आवय. ती फोडप- नांगरप कशी ? ताका लागून हे आदिवासी पावस पडलो की कोसरी, वरी सारकें बीं हातान जमनीर फांपुडटाले. ताची जतनाय बी कांयच घेना आसले. पिकून जें मेळटा तें धान्य एकठांय करप आनी खावन पोट भरप, ही रीत. भाज्यो तर तांकां आयकुन लेगीत खबर नासल्यो. फकत मको, वालाच्यो सांगो, भात इतलेंच ते पिकयताले. आंबील हें तांचें मुखेल खाण. सकाळीं, दनपारां तेंच. मेळ्ळें तर रातचें शीत. केन्ना केन्नाय मोहाच्या फुलांची भाकरी. तीय प्रत्येकाच्या वाट्याक ताच्या पिराये प्रमाणे मेळपाची. हरशीं भूक लागली तर पाळांमुळां, फळां एकठांय करप, नातर सावद मारून खावप. तेल, पीठ हें रांदचेकुडींत नाच्च. गायो आसुनूय दूद काडप पातक मानताले, ताकालागून तांच्या आहारांत दूदय नासतालें.
आपल्या अन्ना खातीर म्हुण माडियांनी जशे चिकार प्राणी माल्ले तशेच देवस्पणा खातीरय प्राण्यांचे जीव घेतले. ह्या जमातींत भरपूर कुड्डीश्रद्दा. ताका लागून देवा सामकार बळी दिवप हें सर्रास चलतालें. ह्या दोनुय प्रथां खातीर रानांतली मोनजात सोंपत गेली आनी त्या खातीर आदिवासींचें अन्नय कमी जायत गेलें.
तपासणेघर चलयता आसतना आमच्या अशें लक्षांत आयलें की माडियांची मुखेल अडचण ही कुपोशण आसा. तांच्या चडशा दुयेंसांचीं मुळावीं कारणां तातूंतच आसात. पिडा जातकच ती बरी करपाक तपासणेघर आसलें तरी मुळांतच पिडा जांवनये म्हुणून तांकां पुश्टीक जेवण मेळूंक जाय आसलें. ताकालागून बरें पुश्टीक जेवण म्हळ्यार कितें, हें सांगप गरजेचें जालें. त्या खातीर तांकां शेत करपाक शिकोवपाचें आमी थारायलें.
दादा पांचाळान हेर कार्यकर्त्यां वांगडा ही येवजण चालीक लायली. आदिवासींच्या जमनीरच, तांच्या सामकारच प्रयोग करपाचें अशें थरलें. पूण ह्या खातीर जागो कसो मेळटलो? सुरवातेक आदिवासींचो आमचेर विस्वास नासलो. आमी तांची जमीन घेतले, आमचो हक्क सांगतले, अशें तांकां दिसतालें. उपरांत सवका- सवका परिस्थिती बदलल्ली. रोव काडून तो आमचे जमनींत पेरप. थाम जालें की तें घेवन शाळेंतलीं भुरगीं वतालीं. तांच्या जमनीचेर रोप लायतालीं. फुडाकार दादा घेताले. तांणीं प्रत्येक गांवांत अर्द अर्द एकराचे प्लाॅट तयार केले. त्या सुवातेर रोप लावणी शिकोवपाक सुरवात जाली. शाळेंतलीं भुरगीं – चड करून त्या त्या गांवांतलीं – त्या प्लॉटांत काम करूंक लागलीं. ताका लागून आपशींच सगळ्यां घरांत ताचो प्रचार जावपाक लागलो. रोप कशें लावप, खंयच्या रोपाक खंयचें सारें घालप, उदक कशें दिवप, हें सगळें आमी शिकयताले. दादान ह्या खातीर जपानी पद्धतीन रोप लावपाची येवजण वापरली. जपानी पद्दत म्हणल्यार पयलीं रोप तयार करप आनी मागीर तें काडून परत लावप. फकत बीं पेरप ना. ह्या पद्दतीन सदां परस दुपेटीन भाताचें पीक येता.
(मुखार चलता)
प्रकाशवाटा (मूळ लेखक : डॉ. प्रकाश आमटे)
देविदास गजानन नायक
98505 35051
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
