भांगरभूंय | प्रतिनिधी
भारतीय स्वातंत्र्य लढ्यांतले आदिवासी जननायक बिरसा मुंडा हांची 15 नोव्हेंबराक व्हड दबाज्यान जयंती मनयली.
तांचो जल्म 15 नोव्हेंबर 1875 दिसा रांची लागसारच्या लिहती ह्या खेडेगांवांत जालो. तांच्या बापायचें नांव सुगमा मुंडा जाल्यार आवयचें नांव करमी हातू अशें आशिल्ले. तांचे बापूय शेतमजूर आशिल्ले. घरची परिस्थिती गरिबिची आसून लेगीत तांणी इंग्लीश माध्यमाच्या चाईबासा इंग्लीश मिशनरी स्कुलांत शिक्षणाची संद मेळ्ळी. इंग्लीश शिक्षणाक लागून तांचेर आधुनीक विचारांचो प्रभाव पडलो. बिरसा मुंडा हे जरी इंग्लीश शाळेंत शिकताले तरी तांकां भारतीय संस्कृतीचो अभिमान आशिल्लो.
1878-79 वर्सा ब्रिटिशांनी रान कायद्यांत बदल केलो. ह्या नव्या कायद्या प्रमाण आदिवासींच्या ताब्यांत आशिल्ल्या रानांचेर ब्रिटिशांची मालकी आयली. ह्या कायद्याक लागून आदिवासींचेर बेघर जावपाची वेळ आयली. आदिवासींनी उदरनिर्वाहा खातीर फळां, कंदमुळां, लांकडा तोडप वा जनावरां खातीर चारो कापीत जाल्यार तांकां ख्यास्त जावंक लागली, आनी हाका लागून आदिवासींच्या अस्तित्वाचोच प्रस्न निर्माण जालो. ह्या कायद्या आड आदिवासींनी न्यायालयांत दाद मागली पूण थंय लेगीत तांकां न्याय मेळ्ळो ना. 1884 वर्सा बिहारांत भिशण दुकळ पडलो. भिशण दुकळ आनी उपासमारीन खूबशा लोकांक मरण आयलें. जननायक बिरसा मुंडा हांणी ह्या काळांत आदिवासी समाजाची निसुवार्थीपणान सेवा केली. भिशण दुकळांत लोक उपासमारीन मरत आसतना लोकां खातीर संवेदना उक्तावपा बदला अत्याचारी ब्रिटीश सरकारान सुमारा भायर शेतांचेर शुल्क लायलें. बिटिशांनी लायिल्ल्या शेताच्या शुल्काक जमीनदार आनी जहागीरदारांनी तेंको दिलो. ताका लागून तिडकल्ले बिरसा मुंडा हांणी जनआंदोलन उबारलें. हें जनआंदोलन जहागीरदार आनी जमीनदारांच्या शोशणा आड आशिल्लें.
आदिवासी भाव व्हड संख्येन ह्या जनआंदोलनांत वांटेकार जावंक लागिल्ल्यान हें आंदोलन चेपून उडोवपा खातीर जहागीरदार आनी जमीनदारांच्या माध्यमांतल्यान ब्रिटिशांनी बिरसा मुंडा हांकां आडावपाचो यत्न केलो. 1885 वर्सा बिरसा मुंडा हांकां दोन वर्सां बंदखणीची ख्यास्त दिली. तांकां हजारीबागचे बंदखणींत धाडून दिले. बंदखणींत आसतनाच तांणी अत्याचारी ब्रिटीश सरकाराक धांवडावन घालपाचो संकल्प केलो. दोन वर्सांची ख्यास्त भोगून आयले उपरांत तांणी आदिवासी समाजाक संघटीत करून ब्रिटीश सरकारा आड लढो उबारलो. 1887 वर्सा बिरसा मुंडा हांच्या फुडारपणा खाला आदिवासी समाजान ब्रिटिशां आड खूबशीं झुजां करून तांकां नाकापुरो केलो. हीं झुजां तांणी परंपरीक शस्त्रांनी म्हणल्यार भाले, तरसादी, धोनूबाण हांच्या आदारान झुजलीं. आदिवासी, दुर्गम, दोंगराळ वाठारांतल्यान परंपरीक पद्दतीन लढो उबारून तांणी ब्रिटिशांक घाम काडलो. बिरसा मुंडा हांच्या फुडारपणा खाला आदिवासी समाज आपल्याक दाद दिना हें लक्षांत आयले उपरांत ब्रिटिशांनी आनीक 8 लश्करी पंगड मागयले आनी आदिवासींचेर हल्लो केलो. तातूंत 400 आदिवासी भाव शहीद जाले. तरी लेगीत बिरसा मुंडा हांणी हार मानली ना, तांणी आपली लढाय चालूच दवरली.
1890 वर्सा बिरसा मुंडा डोमवाडी दोंगुल्लेचेर आदिवासी भावांक मार्गदर्शन करीत आसतना ब्रिटीश सैन्यान तांचेर हल्लो केलो. तांचे मदीं आकांताचें झूज जालें. बिरसा मुंडा हांकां अटक करून रांचीचे बंदखणींत तांकां धाडून दिले. 20 मे 1900 दिसा तांकां एकांत कोठयेंत दवरले. एकांत कोठयेंत जेवण करपाक तांणी न्हयकार दिलो. ताका लागून ते अशक्त जाले. न्यायालयांतूच ते बेशुद्ध पडले. तांकां न्यायालयांतल्यान बंदखणींत हाडले आनी तांचेर वखदविरसद केलें. तांची भलायकी सुदारली, पूण 9 जून 1900 दिसा तांकां रगताची उलटी आयली आनी ते बेशुद्ध पडले आनी तातूंतच तांकां मरण आयलें.
तांकां मरण एशियाटीक कॉलरा ह्या दुयेंसान आयलें अशें सरकारा वतीन सांगिल्लें आसलें तरी त्या दुयेंसाचीं कसलींच लक्षणां तांचे कुडीचेर दिसनाशिल्लीं. ताका लागून इतिहासकार ब्रिटिशांनी तांची हत्या केली असो दुबाव उक्तायतात. नेपोलियनाक जशें आर्सेनीक दिवन जिवेशी मारलो तशींच लक्षणां बिरसा मुंडा हाचे कुडीचेर दिसतालीं. तशेंच तांकां बंदखणींतूच दफन करून पुरावो नश्ट केलो. भारतीय स्वातंत्र्य लढ्यांत जननायक बिरसा मुंडा हांचें योगदान खूब व्हड आसा. आदिवासींच्या न्याय हक्का खातीर मोठो लढो उबारून तांणी जें व्हड कार्य केलां ताका तोड ना. ताका लागूनच तांकां आदिवासी जननायक हो किताब लोकांनी दिलो. आदिवासी जननायक बिरसा मुंडा हांची 15 नोव्हेंबराक जयंती मनयली ते निमतान तांकां नमळायेचीं आर्गां.
श्याम ठाणेदार
9922546295
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
