चौदहवी का चाँद : वहिदा रेहमान 

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

कलाकार

तमिळनाडूंतल्या एका ल्हान गांवांत 3 फेब्रुवारी 1936 दिसा मुसलमान कुटुंबांत जल्मल्ल्या एके ल्हान चलयेक सदांच आपलो फोटो दिसाळ्यांनी येवचो अशें दिसतालें. तिणें खुब फावटी घरच्या लोकांक हें सांगिल्लें. मात दर खेपेक ते हांसून फकांडार वडयताले. 1947 वर्सा भारताक स्वातंत्र्य मेळ्ळें तेन्ना भारतांत स्वतंत्रतायेचो आनंदोत्सव मनयताले. अशेच एके कार्यावळी खातीर पयले राज्यपाल सी राजगोपालाचारी हांगेल्या येवकारा निमतान संस्कृतीक कार्यावळींतलो दोन थळाव्या चलयांलो ‘भरतनाट्यम’ नाच माचये वयल्या सगल्या सोयऱ्यांक आवडलो. दुसऱ्या दिसा त्या चलयां सयत ‘द हिंदू’ दिसाळ्यांत पयल्या पानांर तो फोटू छापून आयलो. तेन्ना दिसाळ्यांत फोटू येवपाचें ते चलयेचें सपन पुराय जालें. मुखार हेच चलयेन हिंदी सिनेमां मळार लोकप्रीय अभिनेत्री म्हणून नामना जोडली. ती चली म्हणल्यार वहिदा रेहमान. 

हे कार्यावळी उपरांत कांय दिसांनी वाहिदाल्या बापायक मरण आयलें आनी कुटुंबाची जापसालदारकी आवयचेर पडली. चार भयणीं मदीं वहिदा सगल्यांत धाकली. ती भयणीं वांगडा भरतनाट्यमाच्यो कार्यावळी करताली. एक कार्यावळ पळोवन दक्षिणेच्या एका निर्मात्यान तिका आपल्या चित्रपटांत नर्तकीची भुमिका दिवपाची ऑफर दिली. फुडें तिका कांय तमिळ, तेलुगू चित्रपटांतूय काम मेळ्ळें. एकदां गुरूदत्त राज खोसला सयत दक्षिणेंतल्या एका निर्मात्याक मेळपाक आयिल्लो तेन्ना ताका थंय वहिदा दिसली. गुरुदत्त ‘सीआयडी’ सिनेमा खातीर नाचांत फिशाल आसपी चली सोदतालो. ताका वहिदा भुमिके खातीर योग्य दिसली म्हूण ताणें वहिदाक मुंबय आपयली. उपरांत थंय फिल्मातल्या भूमिके विशीं सगलें औपचारीक उलोवणें जालें आनी तिका करारपत्राचेर सय करपाक सांगलें. तेन्ना वहिदान पुराय कंत्राट वाचून तातूंत आनीक एक कलम घालपाक सांगलें, ते म्हणल्यार तिका जबरदस्तीन मोटवे आनि भितरलें आंग स्पश्टपणान दिसपी झिरझिरीत कपडे घालपाक लावचे नात. हें आयकून राज खोसलान तिडकिन, ‘तुका इतली भिड मुरवत आसा जाल्यार मुंबय कित्याक आयल्या?’असो प्रस्न केलो. वाहिदान शांतपणान, ‘तुमी आपयिल्ले ते प्रमाण हांव आयलां, तुमकां म्हजी अट मान्य ना जाल्यार हांव परतून वतां’, अशी जाप दिली. गुरू दत्त कुशीक बसून हें संभाशण आयकतालो. तिणें आत्मविश्वासान दिल्ली जाप आनि सादें न्हेसणातल्यान प्रभाव घालपी सोबितकायेंन भरिल्ल्या हांसऱ्या मुखामळांत कितें तरी वेगळेंपण आसा हें तागेल्या तिक्ष्ण नदरेंतल्यान सुटलें ना. 

गुरु दत्तान वहिदाक आपूण खूब बरे फिल्म तयार करतां आनी तिणें तागेले सिनेमांतल्या अभिनेत्रीचो भेस पळवचो असो आग्रो करून आपल्या ‘मि. अॅण्ड मिसेस 55’ सिनेमाच्यो तिकेटी दिल्यो. सिनेमा पळयल्या उपरांत वहिदालो कपड्या विशीं दुबाव सुटलो आनी गुरुदत्ताच्या फिल्मांचो दर्जोय कळ्ळो. ‘सीआयडी’ सिनेमांत वाहिदाली भुमिका ल्हान आसून लेगीत खूब लोकप्रीय जाल्ली. उपरांत वहिदान ‘प्यासा’ सिनेमांतल्या ‘गुलाबो’ पात्राचें उत्कृश्ट सादरिकरण केलें. नायिकेची भुमिका आसून लेगीत ती चित्रपटात खंयच मारक थारली ना. उरफाटें नायकाच्या कवितेचेर खुब मोग करपी गुलाबो सगल्या रसिकांक भोव आवडली. ‘सोलवाँ साल’ (देव आनंद) उपरांत गुरू दत्तालो ‘कागज के फुल’ आयलो. प्रतिभावान दिग्दर्शकाची शोकांतिका, सादारण चलये सावन लोकप्रीय नायिका मेरेनचें प्रवासांतल्यो भुमिका वहिदा रेहमानान प्रभावी अभिनयांतल्यान जिवीत केल्यो. उपरांत “गर्लफ्रेंड” (किशोर कुमार) “एक फूल चार कांटे”(सुनील दत्त) “कालाबाजार”  (देवआनंद) ह्या येसस्वी चित्रपटां उपरांत 1960 वर्सा गुरुदत्त हागेलो ‘चौदहवी का चाँद’ प्रदर्शित जाल्लो. ‘चौदहवी का चांद हो या आफताब हो’ ह्या गीतांत साहीर लुधयानवील्या खाशेल्या उतरांची तुस्त करची काय संगीतकार रवील्या स्वरांची, रफीच्या म्होवाळ गायनाची काय वहिदाल्या सोबीत अदाकारीची असो प्रस्न प्रेक्षकां मुखार पडलो. ह्या सिनेमाची लोकप्रियता आदल्या तेंपा इतलीच आयजूय तग धरून आसा. 

1962 वर्साचो दिवाळखोरीत सोंपिल्ल्या एका व्हडल्या जमीनदारांचे शोकांतिकेची कथा आशिल्लो “साहब बीबी और गुलाम” ह्या वहिदाले आनीक एक येसस्वी सिनेमांत सुरवेक “छोटी बहु” ची भुमिका करपाची वहिदाली आंतरिक इत्सा आशिल्ली, पूण हे भुमिके खातीर परिपक्व मुखामळ आशिल्ली अभिनेत्री जाय आनी ताचे खातीर मीनाकुमारी योग्य कशी आनी किद्याक आसा हें  गुरू दत्तान तिका समजायलें उपरांत तिणें आपले भुमिकेचेर लक्ष केंद्रित केलें. सत्यजित रे दिग्दर्शीत “अभियान” नांवांचे बंगाली सिनेमात वहिदान काम केलां. “बात एक रात की” (देव आनंद) “बीस साल बाद”, “कोहरा (विश्वजीत) “मुझे जीने दो (सुनील दत्त) हे विंगड विशयांचेर आधारिल्ले तिगेले सिनेमा प्रदर्शित जाल्ले. खुब चल्ले आनि गाजलेय. “कोहरां” सिनेमांत सुरवातेक नायकाक मेल्ले बायलेचें जावपी भास तागेली अवस्था पळोवन भिरांकुळ जाल्ली नवी व्हंकल वाहिदा रहमान हिणें पड्ड्यार खूब प्रभावी साकारल्या. “गाइड” हो वाहिदालो एक सदाबहार सिनेमा. पर्यटक मार्गदर्शकाच्या जिवितांत लग्न जाल्ली “रोजी “नांवाची बायल येता असल्या कथानकाचे सिनेमांत काम करप हो त्या काळांतलो एक धाडसी विशय आशिल्लो. जायत्या जाणांनी वाहिदाक फिल्मांत काम करचें न्हय असो सल्लो दिल्लो. पूण तिणें आव्हान स्विकारीत रोजी उबी केली.

आर के नारायणाली कसदार कथा, विजय आनंदाल्या अप्रतिम दिग्दर्शनान, देव-वाहिदाच्या बळिश्ट सादरीकरणांनी आनी शैलेंद्राच्या अर्थपूर्ण गितांनी, सचिन दाच्या संगीतान सजिल्लो एक परिपूर्ण असो हो ‘गाईड’ सिनेमा.

उपरांत “राम और श्याम” (दिलीप कुमार) “आदमी”  (दिलिप कुमार, मनोज कुमार), नीलकमल (राजकुमार), तिसरी कसम (राजकपूर) प्रेमपुजारी (देवआनंद) हे चित्रपट लेगित खुब गाजले. प्रेम पुजारीत मात नवr अभिनेत्री जाहिदा हिका चित्रपटाक मात्सो चड वाव दिल्ल्यान वहिदा रहमान देव आनंदाचो रागार जाल्ली. हृषिकेश मुखर्जीलो “खामोशी” सिनेमा वहिदाले कारकिर्दीतलो म्हत्वाचो. राजेश खन्ना, धर्मेंद्र हे सहकलाकार वांगडा वहिदान मनोरुग्ण वॉर्डतल्या नर्सीची भूमिका. पेशंटाली सेवा करतना एके दीस ती स्वतःच त्या दु्येसांचे भकीक पडटा. खामोशीत हेमंत कुमारालें संगीत होच चित्रपटाचो आत्मो आसा. तुम पुकारलो तुम्हारा इंतजार है.. या गाण्यातलें वाहिदाल्या तोणा वयले व्याकुळ भाव आनि वो शाम कुछ अजिब थी..  हातूंतलो तिगेलो पुरायपणान निर्विकार चेरो… ही भुमिका सगल्या वटांनी सशक्त आशिल्ली. 

“रेशमा और शेरा” त अस्सल राजस्थानी फाटभूंय, मार्मिक कथा, थंड संगीत आशिल्ल्या ह्या सिनेमात तिचे वांगडा सुनील दत्त, अमिताभ, राखी अशे सशक्त कलाकार मदीं वहिदा खानदानी राजस्थानी बायलेची भूमिक सामकी फुलयल्या. 

संजीवकुमार वांगडा “मनमंदीर”आनि धर्मेंद्र वांगडा “फागुन” हे त्या उपरांतचे चित्रपट. “फागुन”नात आव्हान स्विकारून तिणें जया भादुरील्या आवयची भूमिका केली. फुडें तिका चरीत्र भूमिकाच मेळूंक लागल्यो. “कभी कभी”, “त्रिशूल”, “नमकहलाल”, “नमकीन” सिनेमां मदलो गुलजारालो ट्रक ड्रायव्हरल्या (संजीवकुमार) जिणेंत विंगड विंगड कारणान आयिल्ल्यो तीन भयणी आनि तांगेल्या आवयचें कथानक आशिल्लो “नमकीन” सामको वेगळो चित्रपट. वहिदा, शर्मिला, शबाना आनी किरण वैराळे हिणें आवयची भूमिका केल्ले टाॅप कलाकारा भितर लेगीत तिणें स्वताचें वेगळें अस्तित्व दाखयलां. वहिदाल्यो महान, मशाल, चांदनी, लम्हे ह्या चित्रपटातल्यो भूमिका ल्हान आसून लेगित लक्ष वेधून घेतात. फुडें 12 वर्सा तिणें एकूय चित्रपट स्विकारुंक ना. 1964 वर्सा शगुन चित्रपटातले नायक “कमलजीत” (शशी रेखी) हाचे कडेन तिणें 1974 त लग्न केलें आनी बंगळुरांत स्थायिक जाली. पूण 2000 वर्सा कमलजीत हागेल्या भलायकीच्या कारणान परत मुंबयत स्थायिक जाली. 2000 वर्सा कमलजीत संवसारातल्यान अंतरलो. उपरांत वहिदान जय जगदीश, मैंने गांधीको नहीं मारा, 19 पार्क एव्हेन्यु, रंग दे बसंती हे मोजकेच चित्रपट केले. ‘गाइड’, ‘प्यासा’, ‘साहब बीबी और गुलाम’, ‘दिल्ली-6’, ‘कागज के फूल’ सयत तिणें 90 चित्रपटांनी अभिनय केला. “गाईड” आनी “नीलकमल” खातीर वहिदाक सर्वश्रेश्ठ अभिनेत्रीचो फिल्मफेअर पुरस्कार तशेंच “रेशमा और शेरा” खातीर राष्ट्रीय पुरस्कार फावो जाला. 1994 वर्सात पद्मश्री, 2011 क पद्मभूषण पुरस्कार दिवंन तिगेलो भोवमान केला तशेंच 2021 वर्सा पिरायेच्या 85 व्या वर्सा तिका सिनेसृश्टींतलो मानाचो दादासाहेब फाळके पुरस्काराय मेळ्ळा. भोवमान केलो. तिगेलो पुत सोहेल,सून, धुव कश्वी हांचे सयत वहिदा फुडलें जिवित सारता.

——————————-

सुदिन वि. कुर्डीकार