भांगरभूंय | प्रतिनिधी
जो केन्नाच चूक करिना तो सदांच चुकता. To err is human; अशी इंग्लिशीन म्हण आसा. पूण चूक मानून घेवपाक खूब व्हड काळीज लागता. तेंच आमचें कडेन चुकून मेळटा. शास्त्रज्ञ आयन्स्टायन म्हणटात, ‘जाणें केन्नाच चूक केल्ली नासता, ताणें आपल्या जिवितांत कसलेंच कार्य केल्लें नासता.’
भुरगीं शिकता आसतना चुको जातल्योच. खरें म्हणल्यार चुको करून अचूक आनी परिपक्व जावप ही तर शिक्षणाची प्रक्रिया. शिक्षक आनी पालकांनी फावो ते उपाय करून त्यो सुदारपाच्यो यत्न करपाक जाय. पूण आमी जूस्त उरफाटे वागतात. शिक्षकान एका भुरग्याक मारलो म्हणून पालकांनी कागाळ केली, अदींमदीं अश्यो बातम्यो प्रसिद्ध जातात. पयलींच्या तेंपार मार पडटालो. शिक्षकांचो भय आशिल्लो. पालकच शिक्षक दिसलो काय ताका म्हज्या ‘भुरग्याक शिस्त लाय’ म्हणून सांगताले. काळ बदल्ला. भुरग्यांक लाडान वाडयतात. ते खातीर तांच्यो संवेदना नाजूक जाल्यात. ताका कसल्याय तरेचो दबाव सोंसना. सरसकट विचार केल्यार शिक्षण वेवस्थेंत भुरग्यांक ख्यास्त दिवप समा न्हय, ह्या बाबतींत तरी सगल्यांचें एकमत आसा.
शालेय शिक्षणांतल्या भुरग्यांच्या बुद्धीची वाढ करप आनी ताका शिस्तीचें वळण लावप म्हणजेच, नैतीक मूल्यांचो विकास करप, हीं मुखेल उद्दिश्टां आसात. आयच्या लेखांत फकत बुद्धीक प्रक्रियेचे बाबतींत विचार करुया.भुरगो शिकता आसतना चुको करतलोच. शिक्षण प्रक्रिया चुकांतल्या घडत वता. पूण भुरग्यां मदीं चुकांचो भंय निर्माण जावंक दिवपाक जायना. ताचो परिणाम न्यूनगंडांत जावूं शकता आनी ल्हवू ल्हवू विशया विशीं नावड निर्माण जाता. सभावीक भुरगो आपल्यो चुको लिपोवपाचो यत्न करता, दुबाव उक्तावपाक धाडस करिना. तो आपले प्रस्न मनांतच दांबून दवरता. एक चिनी म्हण आसाः ‘जो प्रस्न विचारता, तो ते खिणा पुरतो अशिक्षीत आसता. जो प्रस्न विचारना तो आयुश्य भर अशिक्षीत उरता.’ दुर्दैवान आमची शिक्षण पद्धत भुरग्यांक प्रस्न विचारपाक उत्तेजन दिना. तसेंच आपल्यो चुको लिपोवन दवरपाचो यत्न करता. देखीक : चुकीच्या उतराचेर ऑवर रायटींग करून वो व्हायटनर लावून चूक लिपोवपाचे यत्न करतात आनी हें सगलें शिक्षकाच्या मार्गदर्शना खाला चलता. खरें म्हणल्यार ही वायट आनी अयोग्य पद्दत आनी भुरगो ही संवय आयुश्यभर बाळगिता.
गणित विशयांत ह्या वृत्तीचो चड प्रभाव दिसून येता. कारण गणितांत चुको जावपाची शक्यताय चड आसता. गणितां सोडयतना भुरग्यांक अवांतर काम करचें आसता. गणीत सोडवपाची क्रिया पांवडे पांवड्यार फुडें वता. खुबशा वेळा दर पांवड्याचेर कॅलक्युलेशनां करचीं पडटात, तीं ते पांवड्याचेर करप शक्य जायना. म्हणून अशी कॅलक्युलेशनां तो हेर जाग्यार करता. चड करून रफ पानाचेर करून लिपोवन दवरपाचो ताचो प्रयास आसता. हें सारकें न्हय. तशें पळोंवंक गेल्यार खंयचेय काम रफ म्हणून आसना. ह्या रफ कामांतल्यान विद्यार्थाची गणित सोडोवपाची पद्धत लिपून आसता. ह्यो साद्यो गजाली न्हय. अश्या प्रवृत्ती कडेन दुर्लक्ष करप, हें योग्य न्हय. चुको केल्या बगर भुरगो कसो शिकतलो? हाचें भान पयलीं शिक्षकानीं समजून घेवपाक जाय.
विज्ञान संशोधन प्रक्रियेत अपयेस- येसाचे खांबे आसतात, (Failures are the pillars of success.) अशें मानतात. शिक्षण प्रक्रियेंत हेंच ब्रीदवाक्य मानून घेवपाक जाय. थॉमस आल्वा एडिसनान विजेच्या बल्बांतली तार (फिलामेंट) करपाक हजारां वयर वेगळे वेगळे धागे वापरून पळयले. निमणें ताका फावो अशी तार सांपडली. म्हणजे ताचे कडल्यान हजार चुको जाल्यो. ताका ताच्या एका इश्टान विचारलें: ‘तुवें इतलें अपयेस कशें पचयलें?’ ताका जाप दितना एडिसनान म्हणलें: ‘अपयेस, कसलें अपयेस? हांव तर दरएका प्रयोगांतल्यान शिकलों की हे तरेचे धागे बल्बाचे फिलामेंटा खातीर उपेगी नासतात.’ शिक्षकांनी आनी पालकांनी हीं उतरां मतींत घेवची. एडिसानान आपली प्रत्येक चूक ‘शिकून’ घेतली.
संशोधन- कार्य आनी शिक्षण ह्यो दोनय लागीं लागीं एकाच तरेच्या प्रक्रिया आसतात. संशोधन प्रक्रियेंतल्यान शास्त्रज्ञ स्वता प्रस्न तयार करता आनी ताच्यो जापो सोदता. ताका नवी वाट सोदपाची आसता. ते खातीर सृजनशिलता लागता. शिक्षणीक वेवस्थेंत भुरग्यांचो व्यक्तिगत विकास घडोपाक, तांकां स्वताच्या पायांर उबे रावपाक तयार करपाचें आसतात. तेच वांगडां विद्यार्थांक नव्यो वाटो सोदपाक प्रवृत्त करपाचें आसता. ते खातीर विद्यार्थ्यां मदीं सृजनशिलता गूण तयार करप हें शिक्षणाचें मुखेल उद्दिश्ट आसता.
शिक्षकांनी सगल्यांत पयलीं चुकांचो भंय भुरग्यांच्या मनांतल्यान काडून उडोवचो. त्या बदला, भुरग्यांच्या मनांत असो प्रभाव घालचो की “चड चुको करता तो चड शिकता. कमी चुका करता तो कमी शिकता.” वयल्या विचारांतल्यान चुकांचे समर्थन जाता असो समज जावूं शकता. तर एका अथेलेटिकाक प्रशिक्षण दितना तो कितले वेळा पडटा आसतलो? पूण अश्यो चुका जातल्यो ही शक्यताय धरूनच ताची तयारी चलता आनी दर एके चुकीची ख्यास्त प्रशिक्षण प्रक्रियेंतल्यानच मेळत आसता. प्रशिक्षकाक ताच्यो चुको सुदारून घेवच्यो आसतात आनी सुरक्षतेची काळजी घेवची आसता. पूण निमण्या सर्तीक कसल्याच तरेची चूक करूंक जायना असो हेत आसता.
तशेंच शाळेच्या वातावरणांत भुरगो शिक्षकांच्या हातांत सुरक्षीत आसूंक फावो. आपलो अभ्यासक्रम पुराय करपाक तांचे मदीं कसल्योच त्रुटी उरूंक फावना. तशेंच फुडाराच्या जिवितांत चुको जावच्यो न्हय हाची जनताय घेवपाक जाय. एक चिनी तत्वज्ञानी म्हणटातः ‘जर तुमी चूक केली आनी ती सुदारली ना, तर ती व्हड चूक आसा.’ चुको करप हो भुरग्यांचो हक्क आसा. शिक्षकांचे आनी पालकांचे काम त्यो सुदारून घेवपाचें. तसेंच स्वतंत्र पणान विचार करपाक शिकोवप हीच शिक्षणाची मुखेल मोख आसता हें विसरपाक जायना. शालेय शिक्षण हो प्रशिक्षणाचो काळ आसता आनी भुरगो चुको करूनच शिकता. फुडाराक आपल्या चुको ताका स्वताच समजून घेवपाक आनी स्वताच सुदारपाक जाय. तेन्नाच तो खर्यातरेन शिक्षीत जाता. ‘केन्नाच चूक करना हीच आयुश्यांतली सगल्यांत व्हड चूक आसता.’ हें मतींत धरात.
विज्ञानदूत श्रीकांत शंभू नागवेंकार
9096512359
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
