चींच

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

चिंचेच्या झाडाच्या पोंदा बसून चिंचेबोटां एकठांय करप. रूच आयली काय वांगडा घेतिल्लें मीठ, चिंचेबोटाक साड्डावप आनी दांत आमशे जाय मेरेन खावप.

ल्हान आसतना शाळेक, स्कुलाक दिवाळेची सुटी पडली काय घरा वचप. चुन्नां, कणेरां, बोरां बुड्डुवपाक रानां दोंगुल्लेचेर वरा वरा करून भोंवप. आमचो गोरवांचो राखणो गोरवांक घेवन रानांनी चरपाक व्हरतालो. ताका सरभोंवतण सामकी तोंडपाठ आसताली. आमचो गायड कसो तो आमकां विंगड विंगड झाडां-पेडां, रानदुकर, साळ, रानटी सोंशे, गार, कांटे सोडटा ती साळोरी हांची म्हायती दितालो.
चवथीक सुटयेंत घरा येता तेन्ना रोयणीर आयिल्ली अळमी काडपाक आमी ताचे वांगडा वताले. हुस्केच्या झाडाची खांदो काडून तो रोयणीर भोंवंडायतालो आनी तोंडान कसलो तरी मंत्र म्हणटालो. आनी मागीरच रोयणे भोंवतणची अळंबी बुड्डितालो. पयल्या पावसार व्हाळार हुंवार आयलो काय पेट्रोमॅक्स घेवन नाजाल्यार चुडटेच्या उजवडांत, ताचे वांगडा आमी कुल्ल्यो दिपकावपाक वताले. चणे वेंचतात तसो तो कुल्ल्यो धरतालो आनी कळशेंत घालतालो.
आमच्या घरासकयल शेत आसा. त्या शेतांत एसपयस फांकिल्लें चिंचेचें झाड आशिल्लें. दिवाळे दिसांनी चिंचेच्या झाड चिंचेबोटांनी उप्पाट भरतालें. ल्हान ल्हान कोयत्यो झाडार हुमकळायल्यात अशें त्या चिंचेबोटांक पळयल्यार दिसतालें. ‘एका झाडाक कोयत्योच कोयत्यो’ ही ओपार (म्हण) हाकाच लागून कोणाचे तरी तकलेंत आयल्या आसतली.
पिकिल्लीं चिंचेबोटां सरभोंवतणी पडिल्लीं आसतालीं. दनपार जाले उपरांत नेटाचें वारें यतालें आनी पिकिल्लीं चिंचेबोटां आपसूक जमनीर पडटालीं. आमकां चिंचेबोटां खायन दिसलीं जाल्यार जेवन, खावन पांच वरांचेर वाड्या वेल्या पोरां वांगडा आमी शेतांत वतालीं. वांगडा कापडाची पोती आनी झाडाचो खांदो हालोवपाक ‘केगलें’’ ( लांकडाचे हूक आशिल्ली बडी) घेताले.
चिंचेच्या झाडाच्या पोंदा बसून चिंचेबोटां एकठांय करप. रूच आयली काय वांगडा घेतिल्लें मीठ, चिंचेबोटाक साड्डावप आनी दांत आमशे जाय मेरेन खावप.
एकठांय केल्लीं चिंचेबोटां पोतयेंत घालून घरा हाडप आनी आंगणांत, करकरीत वतांत ती सुकोवन काडप. दोन कडक वत मेळटकूच ती बेसबरीं सुकून येतालीं. तीन चार दिसांनी चिंचेबोटांची कल्लां फोडून चींच सेपराद करची पडटाली आनी चींच परती दोन दीस वतांत घालपाचो वावर आसतालो.
चींच कल्लावन चिंचारे वेगळे काडप. सांजवेळा लांकडाच्या चुलीच्या कोळशार ते चिंचारे भाजप आनी च्या वांगडा कटकटावप. राती जेवले उपरांत चिंचाऱ्याची कल्लां काडप आनी एका उदक भरिल्ल्या तोपांत चिंचारे घालप. तोपांत जाय तितलेंच मीठ घालप, रातभर ते फुगोवपाक दवरप. दुसरे दिसा हे चिंचारे खावपाक खुबूच रुचीक लागताले.
कल्लायिल्ले चिंचेंत, ती इबाड जावपाक जायना म्हूण मीठ मारून गुळे करप. माय म्हयन्याच्या सुटयेच्या दिसांनी मुंबय वा सरभोंवतणची सोयरीं दायरीं आमगेर यतात. वतना तांकां सुके बांगडे, भिण्णाची सोलां, आंब्या पणसाचें साठ, हाचे बरोबरूच हे घरा केल्ले आमठणीचे गुळे नाजाल्यार थोडीं थोडीं आमठान ‘पुरूमेंत’ म्हूण दिवप आनी तांचे हांसते मुखामळ पळोवन, आनी तांच्या मनांतल्यान आयिल्ले आशिर्वाद घेवन धादोशी जावप. मनीसपणाचो निव्वळ आनी नितळ झरो तेन्ना उप्पाट भरून व्हांवतालो !
गावांतले जाण्टेले मनीस म्हणटात की, ‘आतां मनीसपणां ही गजाल आमी सगल्यांनी चिंचेच्या झाडार हुमकाळून दवरल्या, अशे म्हळ्यार अतिताय जाची ना.’
चिंचेचो वखदां खातीरय वापर
चिंचेची झाडां आमकां सगली कडेन पळोवंक मेळटात. सादारणपणान फेब्रुवारी ते एप्रील म्हयन्यांत चिंचेच्यो बियो पिकतात. आयुर्वेदांत चींच रुचीक, पित्तनाशक आनी रेचक मानतात. लोक पदार्थांक रुच हाडपा खातीर दाळ आनी भाजयांनी ताचो वापर करतात. गिमाच्या दिसांनी तृप्ती खातीर गोड मिक्स करून चिंचेचें उदक पियेतात. जेन्ना चड भायरी लागता तेन्ना तांदळाच्या पिठा सयत चिंचेचें उदक पियेवप खूब फायदेशीर आसता. चींच पचन आनी पित्त विकारां खातीर एक उत्कृश्ठ वखद आसा. चिंचेचो वापर अन्न आनी वखद म्हूण करतात. चिंचेच्या पानाचो वापर बद्धकोष्ठता आनी हड्ड्यांतली जळजळ उणीं करपा खातीर करतात. चिंचेचो मुरंबो खाल्ल्यान पचनक्रिया सुदारता.
तशेंच कुडींत कसलीय सूज वा दुखता आसत जाल्यार चिंचेच्या फळाचो लेप लावप फायदेशीर आसता. तशेंच कुडींत मोच वा ताण आयिल्ल्यानूय खूब दुखूंक लागता. हाचे पसून सुसेग मेळोवपा खातीर खूबशे लोक चिंचेच्या पानांची पेस्ट करून ती थोडी गरम करून प्रभावीत भागाचेर लायतात. जाका लागून खूबसो सुसेग मेळटा.

एकनाथ सामंत
9226219723