भांगरभूंय | प्रतिनिधी
चवथ लागीं पावली. तशी सरकाराक जाग आयली. हालींच गोंय प्रदूशण नियंत्रण मंडळान एक आदेश काडून कळीत केलां, प्रदूशण आनी हस्तकला मंडळ आनी उपजिल्हाधिकारी राज्यांतल्या गणपती चित्रशाळांक भेट दिवन प्लास्टर ऑफ पॅरिसच्यो मुर्ती मेळ्ळ्यार तांचेर खर कारवाय करतले आनी मुर्तीय जप्त करतले अशी शिटकावणी दिल्ली. गोंय भायल्यान येवपी मुर्तींच्या येरादारीची कडक तपासणी करून फावो ती कारवाय करतले, अशेंय सांगलां. तशें पळोवपाक गेल्यार गणपती मुर्ती करपाची प्रक्रिया चवथीच्या तीन- चार महिने पयलींच सुरू जाता. पूण दरवर्सा चवथ लागीं पावतगर असो आदेश येता. आमच्या समाजांत अनेक विधी चलतात. तेच तरेन शासनाची ही एक विधी जावन बसल्या.
पर्यावरणाच्या दिश्टीन प्लास्टर ऑफ पॅरीस (पीओपी) उदकांत सोंपेपणी विरगळना आनी मातेंत एकरूप जावपाक बरोच काळ वता. फाटलीं कितलीशींच वर्सां प्रदूशण मंडळ हे तरेन यत्न करीत आयलां. पीओपी पर्यावरणाक सामकें वायट, घातक हें लोकांकय बरें खबर आसा. पूण हो प्रकार पीओपी पुरतो मर्यादीत आसा व्हय? मुर्तींक रंग दिवपाक जो पेन्ट वापरतात तोय पर्यावरणाच्या नदरेन तितलोच वायट आसा. देवाचे पुजेच्या वेळा जें निर्माल्य एकठांय जाता- चवथी सारक्या उत्सवांच्या दिसांनी तर व्हड प्रमाणांत निर्माल्य तयार जाता- तें निमणें दर्यांतच विसर्जीत करतात. फाटलो अर्द शेंकडो पर्यावरण जागृतायेचेर तरेकवार उपक्रम आनी कार्यक्रमांचें आयोजन जाता. विसर्जनाच्या जाग्यार कांय कडेन निर्माल्य एकठांय करपाक कलश दवरतात, तरीय लोक जागृत कशे जायनात? होच खरो अभ्यासाचो विशय जाला.
विशयाक धरून एक प्रसंग सांगीन दिसता; दुबयंत पुता कडेन रावन आयिल्लो इश्ट सांगतालो. ‘दुबयचे रस्ते आनी दर्यावेळो कितल्यो नितळ म्हणून सांगू. दर्यांत कागदाचो एक कुडको बसून उडोवपाक मेळना. ते खातीर आमकां त्रास जातात. खंयचेय देव कार्य करतगर निर्माल्याचें विसर्जन खंय करप, हो प्रस्न उबो जाता. म्हणून सगलें निर्माल्य एकठांय करून निकतोच मांडवीत विसर्जन करून आयलां.’ सांगपाचें म्हणल्यार लोकांची आस्था ही सगल्यांत मोलाची जाल्या. तेन्ना पर्यावरण आनी हेर सगले तात्वीक वा तर्कीक युक्तिवाद फाटीं पडटात.
फाटल्या म्हयन्यांत एका देवस्थानांत खेटाखेटी जावन स जाणांचो जीव गेलो. देवस्थानांत आनी उत्सवांत जे तरेन गर्दी जाता ते पळोवन खंयचोय शाणो मनीस सादूर रावतलो. खूब खेपे अशे खेटाखेटीचे प्रसंग घडून लोकांक मरण येता तरीय भावीक कशे शाणे जायनात? सांगपाचो मुद्दो, जंय श्रद्धे मुखार आपल्या जिवाचीय पर्वा करिनात थंय पर्यावरणाचें कोणाक पडून गेलां आसतलें?
चवथ कोंकणीं मनशाची सगल्यांत व्हडली उमेदीची परब! गणपती बाप्पाक येवकार दिवपाक नोकरी धंद्या खातीर भायल्या गांवांनी गेल्ले लोक व्हड भक्तीन आपल्या मूळ घरा येतात. सगले कुटुंब एकठांय जाता. कांय घराण्यांत तर एकाच कुटुंबांतले 200-300 लोक एकठांय येतात. ते निमितान आपलें दायज आनी नात्यांची वळख तिगून उरता. गणपती उत्सवाक जितलें धर्मीक आनी भावनीक म्हत्व आसा तितलेंच कुटुंबीक आनी संस्कृतीक म्हत्व आसा.
गोंयांत चड करून गणपतीच्यो मुर्ती चिकणमातयेच्यो करतात. गावांगावांनी थळावे मुर्तीकार गणपती करताले. आजूनय करतात. गणपती हो खासा करून कुटुंबीक उत्सव. खूबश्या घरांनी ल्हान मुर्ती करपाक प्राध्यान दितात. कारण विसर्जना वेळा एकट्याक उखलून घेवन घरभर भोंवणावन मागीर घराचे बांयंत विसर्जन करपाक मेळटा. थंय प्रदुशणाचो प्रस्न येना. पूण गांवांनी गणपती एकठांय करून तळेंत वा न्हंयेत वा दर्यांत विसर्जन करतात. खूब वर्सांची ही परंपरा जावन आसा. पयलींच्या तेंपार पर्यावरण आनी प्रदूशण ह्या विशीं व्हड जागृताय नाशिल्ली.
पूण सद्या भौशीक गणेश उत्सवाच्या अती-उत्साहाक लागून खूब वायट प्रकार घडपाक लागल्यात. व्हड व्हड मुर्ती तयार करपाची सर्तूच चलल्या. तशेंच जे तरेन रोशणाय जाता, व्हड व्हड आवाजांत संगीत, खास करून डीजे म्युझिक लावन आवाज प्रदूशण जाता. फोगाक लागून वातावरण दुशित जाता. ताचेर पयलीं कारवाय जावपाक जाय. खंयचेय गजालीचो अतिरेक जाता तेन्ना ताका भलतेच फांटे फुटतात. मुंबय- पुणे सारक्या व्हड शारांनीं भौशीक गणेश दर्शनाक जी गर्दी जाता तें पळोवन मनांत एक विचार येता. चडश्या सगल्या घरांनीं चवथीक गणपतीची भक्ती भावान पुजा करतात. गार्हाणें घालतात, मागणें करतात. तेन्ना नवस मागपाक अश्या गर्देंत चिड्डून कित्याक वच्चें पडटा? हेंच कुवाडें जालां. तोच देव आनी तोच उत्सव अश्या वेळा दुसरे मुर्तींत वेगळो साक्षात्कार घडटा अशें मानप हेंच मुळांत चूक आसा. कांय कडेन तर विसर्जन मिरवणूक दर्यावेळेर पावपाक दोन- दीस लागतात.
प्रदूशण मंडळान पीओपी गणेश मुर्तींचेर बंद घालचे पयलीं दुसरे बाजूचोय विचार करचो. सगल्यांत पयलीं समाजाची मानसिकताय तयार करप चड गरजेचें आसा. जेन्ना भावीक पीओपी मुर्ती पुजपाचें बंद करतले तेन्ना मुर्तिकार पीओपी वापरपाचें आपोआप बंद करतले. हालींच एका परंपारीक मुर्ती कलाकारान एके मुलाखतींत सांगलां, पयलीं भशेन चिकण माती मेळप आतां कठीण जालां आनी दर्जोय उणो जाला. मुर्ती करचें पयलीं चिकण मातयेचेर बरोच वावर करचो पडटा. ते खातीर मुर्तीकार पीओपी वापरपाक फुडें येतात.
महाराष्ट्र सरकारान एक नवो उपक्रम हातांत घेतला. उदकांत रोखडेच विरगळून वचपी आनी पर्यावरणाचेर कमीत कमी परिणाम करपी अशें पीओपी तयार करपाक एक खासा संशोधन मंडळ नेमलां. अश्या तरेची सकारात्मक भुमिका घेवप खूब गरजेची आसा. फकत बंदी घालून प्रस्न सुटनात. ताका फावो ते पर्याय दिवपाक जाय. तशेंच तयार मुर्तींचे कितें करप? गरीब कलाकाराचें ताचेर पोट आसा. ताचेरय गोंय प्रदूशण मंडळान विचार करचो पडटलो.
चवथ लागीं पावली! मखर सजोवया! गोड गोड नेवर्यो करुंया! मंगलमुर्ती गणपती बाप्पाक येवकार दिवया!
विज्ञानदूत श्रीकांत शंभू नागवेंकार
9096512359
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
