चवथीचें आकर्शण माटोळी- फळांची, वनस्पतींची…
भांगरभूंय | प्रतिनिधी
चवथ ही गोंयकारांची व्हडा उमेदीची परब. वेगवेगळीं खाणां, तरातरांची सजावट. चवथींतलें खाशेलपण फुगडी, घुमट आरती…. तातूंत आनीक एक आकर्शण म्हळ्यार माटोळी. गणपतीच्या तकले वयर माटोळी बांदपाची पद्धत पयलीं सावन आसा. कांय कडेन गणपतीचे कुशीक माटोळेचें सामान दवरतात. वेगवेगळी फळां, फुलां, पानां आनी तेच बरोबर रानवटी वनस्पतीन माटोळी सजयतात. हातूंतल्या जायत्या वनस्पतींनी वखदी गुणधर्म आसात. माटोळी बांदपा खातीर ‘केवणीचे दोर’ वापरतात. केवणीच्या दोऱ्यानूच माटोळी बांदपाक जाय अशी परंपरा कांय घरांनी आसा. माटोळी ही मालवण ते मंगळुर मेरेनच्या कोंकणपट्टीची संस्कृताय.
माटोळी, माटी, माटवी, मंडपी बांदपाचो एक उद्देश म्हणल्यार सैमाचे लागीं वचप. गणपती ही सैमाची देवता. पृथ्वी म्हणल्यार पार्वती. ती गणेशाच्या आगमना खातीर साबार वनस्पतीच्या रुपांनी नटल्या.
खंयच्याय देव कार्यात आंब्याताळो हो म्हत्वाचो. दारांचेर तोरणां करपाक, कलशाचेर नाल्ल दवरपाक, पवित्र उदकाचे प्रोक्षण करपाक आंब्याच्या पानाचोच उपेग करतात. नाल्ल आनी आंब्या ताळो हें माटोळेक बांदप बंधनकारक.
माटोळेक बांदपाक वापरतात ती फळां जावन आसात, चिकू, चिबूड, डाळिंब, अनस, केळी घड, अॅपल, पेर, तोरिंग, नारिंग, सुपारी, तवशें, दुदी, नाल्ल, नाल्ल पेंड, नीरपणस, मावळिंग, कणगा, इडलिंबू.
माटोळी म्हळ्यार चवथी वेळार गणपतीच्या वयर पाश्टाक आशिल्ले लाकडी चौकटीक विधीपूर्वक बांदिल्ली फळफळावळ. कांय फळां, भाज्यो आनी रानवटी फळफळावळ माटोळेक परंपरेन बांदपाची चाल मुखेलपणान गोंयात आनी कोंकणांत आसा. माटोळी म्हळ्यार निसर्गपुजा.
चवथीचे माटोळेची सोबाय वाडोवपी रानफळांची वळख करुन घेवया.
करडी – करडींच्या ल्हानश्या झाडाक जावपी हीं फुलां. तांचे तेल काडटात.
करमल – खावपाचे आंबट – गोड अशें हें फळ मध्यम आकाराच्या झाडाक जाता. तन्ने तशेंच पिकतकीच मीठ- साखर लावन खातात. करमलाची पानां काय देवळांनी प्रसाद लावपाक वापरतात.
कांगल्यो – चवथीचे माटोळेक फळां-फुलां दिसतात, तातुंतले एक म्हत्वाचे फळ म्हणल्यार कांगल्यो. हें फळ गोंयांत सगले कडेन मेळटा.
कारवां – सात वर्सात एकदा फुलपी हीं भोवच आकर्शक फुलां. ह्या झाडाची पाना व्हड आसतात.
कारांदो – कारांद्याच्यो दोन जाती आसतात, एक रानवटी आनी दुसरी घरावी. रानवटी जात ही कडवट आसता. मोटोळेक चड करुन रानवटी कारांदो बांदतात.
गेळफळां – काटेरी आनी विखारी अश्या झाडाक जावपी हीं पेरा भशेन दिसपी फळा सोबाये खातीर माटोळेक लायतात.
घागऱ्यो – हीं सोबीत दिसपी रानफळां. त्यो घागरी हालयतकीच तांचो घुंगरावरी नाद जाता, देखूनच तांका घागर्यो म्हणटात.
चिड्डो – पावसाच्या दिसांनी सगलेकडेन जावपी चिड्डो ताच्या आकर्शक रंगाक लागून दोळ्यांत भरता. चिड्डो माटोळेक लायतात तशेंच गौरीक आनी पार्वतीक घालतात.
नागुलकुडो – नागुलकुड्याचीं हीं खूब विखारी, पूण वखदी अशीं फळां. तीं सोबितकाये खातीर माटोळेक बांदतात. दांतदुखी, पायदुखी अशा दुखण्यांचेर हे एक खर वखद.
फागलां – हो रानफळाचोच एक प्रकार. पणसा भशेन भायल्या आंगाक कांटे आशिल्ले हे फळ दिसपाक कारात्या भशेन दिसता. तें तळून, भाजी करून खातात.
माट्टां – हाच्या झाडाक आयनाचें झाड वा माट्टीचे झाड म्हण वळखतात. पावसांत चंवर येतकीच माट्टां जातात.
शेरवडां – चवथीच्या दिसातलीच ही एक वनस्पत. धाकटुल्याश्या पांचव्या झाडाक धवी पानांय जातात. ह्या झाडाक म्हत्व आयला ते ताच्या धव्याफुल्ल पानाक लागून. शेरवडां माटोळेक बांदतात तशेंच श्रावणात आयतार पुजताना शेरवडाच्या पानाचो उपेग करतात.
हरणें – चवथीक जीं कांय विशेश पत्री वा फुलां वापरतात देखीक बेल, जायो, तुळशी, दुर्वा तातूंत हरणेंचोय आस्पाव जाता. गणपतीक दुर्वा, म्हादेवाक बेल जाल्यार पार्वतीक हरणें आवडटात, अशें मानतात. हरणेंचीं फुलां बारीक, नाजूक आनी हळडुव्या रंगाची आसतात.
शिप्टे, कातरो – हो सुपारेचो घोंस. गोंयांत हो चड करून माटोळेक बांदतात.
वाघनखी – ही कंदमुळ वनस्पती, हिचीं तांबडी, भगवीं, हळडुवीं फुलां आकर्शक दिसतात.
सगल्यांक चवथ खुशालभरीत आनी आनंदी वचूं. चवथीचीं परबीं.
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
