घांटमाथ्यार कोंकणी संस्कृताय तिगोवन दवरल्या

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

हें फेस्त मनोवपाची रीत समजून घेतल्यार हातुंतलें कोंकणीपण आमकां समजून येता.

देवाचे माये पाव तुं आमकां
देवाचे माये धीर दी आमकां
देवाचे माये सांबाळ तुं आमकां
देवाचे माये धीर दी आमकां
हालींच सगळे कडेन सायबिणिच्या जल्मदिसाचें फेस्त जालें. हें फेस्त 8 सप्टेंबराक जाता आनी फेस्ता आदीं णव दिसांची नोवीना आनी उपरांत हें फेस्त मनयतात. शेतां- भाटांतलीं पिकां पोसवुंक आरंभ जाता. कडवी, कावळी, किरेटी, कुकुड- कोंबो आनी हर तरेचीं रानफुलां सगले कडेन फुलिल्लीं आसतात. शेतांतलीं लुवणेचीं कामां पुराय जावन भातां पोसवुंक लागतात. तांचो मंद परमळ सगळे कडेन परमळटा… मन धुंद करता. पावस खूपसो उणो जाल्लो आसता. सगळे कडेन पाचवे आनी प्रसन्न अशें वातावरण पसरिल्लें आसता.
आनी अशा ह्या सोबीत आनी प्रसन्न वातावरणांत सगळें क्रिस्तांव सायबिणीचें फेस्त मनयतात, तर हिंदु चवथ मनयतात. सायबिणीचें हें फेस्त दक्षीण महाराश्ट्र आनी कर्नाटक- महाराश्ट्र- गोंय सीमावर्ती प्रदेशांत मोंती सायबिणीचें फेस्त म्हूण मनयतात तर दक्षीण आनी उत्तर कर्नाटकांत तें वेलांकिणी सायबिणीचें फेस्त म्हूण मनयतात.
घांटमाथ्या वयली कोंकणी संस्कृताय हे लेखमाळेंत सायबिणीच्या जल्म दिसाचो विशेश रितीन उल्लेख आनी संदर्भ घेवचो पडटा तो बेळगांव, खानापूर, हलियाळ, कोल्हापुर ह्या प्रदेशांत ह्या फेस्ताचेर आशिल्ल्या कोंकणी प्रभावाचो. हें फेस्त मनोवपाची रीत समजून घेतल्यार हातुंतलें कोंकणीपण आमकां समजून येता. हांगाच्या भौशिक इगर्जींनी णव दिसांच्या नोवेनांनी जावपी प्रार्थनेचो आरंभ कोंकणी तेर्सान जाता. तेर्सा उपरांत मीस आनी मिसा उपरांत सायबिणीचें नोविना रजार आनी त्या उपरांत सायबिणीक आर्गां दिवपीं कांतारा.
सोगोट सांगाता मेऽऽळया, सोगोट लागीं सरयां,
आमचे ताळें एक करया आनी मायेक दिवय;
मोंती माये सोलेऽऽगिणी बोडव्यांचींऽऽ
राणी तुं गेऽऽ, आदार सोदीतांव;
अशीं हीं कांतारा आनी त्या उपरांत सायबिणीच्या इमाजीचेर फुलां उडयत …
देवाचे माये/ माते, पाऽऽव तुं आमकांऽऽऽ ..
हें खूब लोकप्रीय कोंकणी गायन गावपाची परंपरा खूब आदल्या काळा थावन चलत आयल्या आनी तीं आनींक मुखार वचत आसा. आयज जांण्ट्या पासून ते नेण्टे- देवाचे माये वो देवाचे माते- हें गायन खूब उर्बेन म्हणटात आनी भक्तीच्या वातावरणांत एक वेगळेच चैतन्य निर्माण जाता.
ल्हान ल्हान कसब्यांतली भुरगीं गावा शेजारच्या रानांत वचून थंयसरल्यान वेगवेगळी रानफुलां एकठांय करतात आनी ती सायबिणीक अर्पण करपांत धन्यताय मानतात. आमच्या ल्हानपणांत आमीं लेगीत ही फुलां एकठांय करताले आनी त्यो यादस्ती आयल्यो की मन अजून लेगीत प्रफुल्लीत आनी टवटवीत जाता.
ह्याच दरम्यान चवथ आसता. घाटमाथो प्रदेशांत हिंदु धर्मीय चवथ खूब उर्बेन, दबाज्यान आनी भक्तिभावान मनयतात. पूण कोंकणी आनी चवथीचो संदर्भ घेवचो म्हणल्यार बेळगांव आनी प्रदेशांतले दैवज्ञ ब्राह्मण समाजांतले कोंकणी मनीस कोंकणी पदां आनी घुमटांच्या तालार.. जय देव जय मंगलमूर्ती, जय देवी जय म्हाळशे मायें, नारायणी हे जगदमोहिनी….. अशीं गायना करून श्री गणेशाची, नारायणीची, म्हाळशेची आरती- भजन करता. श्रीगणेशाचें आगमन जाल्या थावन ते विसर्जना मेरेन दर दिसां श्री गणेशाची आरती घुमटांच्या तालार सादर करतात. तेच भाशेन ह्या समाजाच्यो सगळ्यो कार्यावळी लेगीत कोंकणींतल्यानच जातात. समाजांतले सगळें जाण्टे-नेण्टे कोंकणींतल्यानूच आपले सगले वेव्हार चलयतात. विशेश म्हणल्यार घुमटां वाजोवपाची कला ही आतां नवे पिळगेन आत्मसात केल्या हें पळेयल्यार खूब अभिमान दिसता.
गोंयांत आपली कुळदेवता आशिल्लो सारस्वत ब्राह्मण समाज लेगीत आपले सगळें पूजापाठ आनी सगळें दिस्पट्टे वेव्हार हे कोंकणींतल्यान चलयतात. भोवतेक गोंयकार, मंगळुरकार तर कोंकणी उलयतात, पूण प्रतिकूल अशा सामाजिक, भाशिक आनी सांस्कृतिक परिस्थितींत घांटमाथ्या वयल्या कोंकणी मनशान कोंकणी भास आनी संस्कृताय ही खूब बरे भाशेन तिगोवन दवरल्या ही खूब अभिमानाची आनी खाशेली गजाल.

लुईस रॉड्रीग्स
8618643958