गोरवांचो पाडवो

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

गोरवांचो पाडवो म्हळ्यार राखण्यांचो आनी शेतकारांचो उत्सव. अशें म्हणटात की पयलींच्या काळार जे कोणागेर गोरवां चड आसतालीं तांकां चड गिरेस्त अशे मानताले. गावडे समाजांतले लोक एकठांय येवन हो उत्सव मनयताले आनी आजुनूय मनयतात.

दिवाळी हो दीपउत्सव. फांतोडोर नरकासूर लासून घराघरांनी दिव्यांची आरास. लिकपिकी लायटी, आंगणांत शेण सारोवन
रांगोळी घालप आनी आकाशदिवे लावपाची पद्दत. दिवाळी, लक्ष्मी पुजन, भावबीज, पाडवो सगळींच मनयतात. खरी पाडव्याची मजा तशेंच तांची प्रथा पळोवपाक गोंयच्या गावगिऱ्या वाठारांनी वचपाक जाय. ती मजा स्वता अणभवल्यार खऱ्या अर्थान पाडवो मनयलो हाचे धादोसपण मनाक भोगतलें.
गोरवांचो पाडवो म्हळ्यार राखण्यांचो आनी शेतकारांचो उत्सव. अशें म्हणटात की पयलींच्या काळार जे कोणागेर गोरवां चड आसतालीं तांकां चड गिरेस्त अशे मानताले. गावडे समाजांतले लोक एकठांय येवन हो उत्सव मनयताले आनी आजुनूय मनयतात. गोंय म्हणटाच आमचे थेट नातें शेतां – भाटा कडेन वळटा आनी शेतांतली कामां करपाक शेतकाराक गोरवांचो आधार आनी ताच्या कश्टाची परतफेड करपाक हो उत्सव गांवांनी व्हड दबाज्यान मनयतात.
दर वर्सा लक्ष्मीपुजेच्या दुसऱ्या दिसा गोरवांचो पाडवो मनयतात. पाडव्याक, गोरवांक फक्त सुसेग दिवप. तांका कसलेच कश्टाचें काम करपाक दिवप ना. अशें म्हणटात की गोंयच्या शेतकारांचो आधार म्हळ्यार गोरवां आनी तांच्या कायम सांगाताची परत फेड करप म्हळ्यार गोरवाची पुजा करुन तांकां ताचो मान दिवप हो भावर्थ.
गोंयच्या धेणल्याक शेणा पसून घराचो नकासो तयार करतात. पाडवो म्हणल्यार गोरवांची पुजा करप. पाडव्या दीस सकाळीं फांतोडेर उठून गोठो धुवन लीप करप, फुलां आनी आंब्याचे ताळे लावन तो सजोवप. दिवाळेक जशें आमी तेल, उटणे लावन न्हातात तशेच पाडव्याक गोरवांक तेल लावन न्हाण घालतात. न्हाले उपरांत गोरवांक हळद – पिजंर लावन ओवाळटा तांकां फुलांनी सजयतात आनी तांच्या फाटीर रंगबिरंगी चित्रां काडटात. पुजे उपरांत गोरवांच्या गळ्याक दाट पोळे बांदपाचे शास्त्र. हे पोळे खास उकडे तांदूळ आनी उड्डाची दाळ घालून करता. काय वेळान तें पोळें काडून घरच्या लोकांक तशेंच शेजाऱ्यांक वांट्टात.
सत्तरी तालुक्यांतल्या होंडा गावांतलो गांवकार सतू गांवकार म्हणटा की, थंय धेणलो नाचयनात पूण शेणा पसून घराचो नकासो तयार करता. तातूंत वेगळ्योवेगळ्यो कुडी आनी गोठोय तयार करतात. काट्ट्यांक वीर तोपून गोरवां करुन गोठ्यांत दवरतात. तणाचो राखणो करून गोठ्यांत बसयतात आनी बावलेक साडी न्हेसोवन रांदचेकुडींत रांदता ती दाखयता. ही बावली शेणा पसून तयार करता आनी तिका लुगटान सजयता. ह्या चित्रांत सांगपाचो हेतू म्हळ्यार राखणो वा गवळी (गवळी म्हळ्यार राखणो) गोरवांक राखता आनी गवळण रांदचेकुडींत जेवण रांदता. वर्सप्रमाणे गोरवांची आनी राखण्याची राखण म्हण तिनकात्रेर हो गोठो मोडून एकुच शेणाचो थापो करुन गवळण आनी राखण्याक एकठांय बसोवन दिवली वा पणटी पेटयता. मुखार गांवचे गांवकार अशेंय म्हणटात की दर वर्सा राखण्याक नाल्ल, तांदूळ, आनी कपडो घालून ताचो भौवमान करपाची पद्दत. सांजेवेळार दिवली वा पणटी पेटोवन वर्साच्या रक्षणाची बघावळ करतात.
कुळ्यां, मोल्यां गांवांचो सदस्य बाब उमेश नायक ते आपल्या गांवच्या पाडव्या विशीं म्हणटा की ते तुळशी मुखार शेणा पसून घराची आकृती रचून वेगळ्योवेगळ्यो कुडी तयार करतात. तातूंत गोटोय आसता. काट्ट्यांक वीर तोपून तांची गोरवां करुन गोठ्यांत दवरता. भातोण्यचो राखणो तयार करता. ‘भातोणे’ म्हळ्यार भाताचे तण. राखणो गोरवांची राखण करता. दनपारच्या वेळार तांकां जेवणाचें पान दाखयता. पान दाखोवप म्हळ्यार शिवराक जेवणाचो नेवेद्य दाखोवप हाचेर बंधन ना, तर भाजिल्लें नुस्तें वा नुस्त्यांचे हेर जीनस धव्या कपड्याक बांदून ताची पोटली त्या गोठ्या मुखार दवरतात जिका ‘भुती’ अशें म्हणटात. जसो धेणलो नाचत दारांत पावलो तसो ताका गंद – फूल करुन नाल्ल तांदळाची पोड दिवपाची पद्दत. धेणलो नाचत – गाजत परत वतना जेवणाची भुती घेवन चालीक लागता. ‘भुती’ म्हळ्यार जेवणाची बांदिल्ली पोटली घेवन चलत रावता. धेणल्या बरोबर आयिल्ले वांगडी गोठ्यांतली गोरवां म्हळ्यार काट्ट्या पसून तयार केल्ली गोरवां काडटा, भातोण्याचो राखणो काडून घरार मारता आनी धेणलो घेवन वचपी मनश्याचे फाटीर काट्टी मारता. अशी तांची पद्दत. मुखार उमेश बाब अशेंय म्हणटा की ‘हाली अशेंय जालां की आदले जाणटे गेले, भुरगे धेणलो नाचता खरें पूण ते ‘तळी’ वा ‘भुती’ व्हरपाचे भानगडीक पडना. (‘तळी’ म्हळ्यार नाल्ल आनी तांदळांची पोड ) म्हण आतां धेणल्याक फक्त पयशे दितात.
कांय कडेन फक्त तुळशीच्या सभोंवतणी काट्टी मांडटात आनी मदीं श्रीकृष्ण देवाची मुर्ती दवरतात. हे सगळे आमंका गोंयच्या गावगिऱ्यां वाठारांनी पळोवंक मेळटात आनी एक गजाल म्हळ्यार पाडव्याक गांवांगांवांनी धेंडलो नाचोवपाची प्रथा. कुळ्यां, अंत्रुज म्हालांतल्या प्रियोळ गांवांत, तिवऱ्यां एक लांकडाचो देवारो घेवन तातूंत श्रीकृष्णाची मुर्ती बसोवन गांवचो मुखेली आनी गांवचे लोक, प्रत्येक घरान हो धेणलो घेवन भोंवता. कृष्णाचीच मुर्ती कित्याक घालप? असो प्रश्न खूबशे फावटी पडटा. कृष्ण देव हे गोरवांचे राखणो हे सगल्यांकूच खबर आसा आनी त्याच कारणाक लागून धेंडल्यादीस कृष्णाची मुर्ती घेवन धेंडलो नाचतात. धेंडलो खळ्यांत पावताच धेंडलो गावपाक लागता.
‘दे धेंडलो, धेणल्या पावस शेणलो धेंणल्या आई म्हातारी शेळे उन खाताली आमचो धेंडलो गेलो वांगडी केळ्याचो साली खावन पोट रगडी दिता जाल्यार दिगे मामये रोगडो घुवणायता आटोबर तांदूळ 1 नाल …… दे धेणलो धेंणल्या पावस शेणलो…… धेंणलो येता म्हळ्यार पावस सोंपता असो ह्या पदांतल्या पयल्या ओळीचो अर्थ. असो अर्थ आसलो तरी दिवाळेक पावस पडटाच. धेंडलो जसो दारांत पावता, घरची सवायशीण जाणें धेणलो धरला ताचे उदकांत पांय धुवन धेंडल्याक हळद पिंजर ओवाळून पुजा करता. देवाक तांदूळ, गोड, नाल्लाची पोड दितात. सांजेच्या वेळार घरची सवायशीण गोडशें करून सगळ्यांक वाडटात. असो हो गोंयच्या वाठारांतलो गोरवांचो पाडवो जो वेगळ्योवेगळ्यो रिती-पद्दतीन मनयतात.

अतिशा सुर्लीकार
7262849923