भांगरभूंय | प्रतिनिधी
भारत हो एक विविधताय आशिल्लो देश. आमच्या देशांत जायतीं राज्यां आनी संघ प्रदेश आसात. तांचे मदीं गोंय हें एक ल्हान पूण खूब म्हत्वाचें आनी सोबीत राज्य. 30 मे 1987 दिसा गोंय भारतांतलें 25 वें घटक राज्य जालें. तेन्नाचे प्रधानमंत्री राजीव गांधी हांणी ते खातीर मान्यताय दिली. गोंयकारांची ही पयलीं सावन मागणी आशिल्ली. कोंकणी भाशा राजभास जातच घटक राज्याचो दर्जो दिवप सोंपें गेलें. दर्यादेग, सैमीक सोबीतकाय, इतिहासीक दायज आनी संस्कृतीक विविधताये खातीर गोंय देशभर आनी आंतरराश्ट्रीय मळार नामनेक पावलां. ताची राखण आमी करपाक जाय. हे खातीर आमच्या राजकी फुडाऱ्यांनी फुडाकार घेवचो. आमच्यो जमनी आमकां राखून दवरपाक जाय. हांगा भायल्या लोकांचो आंकडो वाडलो 2050 मेरेन गोंयची संस्कृती, भाशा, समाजीक मानसिकताय सगलेंच बदलून वतलें. हें आमी जावपाक दिवंक जायना.
भुगोलिक स्थान
गोंय भारताचे अस्तंत दर्यादेगेर आसून तिचे पश्चिमेक अरबी दर्या आसात. गोंयचे उत्तरेक महाराष्ट्र आनी दक्षिणे वटेन आनी उदेंतेक कर्नाटक हीं राज्यां आसात. गोंयचें क्षेत्रफळ सुमार 3,702 चौखण किमी आसा. गोंय हें भारतांतलें एक ल्हान राज्य. राज्याचे दोन मुखेल जिल्हे आसात – उत्तर गोंय आनी दक्षीण गोंय. राजधानी पणजी आनी हेर म्हत्वाचीं शारां म्हणल्यार वास्को- दा- गामा, मडगांव, म्हापशें आनी फोंडें.
इतिहासीक फाटभूंय
गोंयचो इतिहास खूब पोरणो. हांगा एका काळार कदंब, चालुक्य, आदिलशाही सारके राजवंश आशिल्ले. 1510 वर्सा पुर्तुगेजांनी गोंयचेर घुरी घालून ताचेर ताबो मेळयलो. सुरवातेच तिसवाडी, मागीर साश्टी आनी उपरांत दोनशे वर्सानी सगलेंच गोंय तांणी बळकायलें. गोंय पुर्तुगेज वसणूक म्हणून 450 वर्सां अस्तित्वांत आशिल्लें. भारत स्वतंत्र जाले उपरांत लेगीत पुर्तुगेजांनी गोंय भारताक दिवंक ना. शांतीकायेन प्रस्न सोडोवपाचे जायते यत्न जाले, सगल्या देशांक उलो मारलो. पूण कांय देश पुर्तुगाला वटेन रावले. निमाणें लश्करी कारवाय करपाचो निर्णय जालो. 19 डिसेंबर 1961 दिसा भारतीय सैन्याच्या ‘ऑपरेशन विजय’ खाला गोंय मुक्त जालें. त्या दिसा सावन ‘गोंय मुक्ती दीस’ मनयतात. ह्या वेळार पं. जवाहरलाल नेहरू प्रधानमंत्री तर मेनन हे संरक्षणमंत्री आशिल्ले.
गोंय हो सुरवेक ‘गोंय, दमण आनी दीव’ ह्या संघराज्याचो एक भाग आशिल्लो. उपरांत 30 मे 1987 दिसा स्वतंत्र राज्य म्हूण गोंय अस्तित्वांत आयलें. ते खातीर 30 मे दिसा ‘गोंय राज्य निर्मिती दीस’ मनयतात. ताका घटक राज्य दीस अशेंय म्हणटात.
भास, धर्म आनी संस्कृताय
गोंयची मुखेल भास कोंकणी आसा. ती देवनागरी लिपींत बरयतात. भारतीय संविधानाचे आठवे अनुसुचींत कोंकणीक स्थान मेळ्ळां. गोंयांत ती रोमी लिपयेंतूय बरयतात. कर्नाटकांत ती कन्नड लिपयेंतूय बरोवपी लोक आसात. इंग्लीश, मराठी, हिंदी भाशांचोय हांगा व्हड प्रमाणांत उपेग जाता.
गोंयांत वेगवेगळे धर्म, जाती आसात. हिंदू, क्रिस्तांव आनी मुस्लीम लोक हांगा एकचारान रावतात. हेर खंय दिसना तसलो हो एकचार आमी सांबाळपाक जाय. कारण आपल्या आवडीच्या पक्षाक मतां मेळचीं म्हूण कांय पाताळयंत्री लोक आमचे मदीं फुट घालपाक वावुरतात. चवथ, नवरात्रां, दिवाळी, तशेंच नाताळ, इस्टर, ईद सारके उत्सव हांगा व्हड उमेदीन मनयतात. गोंयची लोकजीण, नाच, संगीत, पारंपरीक वाद्य आनी अन्न संस्कृताय हाका लागून हांगाची संस्कृताय वेगळी आसा.
पर्यटन आनी अर्थवेवस्था
गोंय हें भारतांतलें एक मुखेल पर्यटन थळ. हांगाचीं निवळ दर्यादेग ( कळंगूट, बागा, अंजुना, मिरामार), तशेंच पोरण्या गोंयच्यो चर्ची, किल्ले, दुदसागर घसघसो हीं पर्यटन थळां खूब लोकप्रीय आसात. देशांतले आनी परदेशांतले पर्यटक वर्सभर गोंयांत भोंवतात. खास करून दर्यावेळांचेर चड गर्दी जाता. मात आतां हेर पर्यटन थळां लोकप्रीय जावंक लागल्यांत. खावपाक, पिवपाक, मजा करपाक हांगा चड पर्यटक येतात. ड्रग्साक लागून गोंय बदनाम जालां. वायट गजालींचेर आमी नियंत्रण दवरपाक जाय.
प्रशासकी रचणूक
गोंयांत एक विधानसभा आसा आनी वट्ट 40 आमदार हांगा वेंचून येतात. राज्यपाल हो केंद्र सरकाराचो प्रतिनिधी, जाल्यार मुख्यमंत्री हो राज्याचो कार्यकारी मुखेली आसता. गोंयांत दोन वेंचून काडिल्ले आनी एक नियुक्त केल्लो खासदार आसा. गोंय राज्याचे उच्च न्यायालय (मुंबय उच्च न्यायालय, गोंय) आसा.
जनमत चाचणी दीस
गोंय जनमत चाचणी वा अस्मिताय दीस दरवर्सा 16 जानेवारीक मनयतात. ते दीस 1967 वर्सा, गोंयांतल्या लोकांनी प्रदेशाचें महाराष्ट्रा वांगडा विलीन जावपाच्या प्रस्तावाक मतदान करून विरोध दाखयिल्लो. 1961 त गोंय मुक्त जालें. तरीय गोंयांतल्या कांय लोकांक महाराष्ट्रांत विरघळून वचपाचे आशिल्लें. हाचे वयल्यान मतभेद निर्माण जले. व्हडलो वाद, झगडीं जालीं. अखेरेक हाचेर उपाय काडपाक 16 जानेवारी 1967 दिसा जनमत कौल घेतलो. देशांतलो हो पयलो आनी निमणो कौल. मात आतां भायल्यांचो आंकडो वाडत आशिल्ल्यान गोंयची वळख ना जावन तें काॅस्मोपोलिटन राज्य जावपाची शक्यताय आसा.
गोंय आकारान ल्हान आसलो तरी ताचें इतिहासीक, संस्कृतीक आनी अर्थीक म्हत्व व्हड आसा. गोंय भारताचो एक अभिमान दिसपा सारको भाग म्हूण उबो आसा. गोंयच्या विंगड विंगड परंपरांचो अभिमान बाळगून आमी संवसाराक तिची सांबाळून दवरिल्ली संस्कृताय दाखोवंक शकतात. गोंय आदलें उरूंक ना. आदले सैमीक दायज नश्ट जायत आसा. ताचीय जतनाय आमी घेवपाक जाय. घटक राज्य दिसाचीं सगल्यांक परबीं.
प्रतिक नायक
फोंडें
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
