गोंय मुक्ती दिसा निमतान हुतात्मा सत्याग्रहींच्या भुरग्यांचो आयज भोवमान

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

गोंय हे अस्तंत भारतांतले एक ल्हानशें राज्य. हे भुयेंत 450 वर्सां पुर्तुगेजांची वसाहत आशिल्ली. 19 डिसेंबर 1961 दिसा गोंय पुर्तुगेज राजवटींतल्यान मुक्त जाले. गोंय मुक्ती चळवळीत सत्याग्रहींनी आपल्या प्राणाची आहुती दिली. सुटके झुजारी मुक्ती चळवळीत हुतात्मे जाले.

मुख्यमंत्री डॉ. प्रमोद सावंत हांच्या फुडारपणा खालच्या सरकारान पयलेच फावट हुतात्म्यांच्या योगदानाचो भोवमान करपाचो निर्णय घेतला. गोंय मुक्ती चळवळीत हुतात्मे जाल्ल्या 15 सुटके झुजाऱ्यांच्या पयल्या पिळगेचे म्हणल्यार पुत- धुवाचो राज्य सरकार 18 डिसेंबराक दरेकी 10 लाख रूपया आनी प्रमाणपत्रां दिवन भोवमान करतलें. 18 डिसेंबर दिसा सकाळी 11 वरांचेर पर्वरे गोंय विधानसभा प्रकल्पांतल्या पीएसी सभाघरांत आयोजीत खासा सुवाळ्यात हुतात्मा सत्याग्रहींच्या भुरग्यांचो भोवमान जातलो.

मुख्यमंत्र्यान 27 सप्टेंबर 2022 दिसा लुधियाना पंजाबाक भेट दिवन गोंय मुक्ती चळवळीत हुतात्मे जाल्ले कर्नेल सिंग बेनिपाल हांच्या कुटुंबीयांची भेट घेतिल्लो. एका वेळाचो अर्थीक आदार म्हूण 10 लाख रूपयांचो चेक कर्नेल सिंग बेनिपाल हांची घरकान्न श्रीमती चरणजीत कौर हांकां भेटयला.

हुतात्मे जाल्ल्या आनी भोवमान जावपी 15 सुटके झुजाऱ्यांची वळख 

बाळा राया मापारी – जल्म 8 जानेवारी 1929, अस्नोडें- बार्देस. अस्नोड्यां पुर्तुगेज पुलीस आवटपोस्टाचेर हल्लो करपाचे कारवायेत मुखेल सहभाग. राष्ट्रवादी फुडाऱ्यांनी पुलिसांचेर हल्लो करून तांचे कडलीं शस्त्रां आनी दारूगुळो ताब्यात घेतलो. फेब्रुवारी 1955 वर्सा पुर्तुगेज पुलिसांनी तांकां अटक करून मारबडय केली. तांणी सांगात्यांची म्हायती पुलिसांक दिवपाक न्हयकार दिलो. निश्ठूरपणान मारबडय करून तांचे हाल केले. पुलीस कादयेंत आसतना 18 फेब्रुवारी 1955 दिसा तांकां मरण आयले. ते गोंय मुक्ती चळवळींतले पयले हुतात्मे.

सखाराम यशवंत शिरोडकार- शिरोडकार हे एकोशीचे. शस्त्रां आनी दारूगुळो लिपोवन दवरपाक तांच्या घराचो वापर करताले. ते शस्त्रां दुरूस्त करपाचें काम करताले. 13 ऑगस्ट 1955 दिसा तांकां कृष्णा शांबा शेट हांच्या वांगडा अटक केली. 14 ऑगस्ट 1955 तांचेर मांडवीचे देगेर गुळी घाली.

रोहिदास पी. मापारी- जल्म 12 डिसेंबर 1924, अस्नोडें बार्देस. ते आझाद गोमंतक दलाचे वांगडी आशिल्लें. प्रभाकर सिनारी हांच्या फुडारपणा खाला अस्नोड्यां पुर्तुगेज पुलीस आवटपोस्टाचेर हल्लो करपाचे कारवायेत तांणी वांटो घेतलो. पुर्तुगेज पुलिसांचेर हल्लो करून तांचे कडलीं शस्त्रां आनी दारूगुळो ताब्यात घेतलो. उपरांत तांकां शिवोले पुलिसांनी अटक केली आनी 18 म्हयने बंदखणीत दवरले. पुलिसांनी केल्ल्या छळाक लागून 28 सप्टेंबर 1956 वर्सा तांकां आग्वाद बंदखणींत मरण आयलें. केंद्र सरकारान तांकां मरणोत्तर ताम्रपत्र दिलां आनी 18 जून 1986 वर्सा गोंय, दमण आनी दीव स्वातंत्र्य सैनिक संघटनेन तांचो मरणोत्तर भोवमान केला.

यशवंत सुखा आगरवाडेकार – जल्म 15 जानेवारी 1918, ओशेल शिवोली. 1954 सावन ते आझाद गोमंतक दलाचे वांगडी आशिल्ले आनी प्रभाकर सिनारी हांच्या फुडारपणा खाला पुर्तुगेजां आडच्या कारवायांनी वांटो घेतलो. पुलिसांनी ताचे अटके खातीर 5 हजार रूपया इनामाची घोशणा केली. 17 डिसेंबर 1958 दिसा पर्रा गस्तीर आशिल्ल्या पुलिसां वांगडा जाल्ले लटाफटीत तांकां मरण आयलें.

रामचंद्र नेवगी- जल्म 1910, दिवचल. ते आजाद गोमंतक दलाचे वांगडी आशिल्ले आनी पत्रकां दसोवपाचें, वांटपाचें आनी हेर राष्ट्रवादी कारवायांचें काम करताले. 20 मे 1956 दिसा तांच्या घराचेर धाड घालून पत्रकां जप्त केलीं आनी तांका दोग पुतां सयत अटक केली. तांकां पुलीस बंदखणीत दवरून 14 सप्टेंबर 1956 दिसा सोडले. 10 मार्च 1957 दिसा राती कडेन अस्नोड्यां पुलिसांनी दुबावा वयल्यान टॅक्सी आडायली, तातूंत नेवगी प्रवास करताले. टॅक्सी थांबली ना तेन्ना पुलिसांनी फारपेट केलो, जातूंत नेवगी हांकां जाग्यारूच मरण आयलें.

बापू विष्णू गांवस- जल्म 1927, चांदेल- पेडणे. 1954 वर्सा सरकारी नोकरी सोडून ते आजाद गोमंतक दलांत सामील जाले. 26 नोव्हेंबर 1955 दिसा तांणी चांदेल पुलीस स्टेशनाचेर जाल्ल्या हल्ल्यांत वांटो घेतलो आनी सुरींगाचो स्फोट करून पुलिसांची जीप लासली. बाळा देसाय हांच्या सयत हाळी- पेडण्यां पुलिसांचे जीपीचेर हल्लो करून पुलिसांक मारले आनी नावाडगो पुर्तुगेज एजंट काज्मिरो मोन्तेरो हाका गंभीर जखमी केलो. हे लटाफटींत बापूक गंभीर दुखापत जाली आनी त्याच दिसा मरण आयलें.  पुलिसांनी तांची कुड फरफटत ओडून व्हेली आनी उपरांत लासली. 18 जून दिसा गोंय, दमण आनी दीव स्वातंत्र्य सैनिक संघटनेन तांचो मरणोत्तर भोवमान केला.

बाबलो धोंडू परब- जल्म मोपा पेडणे. ते नॅशनल काँग्रेसीचे वांगडी आशिल्लें आनी शीम वाठारांतल्या पत्रकां हांडून गोंयांत वाटपाचें आनी संदेश पावोवपाचें काम करताले. एकदां तांकां पत्रकां सयत धरले आनी तीन म्हयने पुलीस बंदखणीत दवरले. सत्याग्रहींक गोंयांत प्रवेश करपाक ते मदत करताले, गोंयांतले परिस्थितीची म्हायती काँग्रेसीच्या फुडाऱ्यांक पावयताले. सप्टेंबर 1956 वर्सा गोंयांत प्रवेश करतना तांकां अटक करून बंदखणीत मरसर मारपेट केली. 18 जून 1986 दिसा स्वातंत्र्य सैनिक संघटनेन तांचो मरणोत्तर भोवमान केला.

लक्ष्मण नारायण वेलिंगकार- जल्म 24 डिसेंबर 1922, वेलिंग प्रियोळ. 1948 सावन ते नॅशनल काँग्रेस गोंयचे वांगडी आशिल्ले आनी डॉ. लोहिया हांचे कडल्यान प्रेरणा घेवन राष्ट्रीय कारवायांनी वांटो घेताले. जानेवारी 1955 वर्सा तांकां अटक करून बंदखणींत घाले. भुंयगत राष्ट्रवादी फुडाऱ्यांची म्हायती काडपाक तांकां पुलिसांनी खर मारपेट केली. दुखापतीक लागून तांकां मरण आयले. निमणे संस्कार करपाक लेगीत तांची कुड कुटुंबीयांक दिली ना. 18 जून 1986 दिसा स्वातंत्र्य सैनिक संघटनेन तांचो मरणोत्तर भोवमान केला.

केशवभाई सदाशिव टेंगसे- जल्म 1926, काणकोण. ते पैंगिणी देवस्थानचे पुजारी. भुंयगत कार्यकर्त्यांक आसरो दिताले, तशेंच शस्त्रां आनी दारूगुळो सुरक्षीत सांठोवपाक मदत करताले. 1950 च्या मध्यांतरांत ते आजाद गोमंतक दलात सामील जाले. 17 सप्टेंबर 1956 वर्सा अर्धफोंड हांगा तांच्या घराचेर धाड घालून टेंगसे हांच्या सयत राम देवस्थानचे पुजारी परशुराम आचार्य हांकांय अटक केली आनी बंदखणीत मरसर मारपेट केली. 18 जून 1986 दिसा स्वातंत्र्य सैनिक संघटनेन तांचो मरणोत्तर भोवमान केला.

परशुराम श्रीनिवास आचार्य- जल्म 1916, पैंगीण काणकोण. पर्तगाळीच्या गोकर्ण मठाचे मुखेल पुजारी म्हूण काम करतना ते आपले परीन मुक्ती चळवळीक मदत करताले. 18 सप्टेंबर 1956 दिसा जेरोनिमो बार्रेटो हांच्या हत्ये प्रकरणात तांकां अटक जाली. मडगांव पुलीस स्टेशनार तांकां खूब बडयले. छळणूकेक लागून 20 सप्टेंबर 1956 दिसा तांकां मरण आयले. 18 जून 1983 दिसा गोंय, दमण आनी दीव स्वातंत्र्य सैनिक संघटनेन तांचो मरणोत्तर भोवमान केला.

कर्नेल सिंग बेनिपाल – जल्म 8 जून 1934, चाक नं. 50 जी. बी. तालुका सामुंद्री, अस्तंत पाकिस्तान. ते विद्यार्थी फुडारी आनी आपल्या मागण्यां खातीर राज्य माध्यमिक शिक्षकांनी केल्ल्या संपाचें नेतृत्व केल्लें. गोंयांत सत्याग्रह करपाक स्वंयसेवकांक एकठांय करपा खातीर ते पुराय पंजाब राज्यांत भोवले.  15 ऑगस्ट 1955 वर्सा तांणी बांद्यां गोंय शिमेर सत्याग्रह केलो. पुर्तुगेज सैनिकांनी सत्याग्रहींचेर फारपेट केलो. कॉम्रेड चितळे हांकां फारपेटा पसून वाचोंवपाक ते मुखार आयले, पुण गुळी लागून तांकां मरण आयले. 15 ऑगस्ट 1980 वर्सा गोंय, दमण आनी दीव स्वातंत्र्य सैनिक संघटनेन तांचो मरणोत्तर भोवमान केला.

बसवराज हुडगी- जल्म 1918, वगदाळ, जिल्हो- बिदर, कर्नाटक. ते समाजीक आनी राजकी कार्यकर्ते. हैदराबाद राज्य भारतीय संघप्रदेशात सामील करपाची मागणी करपी चळवळींत तांणी वांटो घेतलो. हैदराबादच्या निझामाचेर बॉम्ब शेवटूपाच्या कारस्थानात सामील आशिल्ल्याच्या प्रकरणात तांकां अटक करून कारवाय केली. 1955 वर्सा गोंय मुक्ती खातीर सत्याग्रहात वांटो घेतलो आनी 15 ऑगस्ट 1955 वर्सा दुधसागर बोगद्यात सत्याग्रहींचेर केल्ल्या फारपेटात ते गंभीर जखमी जाले. थंयच्यान तांकां रायबंदरच्या हॉस्पिटलात हाडले, थंय तांका एका म्हयन्या उपरांत मरण आयलें.

शेषनाथ वाडेकर-  जल्म 1915 वर्सा नाशिक- महाराष्ट्र. ऑगस्ट 1955 वर्सा ते सत्याग्रह चळवळीत सामील जाले. शिरोडें -रत्नागिरींत राजस्थानचे पन्नालाल यादव हांच्या वांगडा तांणी सत्याग्रहाचें फुडारपण केलें. सत्याग्रहींनी पाली पेडणे वटेन प्रवेश करून गांवच्या देवळा भायर जमिल्ल्या लोकां मुखार देशभक्तीपर घोशणा दिवपाक सुरवात केली. पुर्तुगेज पुलिसांक हाची बातमी मेळ्ळे बरोबर ते जीप घेवन थंय पावले आनी सत्याग्रहींक मारबडय करपाक लागले. शेषनाथ आनी पन्नालाल यादव हांकां तिरंगो सकयल उडोवपाक सांगलें आनी भारतीय शिमेंत वचपाक सांगलें, जाका तांणी न्हयाकार दिलो. तिरंगो घेवन घोशणा दिवप चालू दवरले. 3 ऑगस्ट 1955 वर्सा तांकां दोगांकय गुळी घालून मारले. पुर्तुगेज अधिकाऱ्यांनी तेरेखोल किल्ल्या लागी तांची कुड लासली.

तुळशिराम बाळकृष्ण हिरवे- जल्म गोरभाट, चिंचोळी, जिल्हो कुलाबा, महाराष्ट्र. सामाजीक आनी सांस्कृतीक कार्यक्रमांनी सहभाग घेताले. 15 ऑगस्ट 1955 वर्सा तांणी गोंय मुक्तीच्या सत्याग्रहांत वांटो घेतलो. तांणी 127 सत्याग्रहींचें फुडारपण करतना शिरोडें- रेड्डे वटेन गोंयांत प्रवेश केलो. तिरंगो हातांत धरून आनी राष्ट्रवादी घोशणा दिवन तांणी तेरेखोल किल्ल्याचेर सत्याग्रह केलो. पुर्तुगेज पुलिसांनी तांच्या हातांतल्यान तिरंगो काडून घेवपाचो यत्न केलो. तांणी विरोध करताच तांचेर गुळी घाली. 18 जून 1984 वर्सा गोंय, दमण आनी दीव स्वातंत्र्य सैनिक संघटनेन तांचो मरणोत्तर भोवमान केला.

बाबुराव केशव थोरात- जल्म ऑगस्ट 1955 चंद्रपूर, महाराष्ट्र. गोंय मुक्ती चळवळीत सामील जावन तांणी सत्याग्रहींच्या पंगडाचें फुडारपण केलें. सातार्डा वटेनच्यान तांणी गोंयांत प्रवेश केलो. 3 ऑगस्ट 1955  दिसा ते न्हंयबाग- पेडण्यां पावले. पुर्तुगेज पुलिसांनी तांकां परत वचपाक सांगलें, पुण तांणी तशें  करपाक न्हयकार दिताच पुलिसांनी तांकां मरसर मारले. त्याच दिसा तांकां मरण आयलें.