गोंयच्या सांस्कृतीक मळा वेले पंडीत

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

गोंयांत कोण आपणाक कसलो तज्ञ म्हणून घेत सांगूं नजो. म्हाकाय लोक कोंकणी तज्ञ म्हणटकच कच्च जाता. कोणेय गणीत तज्ञ म्हणटकच पोटांत गुळो येता. कारण कोणेय कठीण गणीत सोडय म्हूण आव्हान दिलें आनी म्हाका त्रासांत घालो जाल्यार शेणलों. एक दीस निवेदकान वळख करतना म्हाका विचारवंत म्हणलो. थंयच माचयेर घुंवळ आयिल्ले भशेन जालें. विचारवंत कोण तें हांव जाणा. कुळागरांतले माडयेच्या कात्र्याक जितले बेडे आसतात तितले समाजांत विचारवंत आसनात.
कांय जाण म्हाका कितें कितें विचारीत आसतात. प्रस्न, दुबाव विचारतात. एक दीस एकल्यान विचारलें- संगितांत पंडीत म्हळ्यार कितें? ही डिग्री कोण दिता? दिवपी यंत्रणा वा संस्था बी आसता?
म्हाका कांयच खबर ना असली विचित्र जाप दिवप म्हाका पटना. हांवें सांगलें- पंडीत म्हळ्यार पांडित्य मेळयिल्लो विद्वान. आतां गोंयांत वा हेर कडेन पंडीत हें बिरूद ज्या संगीतकाराच्या नांवा फाटल्यान लायतात ती पदवी दिवपी विद्यापीठ वा संगीत म्हाविद्यालय वा सरकारी यंत्रणा वा खाजगी यंत्रणा ना हें हांव जाणा. तें केन्नाच्यान कोण लावपाक सुरवात करतात, काय बाकीचे त्या संगीतकाराच्या नांवा फाटल्यान पंडीत थारावन तें लायतात, कार्डांचेर पं. छापूंक सुरू करतात तें कळप कठीण.
आतां 5 जूनाक पर्यावरण दीस मनयतले. मुख्य उलोवपां, बीज भाशणां, मूळ स्वर उलोवपां, व्याख्यानां, आसतलीं. मूळ स्वर उलोवप म्हळ्यार कितें काय एकली म्हाका विचारी. Key note address हाचो हो अती शुद्ध अणकार अशें हांवें सांगलें. ती आनीक घुस्पल्ल्याचें जाणवलें. मुख्य उलोवप हें म्हाका पसंत आसा. बीजभाशण चलता. हें कितें विचित्र शें? स्वर कसले? Key note हाचो संबंद अमूक तरेच्या संगितांत विदेशांत जाता. ताचो तशाक तसो अणकार करप समा न्हय.
तर पांच जूनाक पर्यावरणतज्ञांक आपोवणें आसतलें. एक दीस म्हाका कार्ड आयलें. म्हज्या एका इश्टाक एके कार्यावळींत उलोवपाक आपयिल्लो. ताच्या नांवा फाटल्यान पर्यावरण तज्ञ ही उपाधी लायिल्ली पळोवन हांव सपनांत बी ना मूं अशें दिसलें. पर्यावरण एक्टिविस्ट, पर्यावरणमोगी आनी पर्यावरण तज्ञ हांचे मजगतीं फरक आसता. म्हज्या मित्रान कुळागरांचेर चार लेख खड्डिल्यात. तो पर्यावरणतज्ञ जालो. वा!
लेख बरयतल्याक लेखक म्हणूंक लागतात. पर्यावरण आनी हेर लेखांचेर पुस्तक काडटकच ताका लेखक म्हणूंक लागतले. श्रावणांतलो पावस येवन केन्ना गेलो तें कळच ना. तशें ह्या लेखकरावाचो केन्ना साहित्यीक जाता तें कळना. कांय जाण साहित्यकार म्हणटात. म्हज्या नांवा फाटल्यानूय लायतात. केळेकार, बोरकार, पेडणेंकार तशें साहित्यकार काय? मुदलांत साहित्यकार हो शब्द हिंदी भाशेंत वापरतात.
हालींच यु ट्युबाचेर एक कोंकणी भजन आयकलें. रमेश लाडान मुजरत धाडिल्लें. भालचंद्र प्रभू हो गायक. खुबूच सुंदर भजन. तीन खेपे आयकलें. धा जाणांक धाडलें. आवाज बरो रियाझी. शास्त्रीय संगिताचेर आधारीत चाल. भावभक्तीपूर्ण अशें देवीक पाराथपी भजन. हरशीं आजकाल गितांनी जीव कलकलावपी आक्रमकता आसता ती तातूंत नाशिल्ली. भजन संथ, थंड, शांत आसूंक जाय. दैवी शक्तीक शरणागत जाल्ल्याचो भाव तातूंत काळजांत सावन आयिल्ल्याचो अणभव दिसूंक जाय. आतां मुद्द्यार येतां. गायकाक शास्त्रीय संगिताची बेज आसले बगर तो बरे तरेन स्वर, गाणें कसो मांडटलो? संगीतकाराक शास्त्रीय संगिताची जाण आसले बगर तो बरी चाल कशी दितलो? भालचंद्र प्रभून गायिल्ल्यो शास्त्रीय संगिताच्यो हेर कांय रागबध्द रचना यु ट्युबार पळेल्यो. तातूंतल्यान ताका संगीत ह्या अवकाशाचें कितलें बरें ज्ञान आसा हें होलमलें. हें सगळें कित्याक सांगलें? तर भूप, देसकार, शुद्द कल्याण, केदार, दुर्गा आनी हेर संगीत रागां विशीं कितेंच खबर नाशिल्ले हालीं संगीतकार जातात तेन्ना ते कलेच्या क्षेत्रांत लुकसाण करून तातूंत सुमारपण हाडूंक लागतात. ती कला निर्मिती गोड लागच ना. हांश्याक कारण मात जाता.
डॉ. वैशाली देशमुख हे गायिकेची मुलाखत वाचतालों. धावेंत आसतना आपूण विशारद जाली. पूण तेन्नाच कितें संगितांतलो ‘सा’ कळूंक लागलो अशें तिणें सांगलें. संगीत विशय घेवन तिणें पदवी आनी पदव्युत्तर शिक्षण घेतलें तरी लेगीत आपणाक आपूण भितरल्यान संगीत जाणा जाल्ल्याचो आत्मविश्वास नाशिल्लो अशें तिणें मेकळेपणान सांगलें. पळेयात. कितलें रितेपण आनी कितली विद्यार्थी वृत्ती ती. लोकांनी आपणाक गायिका म्हणूं मागीर, अशें डॉ. वैशाली म्हणटा. अखेरेक आपूण 1997 वर्सा पुण्यांत पीएचडी करपाक आयली. पूण तेन्ना संगीत विशयांत थंय डॉक्टरेट करपाची वेवस्था नाशिल्ली.
गाणें ‘शिकपाक’ आपूण व्हड गायिका वीणा सहस्रबुध्दे हांचे कडेन गेली. तांणी तुका शिकयतां अशें म्हणना फुडें आपणाक मळबायेदी खोस जाली अशें तिणें सांगलें. पयले सात म्हयने फक्त आपूण रियाझ करतना म्हऱ्यांत बस आनी आयक अशें गुरून आपणाक सांगलें. उपरांत तिणें शिकोवपाक सुरवात केली.
उपरांत वैशालीबायन पीएचडी केली. म्हाविद्यालयांत संगीत अध्यापन सुरू केलें. तरिकूय आनीक शिकपाची तान भितरल्यान आशिल्लीच. तांणी मुंबय वचून किशोरीताई आमोणकार हांकां विनंती केली. किशोरीताईन तांकां गाणें शिकोवपाचें उतर दिलें. वैशाली दर शेनवारा औरंगाबादच्यान मुंबय वताली. आयतारभर गाणें शिकून रातीं गाडी धरून सोमारा सकाळीं कॉलेजींत लेक्चर घेवंक हजर जाताली. किशोरीताईन आपणान सुरांक कशे सांसपप हाची बरी जाण दिली अशें वैशालीबाय अभिमानान सांगता.
अडे बाटग्यांक तज्ञ म्हणटकच ते फुलतात. आयच्या ह्या युगांत असल्या बोमाड्यांचीच, स्वयंपुजकांचीच चड गर्दी जाल्या. जायत्यो माचयो तांणी झोंबून नियंत्रीत केल्यात. तांची मायोरी आसा. खरे तज्ञ मात न्यूटना भशेन. गुरूत्वाकर्शणा सारके कितलेशेच सोद लावपी हो शास्त्रज्ञ आपणाक कांयच खबर ना, आपूण दर्यादेगेर शिंपयां कडेन, घुलां कडेन खेळत आसा अशें म्हणटा. असले शास्त्रज्ञ नवे नवे सोद लायत आसतात. वांयगण्यां पंडितां भशेन न्ही. खरे पंडीत नवकल्पना, नवरचना दिवपाच्या वावरांत मग्न आसतात. तांच्यो कुरवो काळाच्या पटलाचेर कायमच्यो कोंरांतिल्ल्यो उरतात!

मुकेश थळी
फोंडें