गोंयच्या पारंपरीक वावर- धंद्यांचेर उजवाड : चिंचारे

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

आजुनूय जायत्या अस्तुऱ्यांक आदले भशेनूच कश्ट- दगदग सोंसची पडटा, तांचें जिवीत सांवरूंक आनी तांकां समाजाच्या नकाशाचेर हाडूंक उर्बा आनी उमेद जाय. हें काम मिरांदबाबान केलां ते तरेन करूंक जाता.

कोंकणीचे रोमी लिपींत कांय वेळार खाशेली बरपावळ वाचूंक मेळटा. हालींच ऍन्थोनी मिरांदा हाचें ‘चिंचारे’ हें पुस्तक हाताक लागलें. पुस्तक नियाळटच समजलें तें पुराय पुस्तक गोंयच्या पारंपरीक वेवसाय आनी वावर- धंदे चलोवपी मनशांचे मुलाखतींचेर आसा. अशीं पुस्तकां चुकून सांपडटात म्हूण रोखडेंच वाचून काडलें. पुस्तक न्यू एज प्रिंटर्सान छापलां आनी दाल्गादो कोंकणी अकादेमीन उजवाडायलां. पुस्तकाचें मुखेल चित्र विली गोयस हाणें चित्रायलां आनी फाटल्या कव्हराचेर बरोवप्याची वळख दिल्या. पुस्तकाक 136 पानां आसात आनी ताचें मोल 150 रुपया आसा. ह्या आगळ्या-वेगळ्या विचारांच्या पुस्तका खातीर ऍन्थोनी मिरांदाक शाबासकी आनी परबीं.
फाटभूंय
मिरांदबाब एक पत्रकार जाल्ल्यान ताचें लोका मदें भोंवप खुब जातालें. ‘आमचो आवाज’ ह्या साताळ्यान ताका पारंपरीक वेवसायांत आशिल्ल्या लोकाच्यो मुलाखती घेवंक सांगल्यो. एक आव्हान म्हूण स्विकारून ताणें लोकाची भेट घेवंक सुरवात केली आनी जायत्या जाणांच्यो मुलाखती घेतल्यो. तांतूंतल्योच कांय वेंचीक मुलाखती घेवन ताणें पुस्तक काडूंक येवजिलें आनी तें दाल्गादो कोंकणी अकादेमीन उजवाडायलें.
पुस्तकाचो गाभो
‘चिंचारे’ पुस्तकांत आठ मुलाखती अस्तुऱ्यांच्यो आसात. ह्या मुलाखतिंनी त्यो मन सोडून उलयतात. तें वाचतकच कशे परीं तीं आपलें जिवीत फुडें व्हरतात ताचें अजाप दिसता. आंजेला कुतिन्हो हिणें बस कंडाक्टर जावंचो वेवसाय विंचून काडला. ती आपल्यो अडचणी सांगतना दादल्यां सांगाता आनी आपल्या कुटुंबाक आपूण कशें सांबाळटा ते विचार मांडटा. बसीन प्रवास करप कांय वेळार कितलें त्रासदायक तें आमकां खबर आसा. एक- एक पावट एका प्रवाश्याक उबो रावूंक जागो मेळना, थंय तिकेटी दिवंक एक अस्तुरी, म्हणल्यार आंजेलाची तोखणाय करूंक जाय. तशीच मांद्र्यो करपी लुईजिन्हा फेर्नांडीस मांद्र्यांचें म्हत्व सांगतना म्हणटा, “मशिनान तयार केल्ल्या आयत्या वस्तुंचो वापर करून हे कलेचो खून करप वा ती नपयत करप हें म्हाका जाल्यार सारकें दिसना.” अशे तरेन मिरांदबाबान तांच्या दुख्खाक हात घाला. हे शिवाय, काथ्याचें काम करपी हेमलता सावंत, भाजी विकपी मिंगेलिना डायस, फळां विकपी कातारिना मिनेजीस आनी खारें विकपी नुस्तेकान्न माग्दालेना सिल्वा हांचेंय जिवीत उगतावपी मुलाखती आसात.
ह्या मुलाखतीं बराबरूच गोंयचो थवय पेद्रू कुलासो, पदेर जुजे मारी फेर्नांडीस, निजाचो रेंदेर कायतान फेर्नांडीस, पाडेली अशोक देविदास, मातयेचीं आयदनां करपी कामिलो फेर्नांडीस, मादें वाजोवपी जुआंव सांताना कुलासो, कामार पेद्रू फेर्नांडीस आनी धोल वाजोवपी पिटर सान हांच्योय मुलाखती वाचूंक मेळटात.
हे आमचे पारंपरीक धंदे चालू उरचे असो बरोवपप्याचो जाहीर करिनाशिल्लो हावेस आसा. नीज गोंयकार संवसारीकरणा कडेन स्पर्धा करतना, पारंपरीक वेवसाय विसरून गेल्यात हाचीय तो खंत उगतायता. गोंयकार पोदेर खंय गेले? गोंयकार पिदरेल खंय गेले? गोंयकार थवय खंय गेले? काळा आनी वेळान तांकां लिपयले अशेंय बरोवप्याचें दुख्ख आसा.
दिव्यांग जोडकार जोजफ पेरेरा म्हणटा, “दिव्यांगांक, मागीर ते आयकूंक येनाशिल्ले, उलोवंक येनाशिल्लेन, दिश्टीहिन, अपंगुळ आनी हेर, तांकां केन्नाच निराश करिनाकात. तांच्या आंगातले गूण आनी कला सोदून काडात आनी घडटा तसो तांचे गरजे प्रमाणें आधार दियात… जिविता लागीं झुजून जो जियेता तो सदांच देवाक मानता.”
हे शिवाय ह्या पुस्तकांत देवाचें उतर पर्गटणार ब्रदर गाब्रियेल दा कॉस्ता, चेवरिसां- सोर्पोतॅल आनी दुकराचें मास विकपी कोंस्तांतिनो क्रास्तो, कपडे आनी जोतीं- व्हाणो विकपी जॉन फेर्नांडीस, गोंयकार इंजनेर महादेव एम कुराडे, दिग्दर्शक-निर्मातो आग्नेलो आंद्रे फेर्नांडीस, दिव्यांग धंदेकार रुजारियो फेर्नांडीस, भक्ती यात्रा घडोवन हाडपी रुजारियो कॉस्ता, कुल्ल्यो धरपी जुजे फेर्नांडीस, काळखांतल्यान उजवाडाचो फोलेर रिचर्डसन मँडीस, सायकल दुरुस्त करपी हेर्मेनेजिल्दो लॉपीस, पारंपरीक पद्दतीन नुस्तें धरपी मार्कुस कार्दोजो हांचेंय जिवीत आमकां वाचूंक मेळटा.
खाशेलेपण
‘चिंचारे’ पुस्तकांत दोन लेख आनी 24 मुलाखती आसात. मुलाखतींची सुरवात ल्हानश्या परीचयान जाल्या. हे परीचय म्हणल्यार बरोवप्याचें त्या वेवसाया विशीं विचार. दर एका वेवसायिकान आपल्या वेवसायाचें वर्णन दिलां. वेवसाय करतना कसल्यो अडचणी येतात तांचे विशीं सांगलां. मुलाखत घेवप्यान वेवसाया विशीं खोदून-उस्तून काडलां म्हणल्यार चूक जावंची ना. ल्हान-ल्हान आनी सरळ प्रस्न, तांच्यो जापोय तश्यो सुटसुटीत. म्हत्वाचें म्हणल्यार सगळ्यांक कोंकणीचो मोग.
भास
पुस्तकांतली भास सादी आनी सोंपी आसा. पारंपरीक धंद्यां विशीं वापरिल्लीं कांय नवीं उतरां आमचे नदरेक येतात तीं अशीं – रिवेत, तर्ण, बिर्मो, दुदकें, गोपे, काती, दोण, निवळ, तौशीन, सुंबाची पाली, दाबण, आनी आदी. हे शिवाय बरोवप्यान पुस्तकांत ऑपारी आनी म्हण्ण्यो वापरल्यात.
पुस्तकाचो माथाळो
माथाळ्या विशीं बरोवपी मिरांदबाब वाचप्यांनी ताचो उपयोग जाणा जावंचे खातीर पुस्तकांत मांडटा. चिंचारे म्हणल्यार टामारिन्ड सिड्स. मिरांदबाब म्हणटा, “हें पुस्तक तयार जातना आनी नांव दितना चिंचारे शब्दाचो चिंचे बोटां-बियांचो, चिंचारे, हांचो उपयोग आनी गूण स्पश्ट जाता म्हळ्यार चिंचारे दांतांक, पोटाचे जिरवणेक, दियाबेतीक आनी काळजाची पिडा आसलेल्या मनशाक भलायकेक फायद्याक तशेंच चड वर्सां जियेवंकूय आधार जाता खंय. हेच तरेन ह्या चिंचाऱ्यांचो ल्हान-व्हड उपयोग करून आमचे पुर्वज जियेले… आमच्या गोंयच्या पारंपरीक वावर- धंदेकारांनी कश्टी जीण आपणायली आनी असलो कश्टी पुर्वजांचो वावर-धंदो आनी वेवसाय आयज पासून चालूच दवरलो. तांचे आमी उपकारी.”
सॅल्सो फेर्नांडीसाचे उद्गार
अकादेमीचे अध्यक्ष सॅल्सो फेर्नांडीस म्हणटा, “हे परंपरीक धंदे आमी सांबाळूंक जाय. हे आमचें आदलें दायज वेंगोवंक जाय. विसर पडलेल्या आमच्या पुर्वजांचे त्याग आमच्या दोळ्यां मुखार दवरूंक जाय. तांकां आर्गां आनी नोमान दिवंक जाय. कशे दितले? आमी तांचो वावर फुडें व्हरूंक जाय. दुसऱ्यांक फुडें व्हरूंक उत्तेजन दिवंक जाय. पारंपरीक धंदे करतल्यांक किकोंत करूंक उपकारना पूण तांकां सगळो सहकार आनी शाबासकी दिवंक जाय.”
सोंपयतना…
अस्तुऱ्यांनी म्हणलें आपूण दादल्या परस कमी नात, घडये सारके आसत, पूण आजुनूय जायत्या अस्तुऱ्यांक आदले भशेनूच कश्ट- दगदग सोंसची पडटा, तांचें जिवीत सांवरूंक आनी तांकां समाजाच्या नकाशाचेर हाडूंक उर्बा आनी उमेद जाय. हें काम मिरांदबाबान केलां ते तरेन करूंक जाता. ल्हान-ल्हान वेवसाय करपी अस्तुऱ्यो व्हडली जोड जोडिनांत, पूण समाजाक अप्रत्यक्ष आधार करतात. हें लक्षांत घेवन तांच्या जिविताचेर प्रेरणादायक बरपां करून तीं समाजांत पसरावप ही काळाची गरज आसा. मिरांदा कडेन असलीं बरपां आसल्यार ताणें तीं बेगीनूच पुस्तक रुपान हाडूंक विनंती.

विन्सी क्वाद्रुश
9822587498