गोंयची संस्कृती : श्रावणी विधी

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

गळ्यांत घाल्लें जानवें फकत सुताचे पुनवे पुरतेंच मर्यादित नासून तेंच आपलें अस्तित्व आनी हेंच अस्तित्व आमची खरी वळख हें सिद्द करता.

गोंय म्हणटकच दोळ्यां मुखार येता तें  दृश्य म्हणल्यार मस्ती, मौज- मजा, मनोरंजन, सोरो आनी दर्यादेगो. भोवसंख्येन पर्यटक गोंयांत येतात. घसघशे, माड- माडयो, कुळांगरां, पाचवीचार शेतां, पर्यटक थळां ही सगळी सैमाची देण, जी संवसारभरांतल्या पर्यटकांक गोंयांत आकर्शीत करतात. पूण, आमचे हें गोंय फकत ह्याच कारणां लागून फामाद आसा काय? गोंयचो खरो इतिहास कितें? गोंयची खरी वळख खंयची? गोंयांत खर नेमांची (वता थंय कोयर) सक्ती नाशिल्ल्यान हें पर्यटक हांगां आकर्शीत जातात?

गोंय वा गोवा हें  ‘गौ’ ह्या उतरांतल्यान जन्मलां. ‘गौ’ म्हणजेच गाय, गायेंत तेत्तीस कोटी देव वास करतात अशें शास्त्र सांगता. तर अश्या  श्रीकृष्ण, श्रीविष्णू आनी साक्षात ब्रह्म  वास करपी गोंयची  खरी संस्कृती आनीक कशी आसतली? ताची एकूच जाप म्हणल्यार आध्यामिकता.

तशें पळोवंक गेल्यार आमचें गोय माणकुलें खरें, पूण म्हणटात न्हय, ‘मूर्ती लहान पण कीर्ती महान’. हेच म्हणी वरी आमचें गोंय आध्यात्मीक- संस्कृतायेन, सैमान आनी कलाकारांनी भरिल्लो एक अमृत कलश. गोंयचें मूळ आकर्शण हीं तीन सुत्रां आनी जे परीन हें गोंय ह्या तीन सुत्रांचेर अस्तित्व राखून आसा तेच परीन आमचो हिंदू धर्म पसून ‘यज्ञोपवीत’ म्हणजेच ‘जानवें’ हाचेर तटस्थपणान उबो आसा. आतां कांय लोकां हाचें म्हत्व खबर नासतलें. एक देख दिवन समजोवपाचो यत्न करतां, जेन्ना दिसाळ्यांची वा कसल्याय कागदांची, पुस्तकांची  रद्दी विकपाची आसता तेन्ना आमी एका वयर एक कागद वा पुस्तक दवरून ताचें बंडल तयार करतात. सकयल पडूंक जायना म्हूण सुतलेचो एक घट रेवाडो मारून तें दवरतात. जे तरेन ही एक सुतली/ सूत इतल्या प्रमाणांत आशिल्ल्यान वेगवेगळ्या विचारांनी भरिल्ल्या कागदां- पत्रांक एकठांय हाडटा आनी कोसळूंक दिना तेच तरेन हें  जानवें गोंयच्याच न्हय तर पुराय देशाच्या हिंदू लोकांक एकठांय करता आनी धर्मा विशीं आपलें कितें कर्तव्य वा जापसालदारकी आसा,  ताची परत परत दरेक हिंदूक याद करीत रावता.

शास्त्रांनी ह्या यज्ञोपवीताक खूब म्हत्व आसा. ताच्या प्रत्येक सुतार ऋगवेद, यजुर्वेद आनी सामवेद तशेंच ताच्या ब्रह्म गांठीचेर अथर्व वेद अधिश्ठीत आसता. यज्ञोपवीत हें ‘परमम् पवित्रम’ म्हणल्यार सगळ्यां परस चड निवळ, शुद्ध आनी पवित्र. शास्त्रा प्रमाण यज्ञोपवीत हें  ब्रह्मदेवान केल्लें, ताची वेदा प्रमाण विभागणी म्हणल्यार ‘३ सुतां’ विष्णून केल्लीं जाल्यार ब्रह्मगांठ ही महादेवान केल्ली. पूण समाज आज एक वेगळेंच चित्र मुखार हाडटा तें दिसता. घडये समाजांत रावपी आमीच आनी उलोवपी आमीच. समाज एक असो चित्रकार जाचें चित्र इतलें प्रभावी आसता की, तें चुकीचें पसून आसल्यार तें आमी आपणायतात. जानव्याक कसलीच जात- पात- कात- रंग लागना, पूण तें फकत ब्राम्हण लोकूच धारण करूंक शकतात असो गैरसमज लोकांनीच निर्माण पातळायला. प्रत्येक हिंदूक जानव्याचो अधिकार आसा. तकलेर शेंडी, कपलाक गंध- तिलक, गळ्यांत जानवें हीच आमच्या हिंदू धर्माची खरी वळख. आयची सुता- पुनव म्हणल्यार तो ‘one day show’ कसो, पुनवे दिसा सकाळीं सगळ्यांच्या गळ्यांत जानवें दिश्टी पडटलें पूण सांज जाता म्हणसर तेंच जानवें घराच्या खंयच्या तरी एका खिळ्याक वा खुमट्याक हुमकळटना दिसतलें, जणूं आपलोच मान, आपलेंच अस्तित्व त्या खिळ्याक हुमकळिल्ले वरीं.

आमी झगडपाक फुडें, जात- पातीच्या आदारान वर्गीकरण जावचें न्हय हो यत्न  करपी आमीच, घोशणां घालून वायटा आड झगडपी आमी, आवय- भयणींचा रक्षणा खातीर जिव दिवपाची भावना, दानी सभाव दवरपी आमी हिंदू सदांच मुखार आसतात, जाल्यार कित्याक धर्मान दिल्ले शिकवणीक पाळो दिवचो न्हय? कित्याक आयज धोतर न्हेसूंक, शेंडी दवरूंक, कपलाक लावन घरा भायर पावल घालपाक आमी लजेतात?  कितलें दुर्देवी हें चित्र? खरेंच धर्मा विशीं आमकां मात्तूय अभिमान, गर्वपण ना काय? फक्त घोषणा दिली म्हूण कर्तव्य सोंपलें? अश्या प्रस्नांची जाप, जापो न्हय तर तातूंत निमतां चड आसतलीं हेंय तितलेंच खरें. 

दुसऱ्यां कडल्यान शिकपाची गरज आसा, हेर धर्माक जर तांची संस्कृताय वा धर्मा विशीं अभिमान आसा, जाल्यार आमकां हिंदूंक कित्याक ना? शिवाजी महाराजांच्या वेळार तर पेन्टी, शर्ट कांयच नाशिल्लें, त्या वेळार जर लोक धोतर घालून झुजाक वचपाचें धाडस करताले जाल्यार आमकां आयज धोतर न्हेसूंक कित्याक लज दिसता?  हें सगळें पुजे वेळार करपा इतलेंच मर्यादीत आसा काय? आयज आमकां खरेंच दुसऱ्या धर्मां कडल्यान शिस्तेचे धडे आनी वेळाचे पाढे शिकपाची गरज आसा.

कुंडय कार्यावळ

अंदुंय श्रावणी विधी करपाक व्हडा संख्येन आमचें हिंदू भाव जानवें घालूंक आपल्या पित्रांची याद करपाक आनी रुशीमुनींक तर्पण करपाक श्रीदत्त पद्मनाभ पीठ तपोभुमी कुंडय ह्या गुरुथळाचेर येतले. संवसाराच्या वेगवेगळ्या पांवड्यांचेर वा  कोनशा-कोनशांनी हें पीठ वावुरताना आयज  दिश्टी पडटा. 2022  वर्सां तपोभुमीचेर जावपी श्रावणी विधीन सद्गुरू ब्रह्मेशानंदाचार्य स्वामीजींच्या आशीर्वादान ‘एशिया बूक ऑफ रॅकोर्डस’ ह्या पुस्तकांत आपलें अविस्मरणीय अशें स्थान घेतलें. अध्यात्म शिरोमणी, पद्मश्री सदगुरू ब्रह्मेशानंदाचार्य स्वामीजींच्या आशीर्वादान श्रीदत्त पद्मनाभ पीठ विधी घडोवन हाडटा, तातूंत  यज्ञोपवीत धारण, तर्पण, देवतर्पण, पितृतर्पण, ऋशितर्पण, स्नान विधी, मिंदवते होम, यमप्रार्थना, सभादीपदान अश्या वेगवेगळ्या विधींचो आस्पाव आसता. हजारांनी हिंदू मुद्दाम आपली उपस्थिती लायतात.  प्रत्येक हिंदून आयतार 10 आॅगस्टाक सकाळच्या 9  वरांचेर  तपोभुमीचेर धर्मा विशींचो मोग, आभिमान, कर्तव्य, आध्यात्मीक स्वाभिमान परगटावपाक येवचें…… गळ्यांत घाल्लें जानवें फकत सुताचे पुनवे पुरतेंच मर्यादित नासून तेंच आपलें अस्तित्व आनी हेंच अस्तित्व आमची खरी वळख हें सिद्द करता.

– स्वेद सदानंद दिवकार

[email protected]