भांगरभूंय | प्रतिनिधी
(सगळ्या जेवणाक एक वेगळोच सुवाद आसता, घरांत विराजमान जाल्ल्या गणपतीच्या अस्तित्वाचो भावार्थ हें सगळें घडोवन हाडटा. आतां मुखार…….)
पंचम
हुंदराच्या काडून दवरलेल्या पानाची वेगळीच प्रथा आसा. दुसरे दीस, पंचमीक नवें हाडपाची प्रथा आसा. आदीं देवळांची शेतां आसतालीं. ह्याच शेतांनी जाल्लें नवें कणस लोक पंचमीक व्हरतालो. नवें काडटाना आदले दिसा हुंदराक काडून दवरलेलें पान व्हरून तातूंत एका घरांत केल्ली नेवरी वा वजें आयल्लें आसत जाल्यार भितरली एक नेवरी त्या पानार घालून शेतांत व्हरून दवरतात. थंय उजवात दाखयतात आनी शेताक नमस्कार करून नवें काडून हाडटात. दर गांवची रीत वेगळी आसूं येता. देवळाचींच न्हय तर गांवांतलीं शेतां लेगीत आयज कमी जाल्यां. गांवांत कोण शेत लायता जाल्यार तांची परवानगी घेवनूच आतां नवी कणशी काडटात नाजाल्यार बाजारांतलीं हाडटात.
कांय गांवांनी मजेशीर प्रथा आसा. चवथी दिसा केळीच्या पानार वा कासाळ्याच्या पानार पिठाचें माजर आनी हुंदीर करून दवरतात. पंचमीक सकाळीं फुडेंच ताचें भुरगीं विसर्जन करतात. त्या वेळार ‘कोळे हुंदरा धर, माजरा धर शेपडे मार बोडके’ अशें म्हणत रिकामे डबे वाजयत झोपांनी व्हरून विसर्जन करतात. थोडे घराचेर उडयतात. नवी कणशी घरांत भितर काडचें पयलीं तिका उजवात दाखोवन ओवाळटात. माराणें मारतात आनी घरांत भितर काडटात. पाटा भोंवतणी रांगोळी घालून तिचेर तीं दवरतात. गंध फूल घालून पुजा करतात. पंचमीच्या जेवणांत आनी नेवेद्यान कणसांतलो एक- एक भातकुटो घालतात. आयज घरांत सगळें नवें शिजलां होच भावार्थ.
पंचमीक रुशीपंचमूय म्हणटात. ह्या दिसा सात रुशींची- कश्यप, अत्री, भारद्वाज, गौतम, जमदग्नी, वसिश्ठ आनी आठवी वसिश्ठ ऋशीची बायल हांकांय पुजतात. कांय गांवांनी ही प्रथा आसा. तांदळाचे सात मूठभर राशींचेर उजवे वटेन सुपारी दवरून ही पुजा करतात. उदकांत भरललो कळस दवरून तातूंत एक सुपारी, धवो कपडो घालून कळसाक देवी अरुंधतीचें रुप मानून पुजा करतात. ह्या दिसा ऋशींची म्हणजें कंदमुळांची भाजी करतात. पुर्वजांक मान आनी पापांचें निवारण करपाक अशें करतात म्हण कळटा. कोंकणांत ही प्रथा चड आसा. ताका लागून तिचो प्रभाव उत्तर गोंयचेर कांय प्रमाणांत पळोवपाक मेळटा. कांय घरांनी पंचमीक सवाशीण रावयतात. तिचो परामस करतात, व्हट भरतात, भेटवस्तू दितात. देवीच्या रुपान तिका रावयतात.
चवथीचे दीस
देड, पांच, सात, णव वा इकरा दीस गणपती उत्सव मनयतात. सार्वजनीक मंडळांच्या गणपतीचो मुक्काम चड करून णव वा इकरा दीस आसता. एकवीस दिसांचो गणपती कांय कडेन आसता. चडशा घरांनी गणपती देड आसता. उमेदीक, आंगवण केल्ली आसत जाल्यार मागीर पांच दीस दवरतात. दर गांवांची आपली परंपरा, तिसाल आसता. गांवांतले गणपती दोन वर्सां देड दीस जाल्यार तिसऱ्या वर्सा पांच दीस. पूण कांय गांवांनी दरवर्सा पांच, सात दीस आसतात. सगळे एकवटान वाजत, गाजत आरती म्हणत गणपती पायतात. कांय वेळा हौशी तरनाटे सजावट, पुराणीक चित्रांचे देखावे आकर्शक आनी सुंदर करतात. ताका लागून देड दीस हो खुबूच उणो वेळ जाता. ताका लागून लोक गणपतीची मुक्काम आपखोशयेन वाडयतात. गणपतीचो मुक्काम वाडोवपाचो कल आता चडश्या गांवांनी वाडपाक लागला. गणपती कांय घरांनी सत्यनारायण पुजा, भजनां, एकादसणी, अथर्वशीर्श पठण अश्यो जायत्या कार्यावळी जांव विधी लोक करतात. सार्वजनीक गणेश मंडळांय मनोरंजनात्मक कार्यावळी करतात.
गणपती पावोवप
गणपती विसर्जनाक गोंयांत गणपती पावोवप म्हणटात. चिकणमातये पसून केल्ली मुर्त परत सैमांत विसर्जन जावप. विसर्जना पयलीं गणपतीची उत्तरपुजा करतात. गाराणें घालतात. दर गांवची पुजेची रीत वेगळी आसता. उत्तरपुजा जांवचे पयलीं बायलो फुगड्यो घालतात. पुजा करताना गौरी म्हादेव, गणेश पुजा, माटोळी, विधीवत सांगणें करून मात्शे हालयतात. नाल्ल फोडटात.
जड काळजान उत्तरपुजा जाली म्हणतच आरती करपाक गांवचो जमाव येता. नेटान आरती जातकच म्हालगडो गाऱ्हाणें घालता. तरनाटे माटोळेचे झोंपय मारून फळां काडटात. गणपतीचेर अक्षता मारतात ‘गणपती बाप्पा मोरया फुडल्या वर्सा लवकर या’ असो गजर घालतात.
गणपतीची भुती
पावयतना गणपतीक भुती दिवपाची प्रथा गोंयांत पळोवंक मेळटा. पंचखाद्य, भाताच्यो ल्हायो, आळवाच्या खोल्यार घालून अणशीच्या दोऱ्यान वा कुंबयाच्या दोऱ्यान घट्ट बांदतात आनी आरती जाल्या उपरांत गणपतीच्या उजव्या हाताक बांदतात. कांय गांवांनी कारांदो घालतात. कांय कडेन गणपतीच्या हातांक धंय सारयतात. गणपतीच्या विसर्जना पयलीं गौरी म्हादेवाचें विसर्जन करतात. गौरी म्हादेवाक पावयताना गौरीची व्हट भरतात. गौरीक बांदलेली पत्री गणपतीच्या दोनूय पोल्यांक तेकयतात आनी तुळशी कडेन व्हरून कांय पत्री तुळशींत घालून आनी कांय मोरया म्हणत घरार उडयतात. गौरीक बांदलेलें मंगळसुत्र घरांतले जाण्टे सवाशीणीक दिता वा नवे व्हंकलेक. वायनां काडलेले पांच नाल्ल कपलाक लावन पांच सवाशिणींक दितात.
देवाक भायर काडताना भाताच्यो ल्हायो देवाचेर मारतात. सगल्याच घरांनी शीत करून रांदचे कुडींत वाळण लावन दवरतात. देवान खावपा- जेवपाक कमी करूंक ना आनी भरलेल्या घरांतल्यान देव आपल्या घरा वता. गणपती बसयिल्ल्या जाग्यार नाल्ल वा हेर देवाची तस्बीर दवरतात. कांय कडेन गणपतीक बांयत पावयतात, कांय जाण देवळाचे तळयेंत वा दर्यांत पावयतात. थोडे एकलेच पावयतात, कांय जण वाड्या वेल्या लोकां वांगडा. चडसो लोक वांगडाच पावयतात. आरतीच्या गजरांत, भजनांत दंग जावन, गाराणीं जाता… चडश्या गांवांनी विसर्जन जाता म्हणसर रातचीं तीन वा फांतोड जाता. चार फावटीं बुडोवन वयर काडून पांचवे फावटीं मोरया म्हणीत जड अंतस्करणान गणपतीक उदकांत विलीन करतात. पुजे वेळार गणपतीक घाल्लें जानवें, आलायते हार पाटार दवरून घरचे वाटेक लागता.
पुजेचें निर्माल्य एका खाशेलें दवरिल्ल्या आयदनांत घालतात. थोडे उदकांत सोडटात. कांय बायलो रिकामी कळसुली घेवन वतात आनी येताना ती भरून घेवन येतात. त्या उदकांत घरांत भितर सरतना पांय धुवन भितर सरतात…. आनी अशे रितीन चवथीची परब सोंपता. चवथ केन्ना आयली आनी केन्ना सोंपली कळ्ळेंच ना, हींच उतरां सगळ्यांच्या तोंडांत आसतात.
(सोंपलो)
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
