गोंयकारपणाक गिराण लागलां

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

परप्रांतियांनी थळाव्यांक फकत धमकायत जाल्यार शेजारच्या राज्यांत रोखडोच ‘राडा’ करपाक सुरवात जाता. हांगां मंत्र्याचे गाडयेचो रस्तो आडावन दिल्लीकार शापोतां सांगूक शकता.

दर वर्सा जानेराच्या सुरवेक 1967 वर्सा जाल्ल्या गोंय जनमत कौलाच्या इतिहासाची उजळणी करतना त्या कौलान गोंयची संस्कृती, खाशेलेपण, कोकणी भास आयज मेरेन कशी तिगोवन धरली हाचेर स्तंभलेखन, भासाभास जाता खरी, पूण गोंयांत आयज वस्तुस्थिती आदल्यावरी उरिल्ली ना हें सरभवतणी नदर मारल्यार जाणवता.
गोंयचे महाराष्ट्रांत जावपाचे विलिनीकरण आमीं थांबयले खरे पूण आयज दिल्लीवाले, बिहारी, बंगाली, उडिया, राजस्थानी, झारखंडी ह्या परप्रांतियांची संख्या दिसपट्टी वाडत आशिल्ले कारणान गोंयचें स्वरूप, संस्कृती बदलतना दिसता. आमच्या सोशिकपणान, सुशेगादपणान आमचो घात मारला आनी आमच्याच राज्यांत आमी आयज दुय्यम नागरिक जावपाच्या मार्गार आसात, अशें दिसपाक लागलां.
हाका जापसालदार आमी सगले आनी चड करून गोंयचे आतां मेरेनचे सगले राजकारणी. सगल्यांनी एकठांय येवन हें सानुलें गोंय सांबाळून दवरपाक विशेश दर्जाची मागणी लावन धरपाची गरज आशिल्ली, ते केलें ना. आतां बरेंच उदक मांडवी न्हंयेच्या पुला सकयल्यान व्हांवन गेलां. चडशे धंदे परप्रांतियांनी बळकायल्यात. पदेर बिहारी- झारखंडी. नुस्तेकार लमाणी. भाजी विकपी कर्नाटकी, बंगाली, बिहारी. मेस्त, गंवडें, प्लंबर, मजूर चडशे युपी, झारखंडांतले. आमची बारबेरिया, केशकर्तनालयां बंद पडलीं. शारांनी, गावांगावांनी युपीचे तरणाटे केस कापणी, खाड- मिशो तासपाच्या जाग्यार बोड- खाड- मिशो खापावन सजावट (डिझायनींग) करतना दिसतात. बिहारी दादले आता लॅडीज सलवार- सूट शिवपाक लागल्यात, गोंयकार महिला शिवपी फॉल- बिड्डींग पुरत्यो मर्यादित दिसतात. पसरकार चडशे राजस्थानी. पर्वरे बाजारांत धा दुकानांतलीं आठ राजस्थान्यांली. बापूय- पूत, घोव – बायल वेगवेगळीं दुकानां चलयतात. गोंयकार पसरकार सोपिल्ल्यांत जमा. हार्डवेअर, मार्बल, टायल्स धंदो सगळो राजस्थान्यांनी काबीज केला. हॉटेलांत रांदपी उत्तराखंड, बंगाल, नेपाळचे आनी वेटर ओडिसांतले. बंगाली, उडिया हॉटेलांच्या मेनूचेर गोंयची पारंपरीक ‘फीशकरी-रायस’ दिसपाक लागल्या.
सोऱ्याचो धंदो गोंयकारा कडेन म्हणल्यार चडसो ख्रिस्ती भांवा कडेन उरतलो अशे दिसतालें, पूण आतां थंय परप्रांतिय रिगल्यात.
“आमी दिल्ली जिखून आतां गोंय जिखपाक आयल्यात” अशें एका दिल्ली बिल्डरान म्हणिल्लें. तेन्ना व्हडलो बोवाळ जावन गोंयकारांच्यो भावना दुखावल्यो म्हूण ताका माफी मागची पडिल्ली. पूण गोंयभर दिल्लीवाल्यांचे मेगा हावजिंग प्रकल्प तायकिळो कशे किल्लत आसात आनी गोंयकार बिल्डर गायब ही मात वस्तुस्थिती. मांद्रे, शिवोले, आसगांव, कळंगुटे, बागा, पोंबुर्पा, सुकोर, पर्वरी आनी उत्तर गोंयच्या उतर भागांतल्यो जमनी कायदेशीर- बेकायदेशीरपणान भायल्यांनी उबारल्यात. मांद्रेतले ग्रामस्थ 90 व्हीलांक दिल्ल्या परवानगेच्या विरोधांत उबे दिसतात. मेगा प्रकल्पांक असलोच ग्रामस्थांचो विरोध इतर ग्रामसभांनी दिसपाक लागला, पूण मनार कोणूच घेना अशें दिसपाक लागलां.
हळशिक कसिनोंच्या गोंय पदार्पणान गोंयचे संस्कृतीक वाळटी लागपाक सुरू जाल्या. गोंयांत हे हळशिकेक थार दिवपाक दोनूय मुखेल राजकी पक्ष- काँग्रेस तशेंच आदर्शवादी भाजप- सारकेच जापसालदार थारतात. एक तेंपार कसिनो विरोधांत मनोहर पर्रिकरबाब मशाल घेवन कार्यकर्त्यां यत मांडवी तिरार अवतरिल्ले. सत्तेंत आयले उपरांत मशाल मांडवींत पालयली आनी चडांत चड कसिनोंक मांडवींत येवकार दिलो. जुगारान एंट्री मारली म्हण्टकीर शिंदळकी, दलाल, ड्रग्स ताचे गडा आयलेच म्हणपाचे.
आयज गोंय देशांत जुगार आनी ड्रग्साची राजधानी म्हणून बदनाम जाल्या. एकाच दिसा 43 कोटींचें ड्रग्स सांपडपाक लागलां. दर दिसा 20- 30 ऑनलायन जुगार, बेटींग करतल्यांक धरतात. मटका बुकींचें कोंत आनी हिशोब ना. एक तर तांकां धरपाचे सोडून दिलां जायत वा कसिनो, बेटींग हांचे तुळेन सटर-फटर मटका प्रकरणां छापप दिसाळ्यांक आपले प्रतिश्ठेक अनुसरून दिसना जालां जायत.
गोंयकार तरणाट्यांक रोजगार दिवप अशी जायरातबाजी कसिनोंक गोयांत प्रवेश दितना केल्ली. आतां कसिनोंत चडशे मणिपूरी तरणाटे -तरणाट्यो दिसतात. तांचे भाव- भयणी सॅलोन, हेल्थ स्पांत पावलीं. मूग गाठी, मसूर, पातळ- सुकी भाजी, पाव ह्या पारंपरीक गोंयकार खाणांच्या जाग्यार मणिपूरींनी आमकां मोमोजची रूच लायली. ताणींच मणिपूर गोयांत हाडिल्ले कारणान गोंयकारांक आतां मणिपूर पळोवपाची व्ह़डलीशी उमळशीक उरूंक ना.
असल्या दिसपट्ट्या बदलत्या समाजिक वातावरणांत गोंयकारपण, संस्कृताय फुडारांत तिगून उरतली असो विश्वास बाळगप हें मातशें चड आशावादी म्हणपाचें. तशें पळयत जाल्यार आमीय आमचे संस्कृतीची सर्कस, शिगमो, कार्नवाल करून उडयलां. दिवाळींत नरकासूर दहन एक इव्हेंट जाला. डीजे हो नरकासूर दहनाचे आवश्यक आंग जाल्लें दिसता. नरकासूरांची सर्त लावन आमी ‘सोबित नरकासूर’ वेंचपाक लागल्यात. सार्वजनिक गणेश कार्यक्रमांत देव, श्रद्धा जाल्या दुय्यम. फोकस उरता तो सोर्तींतल्यो गाड्यो, ऑर्केस्ट्रा, नाटकांचेर आनी मिरवणुकेंतल्या फिल्मी नाचाचेर.
सांजवेळा काळे गाॅगल्स लावन झेंडे घेवन मिरवणुकेंत कार बॉनेटार बसप, हॅल्मेट घालनासतना मोटर सायकल चलोवप हो शिवजयंतीचो भाग जाल्लो दिसता. आयज गोंयांत सांस्कृतिक मळार जें कितें घडटा तें शिवशाहीचे व्याख्येंत, आदर्शांत बसना, तेन्ना शिवाजी महाराजांच्या कारणान गोंयची संस्कृती तिगून उरली अशेंय म्हणपाक शकनात.
गोंय संघशासित क्षेत्राचें राज्य जालें खरें, पूण सरकार मात केंद्राच्या रिमोट कंट्रोलान चलता अशें दिसता. मंत्रीमंडळ फेरबदल आनी हेर म्हत्वाच्या निर्णयांक दिल्ली सत्ताधीशांची ‘हरी झंडी’ मेळोवपा खातीर पक्षस्रेश्टी आनी मंत्र्यांच्यो दिल्ली वाऱ्यो सतत चालूच आसतात. मालींत मांडवीचेर जेटी बसोवपाचो निर्णय केंद्र घेता ते थळावे सरकारांतल्या मंत्र्याक दिसाळ्यांतल्यान कळटा हाचे वयल्यान समजून घेवपाचें. त्या निर्णयाक लागून बाधित जावपी थळाव्यांचीं मतां जाणून घेवपाची शालीनताय सोंपिल्ल्यांत जमा. मांडवीचें राश्ट्रीयकरण जाल्ले कारणान ती आमची उरली ना, हेंवूय कारण आसपाक शकता. मांडवीत उफेंवपी कसिनोनीं ती हिस्पा भायर बुरशी, असुरक्षित करून उडयल्या हें शास्त्रीय तपासणेंतल्यान सिद्ध जाल्लें आसतनाय तांकां थंयच्यान हालोवपाची ताकद सरकारांत दिसना. आमच्या धंद्याक लुकसण जांवचें ना अशी सोयिस्कर जागा सोदून दिवपाची अट गिरेस्त कसिनो लॉबी घालता आनी सरकार अपुरबायेन आयकता. तांकां सक्तीन थंयच्यान हालोवपाचो यत्न जायना. मात गोंयकारांची घरां, गाडे, देव- देवळां रस्त्याक वाटेर येत जाल्यार पुलीस दवरून कुशीक काडटात तें आमी पळयतात.
दिल्लीवाली महिला बिल्डर परप्रांतीय बांवन्सर्स वापरून गोंयकार कुटुंबाक भायर काडून घराचेर बुलडोझर चलयता तेन्ना थंय सुरवेक पुलीस मेतेर जाल्ले दिसनात. त्या खातीर थळाव्यांक बोवाळ करचो पडटा. पोंरण्या गोयांत बांधकाम निशिद्ध क्षेत्रांत मोडिल्ली खोप उबी करपाचे परवाने आदल्या भाटकाराच्या नांवान घेवन पेजाद बंगलो उबो जाता. सर्गेस्त बारवाल्याच्या नांवान घेतिल्ल्या परवान्याचें नुतनीकरण करून घेवन दुसरी दिल्लीवाली आसगांव बार चलयता. इझ्रायली ड्रग विकपी अटाला सारकेले गोंयांत आधारकार्ड घेवन रावतात. आनीक कितलेशे गुन्यांवकार आधार कार्ड घेवन बसल्यात देव जाणा.
गोंयकार सरकारी अधिकारी, कारकूनांचे मजती बगर हे आवश्यक बनावट परवाने, कागदपत्रां, दास्तावेज करप शक्य ना. गोंय इबाडपी भायल्यांच्या फटींगपणांत निज गोंयकार साथ दिवपाक लागल्यात हाचें चड दुख्ख जाता. परप्रांतियांनी थळाव्यांक फकत धमकायत जाल्यार शेजारच्या राज्यांत रोखडोच ‘राडा’ करपाक सुरवात जाता. हांगा मंत्र्याचे गाडयेचो रस्तो आडावन दिल्लीकार शापोतां सांगूक शकता. परप्रांतियांनी गोंयकारांक बडयिल्ल्ल्याचीं कितलींशींच प्रकरणां आसात. हालींच्या तेंपार जीवेशीं मारपाचीं प्रकरणां घडल्यांत. दिल्लीच्या तरणाट्यान ल्हानश्या वादा उपरांत गडी चडोवन नुस्तेकान्नीक मारून उडयल्या तर शॅकाची कदेल मात्शी हालयिल्ल्याच्या कारणान भायल्या स्टाफान गोंयकार तरणाट्याक बडोवन मारून उडयला.
परप्रांतियांनी राज्यांत भौतिक, समाजीक, सांस्कृतिक, अर्थव्यवस्था मळार येदो व्हडलो ऑर्केस्ट्रा लायला तातूंत कोकणीमोगी आनी मराठीप्रेमी गोंयकार मात भाशावादाचें पेंपारे वाजयत बसल्यात अशें चित्र दिसता. दोनीय वटेनचे लेखक, कवी, कोशकार, वकिल संविधानात राजभास संदर्भातल्या अनुच्छेद 345, 347 अभ्यासून लेख, वादविवाद, चर्चा, प्रस्नां वरवीं एकामेकांक दावखुलां मारतना दिसतात. खरें तर आतां जमनी, उद्देग बळकावपी परप्रांतियांच्या झुंडाक बंधनां घालपाचो वेळ आयला. इंफ्रा- मेगा प्रचंड प्रकल्पांच्या वसाहतींत राबित्यांक आशिल्ल्यांची संख्या ही गांवांतल्याच्या निज गोंयकारांचे तुळेन मायत जावपाच्या मार्गार आसा. सामान्य गोंयकाराची ह्या मेगा प्रकल्पांत फ्लॅट विकतो घेवपाची तांक आसना. दिसपट्टी चडांच चड कानार पडपी हिंदीय गोंयची राजभास करची, अशी फुडारांत मागणीय जांवक शकता.
गोयांत फिल्म शूटींगाचे वेळार लोकांक धुकलपी बांवन्सर्सांची दादागिरी आमी पळयतात. फिल्म सिटी जायत जाल्यार थंय थळाव्याक उबे पसून करून घेवचे नात हाची गांठ बांदून दवरची. थंय भितर कसले हळशिकावणे उद्देग करतले ताचेर कोणाचेंय निंयत्रण उरचें ना.
कसिनोंच्या गोंय प्रवेशा वेळार गोयकारांक रोजगारांचीं सपनां दाखयिल्लीं जीं सपनांच उरलीं. आतां फिल्म सिटी प्रकल्पा निमतान त्या जायरातबाजीची पुनरावृत्ती जातली. मात थंय फिल्मवाले सगले आपले लोक हाडून भरतले, हातूंत दुबाव ना. गोंयकाराच्या तोंडाक पानां पुसतले. नागालँड, हिमाचल प्रदेश, अरूणाचल प्रदेश, सिक्कीम, उत्तराखंड सारकेल्या राज्यांत जमनी विकत्यो घेवपाक संविधानाच्या अनुच्छेद 371 खाला एकतर बंदी आसा वा दर मनशाक घर बांदपा खातीर 250 ते 300 वर्ग मीटर इतलीच जमीन खरेदी करपाचीं बंधनां घाल्यांत.
जनमत कौल आतां प्रासंगीक उरलो ना. त्या वेळार विधानसभेंत कोणें कितें म्हणिल्लें हो आतां इतिहासाचो भाग. कोंकणीमोगी, मराठीप्रेमी लेखक, साहित्यिक बुद्धीजिवींनी राजभाशा संबधित अनुच्छेद 345, 347 सद्याक कुशीक दवरून गोंयच्यो जमनी वाटावपा खातीर अनुच्छेद 371 चेर लक्ष केंद्रीत करून त्या खाला बंधना हाडपाचे मागणे खातीर एकठांय जावपाचो वेळ आयला.
कादंबरी, काव्यरचनांचें लोकार्पण जायत उरतलें, पूण फुडारांत वाचकवर्ग सांपडप कुस्तार जातलें. लिपिल्लें गोंय भोंवडेकारांक दाखोवपा खातीर एक उपक्रम गोंय पर्यटन विभाग चालीक लावपाचो आसा अशें आयकलां. मजा म्हणल्यार भोंवडेकारांक तांचो गांव भाव आयज गोंयच्या खाची-कोनशांनी सांपडत पूण सद्याची परिस्थिती पळयत जाल्यार फुडारांत ‘लिपिल्लो गोंयकार’ भोंवडीकारांक दाखोवपाची पाळी येतली अशें दिसपाक लागलां.

दीपक लाड
पर्वरी