खबरो वेळा- काळाच्यो

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

आमचे दर एकल्याचें जिवीत म्हळ्यार एक थारावीक वेळेचो पोटलो. आमी ह्या वेळेचो कसो उपेग करतात हाचेर आमच्या जिविताचे येस वा अपेस निंबून आसा.

वेळाचें दुसरें नांव काळ. काळ ह्या उतराचो एक अर्थ आसा मरण. ‘वेळ- काळ सांगून येना’ अशी कोंकणींत एक म्हणणी आसा.
म्हणचें मरण सांगून येना. तें सांगिनासतनाय येता. अवचीत वा अचकीत. आत्तां आसता पूण घटके भितर मागीर ना जाता अशें. मरण कोणाकूच सोडिना.
जॉन डॉन नांवाचो एक इंग्लीश कवी आसलो. ताचो एकसुरो पूत अचकीत भायर पडटा. डॉनाक दुख्खाचो मोटो धपको बसता. ह्या दुखभरीत आवतिकायेंत आसतना ताच्या अंतस्करणांत एक कवीत किल्लता. हे कवितेंत कवी मरणाक खेपता आनी म्हण्टां, ‘मरणा तूं इतलो गर्विश्ट जावं नाका.’ हांव जाणां तूं ह्या संवसारांत कांयच दवरिना तें. तूं सगली जिवावळ आनी वनस्पत एक एक करून नश्ट करता. तें कित्याक, तुका लागून समेस्त सूर्य, दर्या, दोंगर, देगणां तारे आनी गिरे हे लेगीत सासणीक उरनात. देखून तुका याद जाल्या. आयज तुवें म्हज्या पुताक व्हेलो. पूण मरणा एक गजाल जाणा जा: ज्या खिणाक तो मेलो ताच्या दुसऱ्याच खिणाक ताणें खंयच्या तरी दुसऱ्या एका जिवा भितर जल्म घेतलो. म्हणटकूच मेलो तो तूं. मरणा, खासा तूंच गा मेलो.”!
मरणा संबंदान सगल्यांत बरें भाश्य केलां तें धर्मराजान. पांच पांडवां मदल्या व्हडल्या भावान. यक्षान ताका प्रस्न केलो, ‘ह्या संवसारांतले सगल्यांत व्हडलें अजाप तें कसलें?’ आनी धर्मराजान ताका जाप दिली, ‘जण एकल्या मनशाक खबर आसता की तो केन्ना केन्ना ना मरतलो म्हूण. पूण जेन्ना ताच्या स्वताच्या मनाचो विचार ताच्या मनांत येता, तेन्ना तो ताचेर मुखार इत्सी ना. ‘मागीर पळोवया’ म्हणटा. आपणाल्या मरणाचो विचार तो postpone करता! ह्या संवसारांतलें सगल्यांत व्हडलें अजाप तें हें.’
आमी सगलेच वेळेचे फास्के भितर जियेतात. वेळ म्हळ्यार वगत. आमी खंयच्या तरी एका वगतार जल्मतात आनी खंयच्या तरी दुसऱ्या एका वगतार मरतात. आनी जीण म्हळ्यार ह्या दोन घडणुकां मदलो काळ. महात्मा गांधी 1869 ह्या वर्सा जल्मलो, आनी 1948 ह्या वर्सा अंतरलो. देखून महात्माजीची जीण म्हळ्यार ह्या वयल्या दोन वर्सां मदलो कालमान. आमचे दर एकल्याचें जिवीत म्हळ्यार एक थारावीक वेळेचो पोटलो. आमी ह्या वेळेचो कसो उपेग करतात हाचेर आमच्या जिविताचे येस वा अपेस निंबून आसा.
एक काणी आसा. मूय आनी तोळ हांची. मूय कश्टी. पुराय गीमभर ती एक सारकी काम करीत रावता आनी मुखा वेल्या पावसाळ्या खातीर अन्नाची पुरवण करून दवरता. तोळ पारपोळ आनी हेडगो. रात-दीस तो हांगा थंय भोंवत आसता. आनी भोंवता-भोंवता गायत रावता. भर पावसांत एक दीस तोळ मुयेच्या दारांत आयलो आनी आपूण सामको भुकेल्लो आसा. देखून आपणाक कितें तरी अन्नदान कर म्हूण मुयेक विनवणी करूंक लागलो. अजापीत जावन मुयेन तोळाक विचारलें, ‘पुराय गिमांत तूं कितें करतालो तर?’
‘हांव गायतालों’ तोळान मार झेतान जाप दिली.
‘अशें! तशें जाल्यार आतां वच आनी नाच’ मुयेन म्हणलें आनी दार ढब्ब करून धांपलें.
मुयेन वेळाचो सदुपेग केलो जाल्यार तोळान तिचो दुरुपेग केलो.
वेळाचे तीन वांटे घालूं येतात. ते म्हणचे भूतकाळ, वर्तमानकाळ आनी भविश्यकाळ. आमी भूतकाळ बदलूंक शकनात. तेच प्रमाण भविश्यांत कितें वाडून दवरलां तें आमकां खबर नासता. पूण वर्तमानकाळ मात आमच्या हातांत आसता. ह्या काळाचें आमी भांगर करूंक शकतात. इंग्लीश भाशेंत ह्या काळाक सार्थ अशें नांव आसा. तें present. म्हळ्यार इनाम gift. वर्तमानकाळ हो मनीसजाती खातीर खऱ्यांनीच एक मोलादीक इनाम जावन आसा. आध्यात्म लेगीत ह्या काळाक सगल्यांत चड म्हत्व दिता. मनशांनी वर्तमानकाळांत जियेवंक जाय साधू-संत सांगतात.
आमी कोंकणींत ‘वेळ धांवता’ म्हणटात. दीस, रात सप्तकां, म्हयने, वर्सां, दसकां सरत रावतात. देखून आमी वेळ धांवता म्हणटात. इंग्लीश लोक आमचे परस चार पावलां मुखार आसात. ते वेळ उडटा म्हणटात. सवण्या वरीं वा विमाना वरीं. Time flies अशे ते म्हणटात.

प्रदीप लवंदे
9923292022