कोंबयांनी भात म्हजें खायलें

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

बेकार बशिल्लो आसत तर तो पदां म्हणटालो. कसलीं पदां तर हींच तांबड्या माडाचीं शेवकां नासल्यार फुडल्या दारांत कुकडां. आमकां भुरग्यांक अनंत परोब म्हणल्यार मनोरंजनाचें साधन.

शेवकां बाये शेवकां, तांबड्या माडाचीं शेवकां, तांबड्या माडाचीं शेवकां अथवा फुडल्या दारांत कुकडां गे बाये फाटल्या दारांत दुकरां, कोंबयांनी भात म्हजें खायलें. हीं लोकगितां दारांत आयकूंक आयलीं म्हणजे कळटालें अनंत पोरोबाची स्वारी आयल्या. अनंत पोरोब काणकोणचो. काणकोण ते वेलींग सुमार सत्तर किलोमिटर अंतर. साठ वर्सां आदीं तो हें दिव्य कशें करतालो आनी करमलचो घांट काडून वेलंगां कसो पावतालो ताकाच बाबड्याक खबर. तो कोणाचो कोण लागतालो तेंय आमकां खबर नासलें. आमचो तरी तो कोण लागनासलो. तरी तो येतालो, कांय दीस रावतालो आनी परतो काणकोणां वतालो. म्हयन्या दोन म्हयन्यांतल्यान ताची पासय आसतालीच. चडसो बुधवारा येवन तो सोमारा वा मंगळारा परततालो.
धवेंच पुडवें आनी वयर खोमीस हो ताचो भेस. तेन्ना तेंपार चडशे लोक खोमसार कोट वा ज्युदी आनी माथ्याक काळी तोपी घालताले. भायर सरतना चडश्या लोकांचो होच भेस आसतालो. पूण अनंत पोरबून केन्ना कोट वा ज्युदी आनी माथ्याक काळी तोपी घाल्ली हांवें पळोवंक ना. घरांत तो आंगोस्तर आनी बानयन अश्या भेसांत वावुरतालो. म्हणी आनी धालो ताच्या तोंडार घोळटाल्यो. उलयतना उतरा कणकणीं तो म्हणी म्हणटालो. तो म्हणिनींच उलयतालो म्हणल्यार जाता. कोणाय कडेन उलयतना ताणें म्हणचें, ‘जाणा मगा कोंग्यान रोव खावचो आनी मेरेर येवाळ्याक बडोवचें अशी ही गत.’ वा ‘करतलो मगा करून गेलो आनी सोप्यार न्हिदिल्ल्याक मार पडचो अश्यो ह्यो गती.’ ताचें उलोवपूच अशें आसलें.
बेकार बशिल्लो आसत तर तो पदां म्हणटालो. कसलीं पदां तर हींच तांबड्या माडाचीं शेवकां नासल्यार फुडल्या दारांत कुकडां. आमकां भुरग्यांक अनंत परोब म्हणल्यार मनोरंजनाचें साधन. भुरगीं आसूं वा जाणटीं सगळ्यांक तो अनंत परोबूच. बाब, दाद, माम कांयच ना. ताचीं धालाचीं पदां आयकूंक आमी ताचे भोंवतणीं जमचें आनी ताणेंय आमचें मनसोक्त मनोरंजन करचें. पूण घरचीं मात आमचेर ‘कित्याक रे ताका त्रास करतात’ म्हणून धेंगसो घालून थंयच्यान पयस करतालीं. ताचे म्हऱ्यांत वचूं नाकात म्हणुनूय शिटकायतालीं. आमकां तेन्ना तो कितें सांगता ताचो अर्थ कळनासलो. तशेंच जाणटीं ताचे म्हर्‍यांत कित्याक वचूं नाका म्हणून शिटकायतात तेंय कळनासलें. ताका भुरग्यांची खूब आवड आसली म्हणपाचें कळटालें, आनी आमकांय तो आवडटालो. तो कोणाक तरी उबारून नाचतालो आनी नाचतां नाचतां पदां म्हणटालो. आतां भुरग्यांक तरी आनी कितें जाय? पूण जाणट्यांक तेंच नाकसुरें वतालें.
‘तुमकां ताचे म्हऱ्यांत वचूं नाका म्हणून सांगल्यार कळना? ताणें नाचतां नाचतां तुमकां उबारून आपटिलीं बी जाल्यार आमी नकळो आं!’ कोणे तरी जाणटेलेन ताचे नुलयत आमचेर धेंगसो घालप आनी खिणांत आमच्या दोळ्यां मुखार तो काणयेंतलो भुरग्यांक खेळयतां खेळयतां आपटून मारपी राकेस उबो रावप. केन्ना केन्नाय भुरग्या मनाक प्रस्न पड, तो आमचे कडेन इतलो मायेन वागता आसतनाय घरच्यांक ताचो भंय कित्याक दिसता काय? इतलो तेंप तो येता पूण ताणें केन्नाच कोणाचेर धेंगसो घाल्लोय पळोवंक ना. मागीर तो उबारून आपटितलो कित्याक?
पूण त्या काळार जाणट्यांक प्रस्न करप नासताले. जाणटीं सांगता तें मोन्यांनी आयकुपाचें. मनाक पटूं ना पटूं मानून घेवपाचें. आनी हाकाच लागून ताचे म्हर्‍यांत वचूं नाकात, ताचे कडेन मेतेर जावं नाकात हें आयकुचें पडटालें. तरी आसतना म्हऱ्यांत कोण ना तें पळोवन आमी ताच्या म्हर्‍यांत वचून ताचे कडेन गजाली मारताले. गजाली मारताले बेठेंच म्हणपाचें. खरें म्हणल्यार तोच उलयतालो, गातालो आनी आमी आयकताले.
तो भायर सरतना हेरां भशेन कोट – तोपी घालना हाचें आमकां अजापशें दिसतालें. ताका विचारल्यार ताणें सांगचें, ‘म्हजी ज्युदी स्वामीन व्हेल्या.’ आनी तोपी? ताणें म्हणचें, ‘स्वामीन एदी व्हडली तोपी घाल्या म्हाका आनी दुसरे तोपयेची गरजूच पडना.’ ताचें हें कुवाड्यांनी उलयिल्लें कळपाचें आमचें वय नासलें. खूब उसरां कळ्ळें, ताचो एका स्वामी कडेन देमांद चलतालो. स्वामीन ताचे जमनीचेर अतिक्रमण केल्लें. ताच्या उतरांनी जमीन खाल्ली. ताकाच उद्देशून तो कोंबयांनी भात म्हजें खायलें म्हूण गुणगुणटालो. आनी ती परती मेळोवंक तो देमांद करतालो. ह्याच प्रकरणाक लागून तो मात्सो तकलेन हालिल्लो. आमच्या लोकांचे नदरेन तो पिसो जाल्लो. पिसो म्हणून तर स्वामी कडेन देमांद करतालो. शाणो आसल्यार करपाचो? स्वामी म्हणल्यार देव कसो. ताचे आड म्हणून कोणाच्यान वचूं येता?
पूण तेन्ना त्या वयारूय प्रस्न पडटालो, स्वामी जर देवाचें रुप जाल्यार तो दुसऱ्याचे जमनीचेर अतिक्रमण कशें करता? स्वामीन असलें कर्तूप करप?
कितेंय आसूं, पूण तो देमांद करतालो आनी पिसो थारिल्लो. त्याच पिशां भिरकेंत तो भुरग्यांक कितेंय करीत हो जाणट्यांक भंय आसतालो. देमांदाचेर उलयतना ताणें म्हणचें, ‘हांव काबार जाल्यार जाता पूण ताका बुद्द शिकयले बगर रावचो ना.’ ताणें देमांद केलो आनी एक दीस तो जिखलो म्हणपाचें कानार पडलें. ताणें खोश्येन सगळ्यांक पेढे वांटले. पूण पयले पेढे दिवंक तो स्वामीच्या मठांत गेलो. उपरांत तो वेलंगां येवपाचो बंद जालो. ताचें मुखार कितें जालें कळ्ळें ना. पूण जाणटे उलयतना आयकूंक येतालें. कोण म्हणटालो ताका देमांद जिखिल्ल्याचो हर्षवायू जालो जाल्यार कोण म्हणटाले ताका स्वामीचो शाप लागलो. हे गजालीक आतां साठेक वर्सां जातलीं पूण जेन्ना जेन्ना धालांचे सूर कानार पडटात, अनंत पोरोबाची याद जाले बगर रावना.

अभयकुमार वेलिंगकार
9423884687