कोंकणी म्हणी आनी वाक्प्रचांरातलें ‘उदक’ – 2
Water surface after collision with water drop
भांगरभूंय | प्रतिनिधी
ज्या कडेन आनी दर्या कडेन / उदका कडेन फ़काणां करचीं न्हय: उजो आनी दर्या केन्ना आकांताचे वा उग्र रुप घेत म्हण सांगूक नज. तेन्ना ह्या दोनुय गजालीं कडेन सांबाळून रावपाक जाय अशी शिटकावणी ही म्हण दिता.
उदकांत पडिल्लें पान धर्माक, उदकांत पडिल्लें पान कृष्णार्पण: जी वस्त स्वताच्या हातांतल्यान वता देवाक अर्पण अशें म्हणप. ‘जमनीर पडिल्लें फ़ुल कृष्णार्पण’. ह्याच आशयाची दुसरी एक म्हण, ‘मुळ्याचें पान धर्माक लागूं’ ह्या म्हणी फ़ाटली काणी अशी: एक भाजी विकूंक व्हरपी बायल व्हाळार मुळो धुताली. मुळो धुतना मुळ्याचें एक पान उदकांत पडलें आनी व्हावन गेलें. तें हाताक लागनाशें पळोवन तिणे म्हळें, बरें जालें मुळ्याचें पान धर्माक लागूं. दुसरो उपाय नासून आमी धर्मांक दितात तें सारकें न्हय. देवाक आनी धर्माक दितात तेँ खोशयेन दी अशें आमचे जाण्टेले सांगताले. ह्या अर्थाची दुसरी एक म्हण आसा, ‘सांडिल्ली खीर क्षेत्रपाळा’.
-उदक जाय तेन्ना बांय खणप, तानेक बांय माल्ली म्हण उदक मेळना: सामके ऐनवेळार तरतूद करपाक लागप. अशें करतकच आपली गरज भागोवपाक कळा लागता. आयत्या वेळार गरजेची वस्त सोदप. संकट येवचे पैलींच ताचेर उपाय सोदिनासतना रावप. आनी मागीर आयत्या वेळार धांवाधाव करप.
-उदकांत पडल्या शिवाय पेंवपाक येना: अणभवा शिवाय शाणेपण येना हें सांगपी ही म्हण. आपणें करुन पळयल्या शिवाय खंयचीय गजाल सादना. ‘उदकांत पडिल्लो मनीस पेवंक शिकता’, ‘उदकांत पडटगीर पेंवक येता (शिकता)’, ह्याच अर्थाच्यो दुसऱ्यो कांय म्हणी.
-उदक पळयल्याशिवाय पिवूं नाका आनी पत्र वाचल्या शिवाय निशाणी करीनाका: उदक वयल्यारवयर पळयतगीर तें पिवपाक योग्य काय ना तें कळना. तें पयलीं चाखून पळोवंचें पडटा. तशेंच खंयच्याय दस्तावेजाचेर निशाणी करचे पैलीं तो वाचून पळोवप गरजेचें. नाजाल्यार त्रासांत पडूंक शकता. अशी शिटकाणी दिवपी ही म्हण.
- उदकाक आनी तेला मदल्यान उजो वचना: उदकांत तेल पडल्यार तें वयर उफ़ेता. तें उदकांत मिस्तुराद जायना. दोन मनशाचें जेन्ना एकामेकां कडेन पटना तेन्ना ही म्हण वापारतात.
- उदकांत रावन मासळेकडेन झगडें करचें न्हय: उदकांत सदांच नुस्त्याचो राबितो आसता. अशे वेळार उदकांत रावल्यार नुस्त्याकडे झगडें करप म्हणल्यार सदांच कटकट. तेन्ना तें टाळप गरजेचें. जे मनशाकडेन आपलो सदांच संबंद येता ताचेकडेन वायटपण दवरप हाशील ना. हें सांगपी ही म्हण. तुमी जेन्ना तुमचो वाठार सोडून दुसरे कडेन रावंक वतात तेन्ना थंयच्या लोकांकडेन बरे भशेन वागपाक जाय, झगडे करुंक उपकारना हें शिटकावपी ही म्हण. ‘उदकांत राबुनु मासळ्यांकडेन वैर करनये’, मंगळूर वाठारांतली म्हण. ‘उदकांत घर बांदून मासळे कडेन झगडूंक जाता?’ ह्याच अर्थाची दुसरी एक म्हण.
- उदकांत म्हस वयर मोल: जे वस्तू बद्दल वेव्हार करपाचो आसा ती पळोवंचे पयलींच तिचें योग्य मोल कशें थारावपांचें. अर्दकुटो कारभार वा दोळे धांपून वेव्हार करता तेन्ना ही ओपार मारतात.
- उदकावेलो (पाण्यावेलो) देव आनी सवतीवेलो घोव: उदकाभायल्या देवाची पुजा करप सोपें आसता तशेंच सवती पासून पैस आशिल्लो घोवूय सुखी आसता हें सांगपी ही म्हण.
- उदाक नातिल्ल्या गांवातु शीस (तकली) मारची: खर ख्यास्त दिवप्याक ही म्हण वापरतात.
- उदकांत देंवचें पयलीं व्हाण काडूंक जाय: संकटाक फ़ुडो करचे पयलीं तयारी करपाक जाय हें सांगपी ही म्हण. ‘व्हाण काडीना, उदकां देंवना’, ह्याच अर्थाची दुसरी एक म्हण.
-उमथ्या कळश्यार उदक (पाणी) आनी भेऱ्याक सांग काणी: काणी कितलीय बरी जांव ती भेऱ्याक आयकूंक येनाशिल्ल्याक सांगून कांयच उपेग ना. तशेंच उमथ्या कळशार उदक ओतून कांयच फ़ायदो ना. निर्फ़ळ करणी करतात तेन्ना ही ओपार मारतात. ही म्हण ‘उमथ्या कळशार (घड्यार) उदक’ इतलीच वापरांत आसा.
-उथळ उदकाक खळखळ चड: किरकोळ मनीस चड बोवाळ करता तेन्ना ही ओपार मारतात. व्हडले आनी खरे मनीस बोवाळ करिनात. तकलेंत कांय ना ते चड बोवाळ करतात.
-उज्याक आनी उदकाक पडना: उदक आनी उजो हे विंगड विंगड सभावाची पंचभुतां (पृथ्वी, आप, तेज, वायु आनी आकाश) तेज म्हणल्यार उजो. तांचे एकामेकांकडेन पटना. उजो पालोवंक उदकाचो वापर करतात. दोन सामक्या भिन्न सबावाच्या मनशांक ही ओपार मारतात.
-अडेच्या उदकांन बांय भरना: दुसऱ्याची नक्कल करुन वा विचार उश्णे घेवन आपली छाप पडना. स्वता: विचार करपाक जाय.
-आपआपणाचे खोरजेर उदक पडना जातकच दुसरो बरो न्हय: आपलें काम जायना तेन्ना आमकां दुसरो वायट दिसता आनी मागीर आमी ताचे विशीं वायट उलयतात.
-आस्लेशे पावसु, उदाक थोडें गवजी (आवाज) चड: आस्लेशा म्हयन्यांत पावस पडटना गडगड खूब जाता. पूण पावस मात खूप कमी पडटा. जो मनीस काम थोडे करता पूण बोवाळ आनी ताचो गाजोबाजो चड करता ताका ही म्हण वापरतात. कर्नाटक वाठारांतली ही म्ह़ण.
(मुखार चलता)
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
