भांगरभूंय | प्रतिनिधी
2 फेब्रुवारी 1889 दिसा पयलें कोंकणी नेमाळें ‘उदेंतीचें साळक’ पुण्यां उजवाडा आयलें. हे घडणेक फाल्यां 136 वर्सां भरतात.
कोंकणी पत्रकारिता जिवी आसा? तिचो उगम खंय जालो? कोणें ती फुडें व्हेली? तिचो फावो तसो विकास कित्याक जालो ना? हाचो दोश आमी कोणाक दिवंया? हे सारके जाप नाशिल्ले प्रस्न आमचे मुखार आसात. भाशेचो अभिमान बाळगुपी आनी भाशे खातीर आगळें कितें करपी भोवच थोडे आसात. भाशेंत फकत लिखाण केलें वा तासणपट्टी केली म्हण जायना, तिची सर्वांगी उदरगत जावंचे खातीर उपाय काडपूय आमची लागणूक आसा. अशें म्हणटात, खंयचेय भाशेचो खरो उखल जातलो जाल्यार ते भाशेंतली पत्रकारिता जिवी आनी क्रियाशील आसूंक जाय. लोकशायेचो चवथो स्तंभ म्हणल्यार पत्रकारिता, तर कोंकणी भाशेंतल्या ह्या चवथ्या स्तंभाक आमी फाव तें म्हत्व दिलां काय?
मोटवो इतिहास
2 फेब्रुवारी 1889 दिसा पयलें कोंकणी नेमाळें ‘उदेंतीचें साळक’ पुण्यां उजवाडा आयलें. हे घडणेक आयज 136 वर्सां भरतात. त्या काळा वेलो विचारवंत एदुआर्दो जुजे ब्रुनो दे सौजा हाणें तें नेमाळें जल्मांक घालून कोंकणी भाशेक वळण दिलें. कोंकणी बरोवप्यांक एक माची तयार केली. तें कोंकणीचे रोमी लिपींत आशिल्लें. ते उपरांत आनीक जायतीं नेमाळीं रोमी लिपींतूच आयलीं. इतिहास सांगता ते प्रमाणें खूब नेमाळीं उजवाडा आयलीं, पूण तीं चड तेंप तिगूंक शकलीं नात. तातुंतलीं कांय अजुनूय जितीं आसात तीं ‘दर म्हयन्याची रोटी’ (रोमी- मासीक), ‘वावराड्यांचो इश्ट’ (रोमी- साताळें), ‘जाग’ (नागरी- मासीक), ‘गुलाब’ (रोमी- मासीक), ‘बिंब’ (नागरी-मासीक), ‘भांगरभूंय’ (नागरी- दिसाळें), ‘फुडारी’ (रोमी- साताळें) आनी रोमी- साताळें पान ‘कोंकणी दायज’. कोंकणी मनशांक ही अभिमानाची गजाल, पूण, सध्या ‘भांगरभूंय’ सोडलें जाल्यार हेरांत पत्रकारिता आसा?
मुखेल प्रसार माध्यमां
कोंकणी पत्रकारितेंत छाप सोडली ती नवें गोंय दिसाळ्यान, जाचो कोंकणी राजभास चळवळीक खूब फायदो जालो. ताचे आदीं मराठी दिसाळें जावनूय सुमानांत एक पावट कोंकणी उजवाडावपी ‘राष्ट्रमत’, जाणें दर्जेदार कोंकणी बरोवप्यांक एक बरी संद दिल्ली. उपरांत ‘सुनापरांत’ दिसाळ्यान 1987 तें 2015 मेरेन पत्रकारिता फुलयली. आतां चालू आशिल्लें ‘भांगरभूंय’ दिसाळें ही भुमिका अखंडपणान मुखार व्हरता. तातूंत भर म्हूण टिव्ही चॅनलांनी कोंकणी भाशेंतले पत्रकारितेक बरोच उठाव दिला, अव्वल थारता तो ‘प्रुडेंट मिडिया’ चॅनल. ताचे फाटाफाट ऑल इंडिया रेडियो’, ‘पणजी दूरदर्शन’, ‘प्रायम टिव्ही.’, ‘ईन गोवा न्यूज’, एच.सी.एन गोवा’, ‘गोवा 365’, ‘आर.डी.एक्स. गोवा’, ‘जी. सी. टिव्ही’, ‘सी. सी. आर. टिव्ही’, ‘गोवन रिपोर्टर’, ‘गोमंतक टिव्ही’ आनी हेर टिव्ही चॅनलांनी गोंयच्या खांची-कोनशांतल्यान बातमी पुंजावपाची जबाबदारी घेतल्या.
आनीक थोडे उल्लेख
कोंकणीचे पत्रकारितेक जल्मा थावन पंडीत आनी म्हापंडितांनी हातभार लायलो. ‘हेराल्ड’ दिसाळ्यान कोंकणी पत्रकारितेक खूब योगदान दिलां आनी दियत आसा हें कोणेंच विसरूंक जावंचे ना. सुरवातेक पुर्तुगेजींत छापतल्या दिसाळ्यांत ताणीं कोंकणी भितर घेतली. मागीर ‘आमचो आवाज’ साताळें सुरू केलें आनी आतां दर आयताराक ‘कोंकणी दायज’ पान उजवाडायता. रेस्पिसियो आफोन्सो हांणी मुंबयत सुरू केल्लें ‘द गोवा टायम्स’ हें नेमाळें खूब तेंप चल्लें. दो. जुलयांव मिनेजीस हांणी ‘गोमंतक’ साताळें उजवाडायलें. बाकीबाब बोरकार हांणी ‘प्रजेचो आवाज’ साताळें सुरू केलें. टी. बी. कुन्हा हांणी मुंबयच्यान ‘आजाद गोंय’ हें पंद्रशी नेमाळे सुरू केलें. रवीन्द्र केळेकार हांणी ‘गोमंत भारती’ नांवाचें साताळें सुरू केलें. फेलिसियो कार्दोजो हांणी पयलीं ‘सत’ आनी मागीर ‘लोक साद’ साताळें सुरू केलें. ‘सिने टायम्स’ ह्या साताळ्यानूय कोंकणी पत्रकारितेंत मोलाचें योगदान दिलां. गुरुनाथ केळेकार हांणी ‘गोंयचो मोग’ साताळें जाल्यार प्रभाकार तेंडुलकार हांणी ‘गोंयकार’ साताळें सुरू केलें. फा. फ्रेडी जे डी कॉस्ता हांच्या ‘गोंयचो आवाज’ दिसाळ्यानूय थोडो तेंप बरी पत्रकारिता फुडें व्हेली. 1889 वर्सा सुरू जाल्ल्या ह्या पत्रकारितेच्या इतिहासांत जायत्या कोंकणी भक्तांनी आपलें योगदान दिलें आनी एक खास हावेस बाळगून लोका कडेन संपर्क दवरलो. आयज हाची गरज ना काय?
पत्रकारितेची परिभाशा
पत्रकारिता म्हणल्यार म्हायती एकठांय करपाची, विश्लेशण करपाची आनी ती लोका कडेन वांटपाची प्रक्रिया. ही एकठांय केल्ली म्हायती लेख, कथा, प्रसारण, ‘सोशल मिडिया’चेर घालून ती सादर करुंयेता. पत्रकारिता म्हणल्यार मुखेलपणान बातमी आसता जी दिसाळ्यांचेर, रेडियोचेर, दुरदर्शनाचेर वा हेर टिव्ही चॅनलांचेर वित्रावंयेता. ही बातमी जावन आसा एक घडणी, ती घडल्या तशी, अचुकतायेन, संक्षित्पणान आनी स्पश्टतायेन लोकां मेरेन हाडप. ही पत्रकारिता वेगवेगळ्या रुपांनी करुंयेता. छापील वा मुद्रीत रुपान जातूंत दिसाळीं, नेमाळीं, नियतकालिकां हांचो आस्पाव जाता. पत्रकारितेंत डिजीटल पत्रकारिता, फोटू पत्रकारिता, खबरो पत्रकारिता, तपास पत्रकारिता, प्रसारण पत्रकारिता, मत (ओपिनियन) पत्रकारिता, विशिश्ट लेखन पत्रकारिता, आदी प्रकार आसपावतात. ही परिभाशा सगळेच पत्रकार आनी पत्रकारितेंत आशिल्ले मनीस निश्ठेन सांबाळटात काय? यॅलो जर्नालिझमाक वाव आसा काय?
सोंपयतना…
सृजनशील साहित्य रचणुकेक आमी पत्रकारिता मानतात व्हय? ती खरी पत्रकारिता थारता व्हय? गोंयांत इंग्लीश, मराठी पत्रकारितेचो चड शेक आशिल्लो दिसता. ती नव्या तंत्रज्ञानाक आनी समाजीक बदलांक जुळोवन घेयत आसा. तांचे वाचपी चड जाल्ल्यान तांकां आपणा कडेन ओडून दवरूंक हें करचेंय पडटा, तांचे वाडीक हेंय एक मुखेल कारण आसा. कोंकणी पत्रकारिता भारतीय पत्रकारिते कडेन केन्ना तरी सर्त करूंक पावतली व्हय? दुबाव विरयत हय. कित्याक आमचे कितलेशेच गोंयकार राश्ट्रीय पावंड्यार पत्रकारितेंत वावुरतात, टिव्ही चॅनलांचेर खास प्रसारणां करतात. तांची देख आमच्यान घेवंनजो? वा तांच्या आधारान आमी फुडें सरूंनजो? आमकां मन जाय. आमी नवे पत्रकार, स्तंभलेखक तयार करचे पडटले, कित्याक? तर पत्रकारितेंत ‘करियर’ आसा. जण एकल्याच्या भोंवतणच्या संवसारात बातम्यो घडत आसतात, ती प्रेरणा घेवन कोंकणी पत्रकारिता एकवटान आनीक फुलोवया, जिवी करुंया. तळागाळांत पावोवया. लोकशायेच्या ह्या चवथ्या स्तंभाक कोंकणी समाजाचे उदरगतीक चालना दिवंक, लोकमत घडोवंक आनी सत्तेर आशिल्ल्यांक आपल्या कर्तव्या कडेन जापसालदार धरुंक पत्रकारिते वरवीं कार्यरत जावंया.
—
– विन्सी क्वाद्रूस,
राय, साश्ट, गोंय.
मो. – 9822587498
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
