‘कोंकणी दिवाळी अंक ’ः वैचारीक साहित्य फराळ

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

तरीय म्हाका दिसता, ह्या कथांकारांनी हिंदी, इंग्लीश, मराठी, उर्दू, कन्नड आदी भाशांतल्यो कथा वाचच्यो.

दिवाळेच्या खरेदी वांगडाच वाचकांक उत्सुकताय आसता, ती दिवाळी अंकांची. अंदूं वर्सां दिवाळेचे आदींच वाचप्यांच्या हातांत कोंकणी अंक पडले. गोंयांत अंदूं कोंकणींत फक्त तीनूच दिवाळी अंक उजवाडाक आयल्यात, तर मराठींत तांचो आंकडो साडेतिनशां वयर आसा. कोंकणींत दिवाळी अंकाची परंपरा खरेपणी गोंय सुटके उपरांत सुरू जाली म्हणल्यार अतिताय थारची ना. जेन्ना कोंकणी कडेन कसल्योय साधन सुविधा नाशिल्यो, तेन्ना म्हालगड्यांनी बोल्साक खार घालून कोंकणी दिवाळी अंक उजवाडायले. तेन्ना कोंकणी लेखकांक दिवाळी अंक हीच एक माची आशिल्ली. साहित्य मेळपाक चड कुस्तार जाय नाशिल्लें. म्हज्या मतान, 1970 – 2010 मेरेन कोंकणी दिवाळी अंकांचो ‘भांगराळो काळ’ म्हणल्यार जाता. 

एका तेंपार कोंकणींत आठां वयर दिवाळी अंक येताले. मागीर ते दिवाळेच्या फुडें फाटीं प्रकाशीत जावं.  कोंकणीक राजमान्यताय मेळटगीर हें चित्र इल्ले – इल्लें करून बदलपाक जाय आशिल्लें. पूण दुर्दैवान कोंकणी दिवाळी अंकांचो आंकडो वाडपाचो सोडून देंवत आसा. आतां तो तिनांचेर थांबला. मदींच कोण तरी संपादक जाता, सरकारी जायराती घेवन अंक काडटा. तो केन्ना येता? आनी कोणा- कोणा मेरेन पावता? तें कळना. जावं !.. सध्याक तरी तीन बरे दिवाळी अंक येतात. ताचीच आमी खोस मानुया आनी ‘जाग’ ची संपादक आसावरी नायक, पालवी संपादक सखारामबाब बोरकार, ‘बिंम्ब’ चे संपादक दिलीपबाब बोरकार आनी ‘भांगरभूंय’ चे संपादक महेशबाब दिवेकार हांची तोखणाय करूया.

तिनूय अंकांतल्यो कथा वाचतना दिसलें, युवा पिळगेची भास, संवाद, सूख- दूख, तांचे प्रस्न, व्यथा आनी गोंयची जीण हांचे दर्शन घडटा. तरीय म्हाका दिसता, ह्या कथांकारांनी हिंदी, इंग्लीश, मराठी, उर्दू, कन्नड आदी भाशांतल्यो कथा वाचच्यो. अंदूं वर्सां ह्या भाशांनी ज्यो कथा अणकारीत जाल्यात त्योय वाचच्यो. आधुनीक कथाकारांनी तंत्रांची शैली कशी केळयल्या, खेळयल्या हांचो अभ्यास करचो. अंदूंचो मराठींतलो ‘उत्तम अनुवाद दिवाळी अंक 2025’, हो घेवन वाचचो. तातूंतल्यो आफ्रिकन कथा म्हणल्यार अंबरीश खरे, चीमामांडा गोझी, चिन्वा अचेबे, विल्यम कामत्वांबा, मनोज दास, अर्नेस्ट हेमिंग्वे, सकेन बॉण्ट, डी. एच लॉरेन्स, बलराज मैनरा , कुन्दनिका कापडिया, पर्सिव्हल एवरेट, अन्नपूर्णा देवी, भालचंद्र जोशी, भीश्म साहनी, मिचियो काकू, मैत्रेयी पुश्पा, मारियो वर्गास लिओस, आंतोन चेखॉव्ह, ओरहान पामुक हांच्यो कथां वाचच्यो. ह्या कथांनी आमकां नवे प्रवाह, नवी चौकट, आकृती बंधाची नवी आटी, फ्लॅशबॅक दाखोवप आनी लिटर्रली शॉक आदी, आनी तंत्र- मंत्र सारके  गूण शिकपाक मेळटात. गोंयची कथा फुलतली, फळटली जाल्यार ही आराधना नव्या कथाकारांनी करचीच पडटली.

‘जागां’तल्या साहित्याचो अभ्यासकांक लाव

‘जाग’ दिवाळी अंक काडपी जाग प्रकाशनान दिवाळेच्या पांच दीस आदींच वाचप्यां मेरेन पावपाची आपली परंपरा तिगोवन दवरल्या. ‘जाग’ हो सदांच दर्जेदार साहित्य उजवाडायता. ह्याय वर्साचो अंक आडवाद ना. साहित्याच्या सगळ्या पतींचो आस्पाव अंकांत कांय प्रमाणांत जाला. दोन परिसंवाद, गोंय 2047 आनी कोंकणी नाटक सर्त 50, हे विचारांक चालना दितात. अभ्यासकांक आनी विद्यार्थ्यांक ताचो लाव जातलो. ह्या अंकांत सोळा कथा आसात. भितर कारवारी आनी पेडणे कोंकणी शैलींतल्या आस्पाव केला. ह्या अंकाचे खास आकर्शण म्हणल्यार ‘पांचाली’ ही प्रतिबींब नवलीका. हो प्रकार हालींच साहित्यांत घोळपाक लागला. साहित्यीक दत्ता बाब नायकान तिका बेस बरो न्याय दिला. सम्राट बोरकाराची ‘ 2 बी. एच. के.’ ही एकांकीका खूब बरी जाल्या. अंकांचे विनोदी आनी ललीत हें दालन सुरबूस जालां. कांय कविता बऱ्यो आसात. ए. आय. तंत्रगिन्यान वापरून केल्लें मुखपृश्टय सोबीत जालां. भितरलीं चित्रां, चित्रकार भरत जगताप आनी रेखाचित्रां निशीत बोरकारान काडल्यांत. देखून संपादक आसावरी नायक हांकां परबीं. अंकाचें मोल 200 रु. आसा.

‘बिम्ब’ नाट्य प्रकाराचेर उजवाड घालता !

‘बिम्ब’ दिवाळी अंक अंदूं वर्सा 300 पानांनी नटला. मुखपृश्ठ समीर झांट्येन खूब सोबीत तरेन चित्रायलां. संपादक दिलीप बोरकार आनी पालवी संपादक मानसी धाऊसकार हांणी बरेच कश्ट घेतल्यात. नाट्य दालनांतले सगळे लेख अभ्यासपूर्ण जाल्यात. विद्यार्थीं, शिक्षक आनी सोद वावर करप्यांक खात्रेन हें लेखन मानवतलें. साहित्यीक  दिलीप बोरकार, उदय भेंब्रे, जयंती नायक, ज्योती कुंकळकार, पांडुरंग गावडे, उल्हास रायकार, एन शिवदास, श्रीधर कामत बांबोळकार, अजित केरकार, गौरांग भांडिये, एच. मनोज, मिलींद म्हाडगूत, मुकेश थळी, हेमा नायक, आर. एस भास्कर, काश्मिरी पावसकार, सम्राट बोरकार हांणी नाट्य लेखन करून हें दालन गिरेस्त केलां. तेचपरी कथा दालनांत 8 कथा आसात.

 ‘काव्यफुलोर’ दालनांत कवी माधब बोरकार, काशिनाथ लोलयेकार, सखाराम बोरकार, रुजारियो पिंटो, समीर झांट्ये, रमेश घाडी, राधा भावे हांच्यो सुंदर कविता वाचूंक मेळटात. ललीत दालनांत सुषमा अरुर, दत्ता दामोदर नायक, सुफला गायतोंडे, गीता नारकर जाल्यार भोंवडी दालनांत सुशांता नायक, हर्षा शेटये, समीर झांट्ये, रुपा कोंसबे, माया खरंगटे, पद्मनाभ नायक, संध्या भांडारे हांचे लेखन वाचूंक मेळटा. तशेंच कादंबरी आनी ‘भुरग्याचें आंगण’, हातूंतल्या कांय लेखकांनी खऱ्यांनीच भुरग्यांचें मन वळखून लेखन केलां काय? हो सोद वावराचो विशय आसा. बिम्बाचें मोल 400 रु. आसा.

भांगरभूंय’ ः ‘नवोदीत बरोवप्यांक माची

‘आदलें गोंय. आमकां जाय? विटिल्ल्या विचारवस्त्रांच्यो तिस्त्यो वादऱ्यो करूया. गोंय, गोंयकारपण आंगांत रिगोवया. पण्येन पण्टी पेटोवया. प्रमाणीक उजू विचारांचे आकाश दिवे उंच – उंच हुमकळूंदी मळबांत असो संदेश संपादक महेश दिवेकार हांणी  मनांतलें ह्या संपादकीयांत दितात. सुमार 170 पानांनी हो अंक. सगळ्यां दालनाचें वर्गीकरण केल्यार अंक आनीक सोबतलो आसलो. अंकाचे खाशेलपण म्हणल्यार हातूंत 85 टक्के युवा तरणाटे आसात. हें पळोवन म्हजो जीव बरोच धादोसलो. दीपक लाड, शैलेंद्र मेहता, मुकेश थळी, दिलीप बोरकार, डाॅ. जयंती नायक हांचे लेख वाचपा सारके.

अंदूं वर्सा कांय रोमी लिपयेंतले बरोवप्यांनी लेखन केल्लें दिसता सांजावं – डॉ आन्सेल्म सुभाष फेर्नाडीस, नवें नातें- विन्सी क्वादुस,  गर्व आनी प्रामाणीकपण- संध्या फेर्नाडीस, कोणें चिंतिल्लें-डेनियल एफ दे सौजा हांचें साहित्य वाचूंक मेळटा. पुराय अंक सोबीत जाला सगळ्यांचे कश्ट दोळ्यांत भरले बगर रावनांत. देखून भांगरभूंय टिमींक परबीं फावतात.

सोंपयतना…

काळ बदलता तसो वाचप्यांची रुच बदलता. हें सत न्हयकारून नज. तिनूय अंकांनी शिक्षण, तंत्रज्ञान, आरोग्य, पर्यटन, ए.आय., राजकारण, भ्रश्टाचार, खेळ, ज्योतिष आदी, मुखलेपणान लिखाणांचो खात्रेन उणाव आनी पोकळी भासता. ती भरून काडपाची गरज आसा. आयज अमेरिकेंतल्यान मराठी भाशीक साहित्यीकांनी ‘निनाद 2025’ हो दिवाळी अंक छापला. जाल्यार दुसरे वटेन आमच्या कोंकणी अंकांचो आंकडो देंवता. हाचेरुय थळाव्या संस्थां आनी सरकारी संस्थांनी मंथन करपाची गरज आसा. आयज नवोदीत तरणाटे लेखकांची संख्यां वाडटा. हें  ‘जाग, बिम्ब आनी  भांगरभूंय ‘, अंकांनी दाखोवन दिलां.  वाचकांचो उत्तम प्रतिसाद मेळटा. 

म्हज्या मतान दिवाळी अंक ही एक संस्कृतीक परंपरा आसा. दिवाळी अंकाचें अर्थींक गणीत वेगळें आसा. मात हे अर्थींक अडचणींचेर जैत मेळोवन साहित्याच्या मोगा खातीर आमचे संपादक आनी प्रकाशक दिवाळी अंक प्रकाशीत करतात. ते खऱ्या अर्थान कोंकणींतल्या नवोदीत आनी आदले लेखक हांच्या साहित्याक माची दितात. तेन्ना आमकां खऱ्या अर्थान दिवाळेचो वैचारीक साहित्य फराळ दिवपी, ह्या संपादकांक म्हजो सलाम !

विशाल सिनाय खांडेपारकार

8080622370