कोंकणीच्या मार्गांतल्या आडखळींचेर उपाय

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

बांकार बसून कोंकणी शिकपाची संद म्हाका केन्नाच मेळ्ळी ना. म्हजे पिळगेक SSCचीं इकरा वर्सां पार करचीं पडटालीं. बोर्डाचे परिक्षेचें मुख्यालय पुण्याक आशिल्लें. गोंयचे दोनूच विद्यार्थी (सबंद महाराष्ट्रांत आनी गोंयांत) बोर्डांत पयले आयिल्ले. दोगांकूय हांव वयलेवयर वळखलां. एकलो म्हज्याच इश्कोलांतलो. सांगपाचो मुद्दो असो: बोर्ड पुणेंचो जाल्ल्यान आनी 1975 पयलीं कोंकणीक ‘भाशा’ म्हणून कसलीच मान्यताय नाशिल्ल्यान कोंकणी हो SSCचे (इकरावेचे) परिक्षेक विशय आसनाशिल्लो. हालींच एकल्या कडेन उलयतना हो प्रस्न उचकलो आनी ताका इतिहास सांगलो. “मागीर तूं कोंकणी कसो शिकलो तर?” “पोटतिडकीक लागून.” 1986 वर्सा जेन्ना व्याकरणाच्या पुस्तकान उजवाड पळयलो तेन्नाच्यान (म्हज्या) व्याकरण शिकोवपाच्या कार्याक नेट आयलो.
एकोणीसशें णव्वद वर्सा चर्चील आलेमांव राजभास मंत्री जाले उपरांत राजभास चालीक लावपाक सरकारी कर्मचाऱ्यांक प्रशिक्षण दिवचें पडलें. एक दीस पणजेंत असोच वतना कोंकणीचो ‘म्हामानव’ म्हणूं येत अशा आंतोन दा पियेदाद मोरायश हाणें हटकिलो. “आरे, राजभास चालीक लावपाक आमी वर्ग घेतात. शिकयता मरे तूं?” ताका म्हजी तांक खबर आशिल्ली. म्हजे म्हाकाच ती खबर नाशिल्ली. हांवें अजापान म्हणलें, “हांव?!” हय, हय. तुवें शिकोवचेंच पडटलें. एकाच बाराबर आनंद आनी भंय. कलकल आनी कातकुतल्यो. मेंदवांत जोगलावणें मारिल्ले वरी जालें. कांय खिणांनी भानार येवन “आं, बरें” म्हणलें. तशें जाल्यार फाल्यांच राजभास संचालनालयांत वच आनी भौंसुल्या कडल्यान अभ्यासक्रम घे. तरी बरें, व्याकरण येनाच फुडें हांवें ताचीं फुडल्यांतल्यान फाटल्यान आनी फाटल्यांतल्यान फुडल्यान दोन दोन पारायणां केल्लीं म्हणून. आठ दिसां उपरांत पणजे दों बोश्क शाळेंत दनपारच्या अडेज ते साडेपांच अशे चाळीस चाळीस विद्यार्थ्यांचे ( तांच्या कामाच्या) 40 दिसांचे वर्ग सुरू जाले. मुळाक्षरां (अ ते ज्ञ) आनी ल्हान ल्हान उतरां, सोंपीं वाक्यां बरोवपाचे वर्ग सुरू जाले. हांव पणजेचो समन्वयक जालों. खडू, डस्टर, बी सांबाळटालों. मोरायशबाब सबंद गोंयचो समन्वयक आशिल्लो. अशे तरेन हांवें एकल्यानूच पांच वर्ग घेतले. पांयांनी दुर्बळ आनी निवृत्तीक तेंकिल्लो आनी देवनागरी अक्षरां कडेन केन्नाच संपर्क येवंक नाशिल्लो सोंपणां चडून पयले माळयेर येतालो. दुसरो एकलो देवनागरीक hate करपी (हीं ताचींच उतरां) – अशे जायत्या तरांचे लोक शिकून गेले. निरोपा दिसा ताणें म्हणलें, “हांव पयलीं देवनागरीक hate करतालों, पूण घाणेकारबाबान अशे तरेन शिकयलें की हांव तिच्या मोगांत पडलों.”
सुरेशबाबागेर 15 ऑगस्टाक व्याकरणाचे चवथे आवृत्तेचें प्रकाशन जालें तेन्ना ताणें एक गजाल सांगली. एकलो पयश्यांनी लोळपी मनीस एका टामटीम करून जिवन सारप्याक बडाय मारीत म्हणूंक लागलो, “आरे, इतलीं वर्सां कश्ट करून तुवें कितें मेळयलें? नाजाल्यार म्हाका पळय रे. म्हज्यो BMW, Mercedes Benz, Landrover, बी आसात. त्या टामटीमकारान सग्गलें आयकून घेतलें आनी परत्याक परतें दिलें: “तूं व्हडलो जाशी तुज्या घरा, पूण म्हज्या घरा हांव व्हड.”
गोंयांत कोंकणी व्हड. कोंकणी म्हणजेच देवनागरी लिपयेंत बरयिल्ली भाशा. लातीं अक्षरांनी बरयिल्ली कोंकणी भायल्यान आयिल्ल्यांनी विद्रूप करून उडयली. आमची भाशा तांकां जाय तशी बरयली. तेन्ना ते आक्रमणकार आशिल्ले. तांच्या एका हातांत तरसाद आशिल्ली. दुसऱ्यांत तांच्या धर्माचें प्रतीक. दोनांयच्या बळाचेर तांणी सत्ता हातासली आनी जायत्या मनशांचीं नांवां बदल्लीं. लोकाचो धर्म बदल्लो. धर्म बदलून जांणी तो पाळ्ळो ना तांकां जिते लासले. धर्म बदलिल्ले लोक लातीं अक्षरांनी बरयिल्ली कोंकणी वाचूंक आनी बरोवंक लागले. हो गुलामपणाचो इतिहास. तो आमी अजून ‘दायज’ म्हणून सांबाळून दवरूंक सोदतात ही खंतीची गजाल.
हालींच एका सुवाळ्यांत एकल्यान स्पश्ट म्हणलें, “There is no natural script for any language.” ह्या शाण्यान भाशांचो आनी लिपयांचो पूर्ण अभ्यास करूंक ना अशें जाणवले बगर रावलें ना. खंयचेय भाशेक सैमीक लिपी ना अशें जेन्ना तो म्हणटा तेन्ना हेर भासो सोडात, गोंयांत आशिल्ले आनी आतां हयन्हयशे चलपी पुर्तुगेजीचो अभ्यास करूंक ना अशें दिसलें. नाजाल्यार, पुर्तुगेजींतल्यान आयिल्लीं दोन आडनांवां – Mascarenhas आनी Palha – हीं देवनागरींत जशाक तशीं बरोवन दाखोवचीं. जें आमचे कडेन नाच ताचो तुज्यान ओडून ताणून उश्णो आव हाडूं नजं. म्हणून, आमकां आमच्या बारा (12) स्वर आनी छत्तीस (36) व्यंजनां मदीं जें बरोवंक जमता तितलें आनी तशें बरोवया. माश्कारेञ्यश आनी पाल्य आमच्यांनी अशीं बरोवं येतात.
फेलिस्यूबाब कार्दोज, फा. आंतोनियु पेरैर आनी फा. मोरेन द सौझ हे आशिल्ले जाल्यार तुमकां (लातीं अक्षरांनी कोंकणी बरोवपाचो हट्ट करतल्यांक) हें सग्गलें स्पश्ट करून सांगपाचे. ते संवसारांत नात म्हणून तुमकां रान मेकळेंशें दिसता?! फा. मोवजिञ्य द आताईदा असलो खांपो मनीस तुमकां पुरोसो आसा. एक दीस एकल्यान असोच वाद घालो तेन्ना ताका सांगलें, “तुमी सग्गले येयात. हांव एकलोच येतां.” अजून येवंक ना…
कोंकणी राष्ट्रमान्यताय दिसा (20 ऑगस्टाक) धेंपे कॉलेजीच्या विद्यार्थ्यांनी मिरामार एक भोंवाडो काडलो. त्या वेळार उकत्या मळबाचो अध्यक्ष विवेक पिसुर्लेंकार हाणें आनी हांवें उलोवपां केलीं. भाशणां सोंपतकच एका चॅनलकारान म्हाका प्रस्न केलो: ते विदेशी लिपयेचें कितें? म्हणलें, ह्या प्रस्नाक पयरूच विधानसभेंत मुख्यमंत्र्यान सरळ स्पश्ट जाप दिल्या. तसोच प्रसंग आयलो आनी ते ‘आंगार आयले’ जाल्यार मागीर पळोवया. तेन्ना मागीर हांवें राखून दवरिल्लें सुदर्शन भायर काडटलों.
कोंकणीचीं कांय खाशेलपणां आसात जीं शिकपाक दुसऱ्या भाशिकाक कठीण लागतात. उच्चारांत आमचे धांपते आनी उकते उच्चार हे आनी बरोवपांत सुऱ्याक सारकिलीं उतरां ह्यो कोंकणीच्या खाशेलपणांतल्यो दोनूच देखी. अश्यो जायत्यो आसात. सुऱ्याक आनी सुर्याक हीं स्वतंत्र अर्थांचीं स्वतंत्र उतरां. कोंकणीचे खणींत बूड मारशात जाल्यार मँगनीझ आनी लोखणूच न्हय, वज्रां मेळटलीं. बूड मारतलेच जायात.
हांव तळाच्या मातसो वयर वचून आयलां. म्हजे बाराबर बूड मारपाक तयार आसात तांणी “हय सायबा” म्हणचें.

दामोदर घाणेकार
84599 98914