कैलास कंटाळसर कथा कसली?

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

म्हणी फ़ाटली काणी-22

कोंगें बारीक आशिल्ल्यान शेतकाराक तांचो दुबाव येना ताका दिसता तें हेवाळें! रोव खावपाक आयलां, हें समजून तो हेंवाळ्याक बडयता. खरेपणी रोव खावपी हुंदरांक खावपाक हेंवाळे शेतांत आयिल्लें आसता.

नवरात्रांक गोंयांतल्या चडशा देवळांत मखर आसता. मखरा पयलीं किर्तन. आदले तेंपार लोकां कडेन वाहनां सामकींच उणी आशिल्ल्यान देवळांत ह्या उत्सवांक लोक चड जायना आशिल्ले. येताले ते गांवचे आनी चड करून मखर हालयतात तें पळोवपाक आनी मागीर तिर्थ प्रसादाक. अशेंच एका देवळांत नवरात्रां निमतान किर्तनां चलतालीं. पयले कांय दीस किर्तन आयकुपाक कोण येना जालो. बुवा बेजारलो. चार पांच बोडकां मुखार किर्तन तें कितें सांगतलो? मुखार आयकूपी खूब लोक आसल्यार किर्तनकाराकूय किर्तन सांगपाक उमेद येता. लोक उणें म्हण्टकर ही भोगावळ केल्ल्या भशेन किर्तन थोडे भितर गुठलायतालो. नमी दिसा मात देवळांत आकांताची गर्दी जाली. नवरात्रांचो निमणो दीस त्या भायर देवळांत नमीची पालखी. बुवा आपले मुखार इतली गर्दी पळोवन सामको भुल्लुसलो. ताणें शंकर पार्वतीचें आख्यान कोमेस केल्लें. आयज निमणो दीस म्हण्टगीर आयज आख्यान सोंपोवपाचें. पूण बुवान मुखार बशिल्ली लोकांची खेट पळयली आनी सामको व्हांवपाक लागलो. लोकांक तिश्टत निमणे मकर पळोवपाची. पूण बुवालें किर्तन सोंपच ना. लोक  जाग्यार चुळबूळ करपाक लागले. पूण बुवाक सांगप कशें? इतल्यान एक तरणाटो उठलो आनी म्हणूंक लागलो, “बुवा! कैलास कंटाळसर कथा कितें सांगता? पूरो करात आतां. कैलासावेल्या म्हादेवाचें लेगीत कान किटल्यात आसतले. आमकां फ़ुडें घरा वचपाचें आसा.” बुवा समजुपाचें तें समजलो आनी बुवान किर्तन आटापाक घेतलें. जेन्ना कोणय गरजेभायर भरभरता आनी मुखावेल्याक वाज हाडटा तेन्ना ही ओपार मारतात. 

असो अणभव आमकां भौशीक कार्यावळींनीं खूब येता. एकदां हातांत मायक आयलो म्हण्टगीर कितलें उलोवपाचें तेंच धंगण उरना. आयकुपी तेच, उलोवपी तेच आनी विशयूय चाबून चाबून चोथो जाल्लो तोच. नवें कांयच ना. फ़कत हांव, हांवे अशें केलें आनी हांवे तशें केलें इतलेंच. तेन्ना आयकुप्यांक खंयचो झक मारली आनी तकली उसळून घेवपा खातीर कार्यावळीक आयलो अशी अवस्था जाता. कैलास कंटाळपाचोच प्रकार तो. तुमकां आनी आमकां असलो अणभव खूप फ़ावट आयला आसतलो न्हय?

‘शेटी शेटी खंय वता? म्हाड्डोळा म्हाड्डोळा! शेटी शेटी खंय आसलो गा? मसणांत.’ 

ह्या म्हणी फ़ाटली काणी अशी: एक शेट म्हार्दोळचे जात्रेक वतना कुंडयचे चडावार दुसरे एक मनशान ताका हडकीलो आनी खंय वता काय म्हण विचारलें. तेन्ना ‘म्हाड्डोळा म्हाड्डोळा!’ अशें नेटान म्हणून तो फ़ुडें गेलो. तेन्ना ताका भरवंसो आसलो की जात्रेक चलपी गडगड्यांत आपल्याक खूप पयशे मेळटले आनी आपूण रातभर खूप मजा करतलो. पूण जालें परतें. हागेले गडगड्याक सगळे पयशे गेले आनी रातभर हातांत पैशे नाशिल्ल्यान पिसो कसो भोंवपाक लागलो आनी सकाळीं आपले घरा वचपाक भायर सल्लो. वाटेर ताका कालचोच मनीस परत मेळ्ळो. ताणे विचाल्लें, ‘शेटी शेटी खंय आसलो गा?’  तेन्ना तिडकीन ताणे मसणांत अशी बेजारुन ताका जाप दिली. कारण कालचो ताचो सगळो नेट आयज देंविल्लो. जेन्ना मनीस उमेदीर आसता तेन्ना ताका कोणाचीच पर्वा नासता आनी संकटां येतात तेन्ना तो आपले जिवाक लेगीत उबगता. अशें जेन्ना घडटा तेन्ना ही ओपार मारतात.

‘कोंगो खाता रोव आनी हेंवाळ्याक बाबड्याक बडयतात’ 

ही एक कोंकणींतली फ़ामाद म्हण. हाचो अर्थ कर्तुब करता एकटो आनी ताची ख्यास्त मात भलत्याकच मेळटा. शेताच्या देगेर आशिल्ल्या न्हंयत कोंगे आसतात तशेंच त्या न्हंयत हेंवाळींय आसतात. शेतकारान शेतांत घाल्लो रोव खावपाक कोंगें शेतांत येतात त्याच बराबर शेंतांत रोव खावपाक आयिल्ल्या हुंदरांक खावपाक हेंवाळींय येतात. कोंगें बारीक आशिल्ल्यान शेतकाराक तांचो दुबाव येना ताका दिसता तें हेवाळें! रोव खावपाक आयलां, हें समजून तो हेंवाळ्याक बडयता. खरेपणी रोव खावपी हुंदरांक खावपाक हेंवाळे शेतांत आयिल्लें आसता.

‘शेटीली कास’

एक खंय आशिल्लो शेट. आंगा-पांगान वाटकुळोच. जिवान जड. तागेलो म्हातारो बापूय एक दीस भायर पडलो. शेटीन आपल्या बापायचे बारा दीस, वर्सश्राद्ध बी साग्रसंगीत केलें. बापयलो एकलो एकसुरो पूत म्हण्टगीर दर वर्सा श्राद्ध तोच करतालो. पूण हो जिवान चड आशिल्ले कारणान पुडवें न्हेसुन उठ बस करप म्हळ्यार ताचो जीव गळ्याक येतालो. तो उबो रावतना ताची पुडव्याची कास सुट्टाली. पूण ताका तें कळनाशिल्लें. उबो रावतगीर ताका तें कळटालें. मागीर बेगी बेगीन ती ताणे कमराक  खोंवची. शेटीक एकूच भुरगो. पिरायेन ल्हान. बाबडो बापूय श्राद्ध चलयतना ताणे एका पाटार बसुन मोन्यानी हें सगळें पळोवंचें. हाचे वयल्यान वर्सां गेलीं. शेट जाण्टो जालो. तागेलो पूत व्हडलो जाला. शिकलो संवरलो. एक दीस हो जाण्टेलो शेट भायर पडलो. शेटील्या चल्याचेर बापायचें श्राद्ध करपाची पाळी आयली. शेट भायर पडलो तसो भटय भायर पडलो. आतां भटपणांक येतालो तो भटय बी शेटील्या भटाचो पूत!. ताणे येजमान्याक विचारलें तुमी बसता आसतना कास सोडून उडयतात आनी बशिल्लेकडचे उठले बराबर परतीय कास घालतात तें कित्या पासत?

येजमान्यान पुरयताक जाप दिली. “कित्यापासत तें हांव नकळ. पूण म्हगेलो बापूय आपल्या बापायचें श्राद्ध चलयतना कास सोडून पुजा करतालो आनी उठून उबो रावलो तसो कास घालतालो हें हांवे म्हज्या दोळ्यांनी पळयलां. तेन्ना जाण्टयांचो उगडास करता आसतना कितेंय आगळें- उणे जावपाक नाका. पुरयताक शेटीचीं पिशेपणां ध्यानांत आयलीं. तो कितें समजूंक जाय तें समजलो.

कांय लोक दोळ्यां मुखार जें कितें पळयतात ताचें अंधपणान अनुकरण करतात तेन्ना ही ओपार मारतात.

फ़ुडल्या भागांत तुमकां आनीकुय म्हणी फ़ाटल्यो काणयो वाचूंक मेळटल्यो.

-सखाराम शेणवी बोरकार

9923306751