भांगरभूंय | प्रतिनिधी
स्वातंत्र्या पयलींच्या काळांत तिसवाडींत धार्मीक अत्याचार चलताले. 1534 च्या सालांत देवळांचो विध्वंस जाल्ल्यान थकलेल्ल्या हिंदू भक्तांनी 1534 ते 1540 ह्या काळांत म्हणजेच सोळाव्या शेंकड्यांत कुमारजुंवेंच्या शांतादुर्गेचो कळस ‘कुमारसाय’ (खोर्ली) हांगासरल्यान स्थलांतरीत करून फोंडें म्हालांतल्या वरगांवच्या श्रीक्षेत्र माशेलवाड्यार हाडलो. माशेलांतलें श्री शांतादुर्गा कुंमारजुंवेंकान्न हें सगल्यांत पयलें आनी पोरणें देवूळ.
श्री शांतादुर्गा कुंमारजुंवेंकान्न आनी श्रीरवळनाथ हीं देवळां माशेलांत स्थीत आसा, आनीक तीन देवळां ह्या मूळ देवळाक जोडलेली आसात. जाल्यार श्रीरामाय-सती, गाढवंस आनी तिरखनकार हीं कुमारजुंव्यां गांवांत वाड्यार आसा.
श्रीदेवकीकृष्णाचें, श्रीगजांतलक्ष्मीचें, श्रीमल्लिनाथाचें आनी श्री शांतादुर्गा वेर्लेकान्नीचें देवूळ. हीं सगलीं देवळां उपरांतच्या काळांत माशेलांत आयलीं. माशेलांत आनीक जायतीं देवळां स्थलांतरीत जाल्यांत.
श्री शांतादुर्गा कुंमारजुंवेंकान्न देवस्थानाचे गर्भकुडींत श्रीशांतादुर्गा देवीची पुर्ण मूर्त ना, पूण गर्भकुडींत पिंडिकेचेर उदकान भरिल्लो पंचधातूचो व्हडलो शूभ कळस आसा. ह्या कळसाच्या तोंडार श्रीशांतादुर्गा देवीचें मोवाळें वा कांचोळी (मूख) आसतात. अशी देवीची प्रतिमा गोंयांत खंयच मेळची ना. ह्या कळसाचेर कौलां खातीर पिटकोळेच्या फुलाच्यो कळयो लायताततशेंच देवीची नेमान पुजा करतात.
कुंमारजुंवेंच्या दरेकल्याक देवीचेर अथांग स्रध्दा आनी विश्वास आसा. श्रीशांतादुर्गा देवी भक्तांच्या उल्याक जाप दिता. भक्तांनी देवी मुखार केल्ली आंगवण वर्साभरांत पुराय जाता. संकश्टाच्या वेळार भक्त देवीक ‘देवते पाव गे’ अशें म्हणटात. देवीन केल्ले जायते चमत्कार माशेलांतल्या, कुमारजुंयेंच्या लोकांक अणभवपाक मेळ्ळ्यात. ह्या चमत्काराच्यो कथा आनी घडणुको आयज मेरेन आमकां प्रत्यक्षांत आयकुपाक मेळटात.
आदल्या काळासावन आयज मेरेन देवळांत मनयतात तो श्री शांतादुर्गा कुंमारजुंवेंकान्न देवीचो नवरात्रोत्सव आनी मखरोत्सव. हो एक अद्वितीय स्वरुपाचो उत्सव. णव रातींक देवीचीं णव रुपां पळोवपाक भक्त व्हड प्रमाणांत जमतात, सजयिल्ल्या मकरांत बसून प्रसन्नचित्त देवीचीं रुपां, पारंपारीक धोल, ताशे, झांज, शेनाय हांच्या सुरेळ संगिताचेर मकर धोलता. पूण मुखेल आकर्शण म्हणल्यार ‘मखरोत्सव’. दरेका रातींक देवती आमकां वेगळ्यावेगळ्या वाहनांचेर बसून मखरांत धोलतना पळोवंक मेळटा. ह्या वर्सां पयले रातीक देवती शिंवाचेर बसलेली. तशेच फुडल्या रातींक घोडो, नंदी, मोर, मगर, कांसव, कमळ आनी निमणे रातीं हत्तीचेर बसलेली पळोवंक मेळटा. देवळांत नवरांत्राच्या दिसांनी वेगळ्यो वेगळ्यो कार्यावळींमनयतात.नवरात्रोत्सवाची आनी मखरेत्सवाची सुरवात आश्विन शुक्ल पाडव्यासावन जाता आनी आश्विन शुक्ल नमी मेरेन मनयतात. आदल्या काळा सावन नवरात्रोत्सवाच्या णव रातीं खातीर णव येजमान आसतात. चवथी रात गांवचे वतीन मनयतात.
धाव्या दिसा म्हणल्यार आश्विनाच्या उजवाडाच्या पंद्रशी दिसा दसरो (विजयादशमी) मनयतात. देवूळ रोजांच्या फुलांनी सजयतात. सांजवेळा चार वरांचेर देवीची पालखी वाजत गाजत, देवीच्या वाठांरांतल्या वळवय, माशेल, कुमारजुंवें रस्त्यांक जोडपी शिमेर आसलेल्या पेडा कडेन येवन थांबता. हांगां पयलीं देवीची पुजा, आरती करतात आनी उपरांत लागसारच्या आपट्याच्या झाडाची पुजा करतात. सगले भक्त देवीक नमन करतात आनीआपट्याचीं पानां(सोने) काडून देवीक अर्पण करून आशिर्वाद घेतात. उपरांत आपट्याच्या पानांचें आदानप्रदान करतात. मागीर देवीचीपालखी परत जयजयकारांत देवळांत परतता. देवळाच्या सभाग्रहांत पावलें उपरांत देवी उबी आसतनाच आपट्याचीं पानां उरिल्लो लोक एकामेकांक दितात. ते उपरांत भट देवीची मूर्ती गर्भकुडींत व्हरून मुख्य कळस मुर्तीच्या सकयल स्थानापन करता. सांजवेळा 7-30 ते 9-30 वरां मजगतीं दसऱ्या निमतान चुनेकार घराण्यांवतीन किर्तनाची कार्यावळ आनी उपरांत आरती जाता.निमाणेकडेन’रुजवण’ म्हणल्यार कोंब आयिल्ले कडधान्य सगल्यांक प्रसाद म्हणून वांटांत आनी दसऱ्याची सांगाता जाता.
(डॉ. शिवाजी मुकूंद शेट हांणी मराठींत बरयिल्लो हो लेख)
अणकारपी – साईश्का राजेंद्र चोडणकार
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
