भांगरभूंय | प्रतिनिधी
शाळेचे वाटेर मागीर लयबद्द असो पटक, पटक आवाज करून दप्तर फाटले वटेन नाचतालें. भुरग्यांक हाची मजा येताली.
संवसारांत सैमा संबंदी जायते प्रस्न आसात, जे सुटावे करप आमच्याच हातांत आसा. मनशांचे दुर्बुद्धीक लागून त्या प्रस्नांची जांव समस्यांचो जल्म मनशां खातीरूच जाला. तांतलो एक विशय म्हणल्यार प्लास्टीक आनी प्लास्टिकाच्यो पोतयो. प्लास्टिकान मनशांचें जिवीत सामकेंच काबीज केलां. सकाळ ते रात मेरेन आमी प्लास्टिकाच्यो कितल्योशोच वस्तू वापरतात. त्यो हेरांनीय वापरच्यो म्हूण प्रचारूय करतात. बाजारांत वच आनी कितेंय हाडपाक वच, पसरकाराक आमचो एकूच प्रस्न आसता पोती आसा? आमी मागना जाल्यार लेगीत भाजीवालो जांव नुस्तेकार आपसूक प्लास्टीक पोतयेंत घालून भाजी, नुस्तें दिता. आमी एक जाप काडिनासतना तें घेवन वाटेक लागतात आनी सैमाची वाट लावपाच्या कामांत भागीदार जातात. प्लास्टीक पोती वापरपी दरेकलो मनीस पातकाचो धनी जाता. सैम हें देवालें देणें. ताची वाट लावपाचो हक्क कोणाकूच ना. प्लास्टीक नांवाचें वेसन जिणेंत भितर सरचे पयलीं आमचें जिवीत सोबीत, सुंदर आसलें.
चडसो लोक कपड्याच्यो पोतयो वापरताले. शाळेचीं भुरगीं लेगीत कपड्याचीं दप्तरां व्हरतालीं. ताचे पयलीं कपड्याची पोती. शाळेंत व्हरपाक पुस्तकांचो भोरोय नासतालो. पोतयेंत पाटी, पट्टी आनी पाटयेवेली काडी. बरी परिस्थिती आसपी कांय भुरगीं अल्युमिनीयमाची वा साकाचीं बॅगां हाडटालीं. उंचल्या वर्गांत ह्या पोतयांचो आकार मात्सो बदलतालो. ह्या दप्तरांक एक रुंद तीर आसतालो. तो दोनूय खाकांतल्यान घालून मानेर शिरकावन दप्तर सारकें भेंडा सकयल पावतालें. शाळेचे वाटेर मागीर लयबद्द असो पटक, पटक आवाज करून दप्तर फाटले वटेन नाचतालें. भुरग्यांक हाची मजा येताली.
असल्या ल्हान- ल्हान गजालींची मन रुजोवपी उमेद 1960 ते 80 दसकांतल्या भुरग्यांनी भरपूर घेतल्या. घडये हें खाकेंतल्यान फाटीर मारपाच्या दप्तरा वयल्यान जाका आयची पिळगी ‘बॅक पॅक’ म्हणटा ती युक्त सुचल्या आसत. पूण, केन्ना मजाय जाताली. ह्या कापडी पोतयांक लागून बाईन दिल्लो अभ्यास दप्तरांतल्या कपड्याक लागून पुसतालो. अभ्यास पुसला आसत ह्या चिंतनान शाळेचे वाटेरूच काळजाची धडधड वाडपाक लागताली. बाई जांव गुरूजी घरचो अभ्यास तपासूंक येतली आनी आयज धपाटे शेर्थ पडटा दिसता, असले विचार घोळटाले. केन्ना वर्गांतलो अभ्यास बरो केल्यारूय बाई ‘छान’ म्हण शेरो दिताली. तो घरा दाखोवपाक कितलीशीच उमेद आसताली. ते उमेदीन पाटयेर केल्लो वर्गांतलो अभ्यास पुसतालो. ‘छान’ शब्दाच्या ‘छ’ अक्षराची वयली गांठूच दिसताली. आई वेंगेंत मात घेताली. पावसांत मात सामकोच घोळ जातालो. एका हातांत सत्री सांबाळप, पाटयेची पोती, पाटयेवेलो घरअभ्यास. पोती मागीर छातये कडेन घट्ट धरून शाळेक वचप म्हणल्यार व्हडलो पराक्रमूच आसलो. पूण पावसांत वाटेवेल्या उदकांत मात खेळत वचप आनी येवप कोणूच विसर नासलो. पावसांत भिजून पाटयेवेलो अभ्यास पुसलो म्हूण बाईक सांगपाक मेळटालें. घरअभ्यास करून पुसलो जाल्यार माफ आनी ना केलोय जाल्यार माफ.
घरांत चार- पांच भांवडां आसल्यार आवय मागीर रंग आनी आकार शाळेंतल्या वर्गा प्रमाण आनी सामना प्रमाण दप्तरां शिंवताली वा शिवून घेताली. तातूंत मागीर बाकीचें सामान घालपाक एक खण आसतालो. अशीं आसलीं आमची कपड्याचीं दप्तरां. भिजलीं जाल्यार सुकय आनी परत वापर. कितलेच फावटी वापर. रियूज रियूज अॅण्ड ओन्ली रियूज.
1960- 80 दसकांनी घरां- घरांनी कपड्याच्यो पोतयो आसताल्यो. रेशनाचे तांदूळ हाडपाक एक व्हडली पोती (तांदळाच्यो तयार पोतयो येंवचे पयलीं सगळो लोक रेशन कार्डार मेळपी तांदूळ हाडटाले आनी बरेच लोक शेतां रोयताले.) गिरणीर पीठ दळून हाडपाक पोती. ह्यो घरांत आसपी पोतयो खुंटयाळ्याक शिरकायल्यो आसताल्यो. नुस्तें हाडपाक लेगीत कपड्याच्यो पोतयो वापरताले. नुस्तें हाडलें म्हणतच पोती कचकचीत धुंवप आनी मागीलदारार सुकत घालप. परत बाजारांत वताना नुस्त्याची पोती सुकून नुस्ते हाडपाक तयार आसताली.
काळ बदल्लो तशीं घरां, मनशां बदलल्लीं. खुंटयाळीं नाच्च जालीं आनी मागिलदारांय. कपड्याच्या पोतयांचो जागो प्लास्टीक पोतयांनी घेतला आनी तो वाडत गेला. कपड्याच्यो पोतयो दिसनाश्यो जाल्यो. प्लास्टिक पोतयांनी तांचो जागो घेतलो. लोकांकूय त्यो आवडपाक लागल्यो. नुस्त्याच्या बाजारांत, भाजयो हाडपाक, फळां हाडपाक जळीं मळीं प्लास्टिकाच्या पोतयाचें साम्राज्य जालें. आमचो सांस्कृतीक बाजार बदल्लो. सुरवातेक लोकांक ह्या प्लास्टीक राकेसाचो अदमास येंवक नासलो. पूण ह्या दोन दसकांच्या व्हडल्या काळांत प्लास्टीक वापर हिस्पा भायर वाडला. ह्याच दसकांतल्या लोकांक प्लास्टीक पोती वापरप म्हणल्यार मानाचें अशें दिसतालें.
आयज जाका आमी प्लास्टीक पोती म्हणटात ताका जगभर ‘पॉलिथीन’ म्हूण वळखतात. 1930 वर्सां इंग्लंडांत हो पोलिथीन प्रकार घडलो. 1960 वर्सा स्विडनांत परत ह्यो पोतयो तयार जाल्यो. 1970 – 80 मेरेन ह्या प्लास्टीक पोतयांचो वावर जगभर जाल्लो. सगळ्या जगाक तिणें विळख्यांत घेतलें. लोकांकूय ह्या प्लास्टीक पोतयांचें पिशें लागलें. हाचो परिणाम कितलो वायट आसतलो तें तेन्ना कळ्ळें ना, पूण आतां कळपाक लागलां. भायल्या देशांतल्यान ह्यो पोतयो भारतांत पावल्यो. आतां भायल्या देशांनी त्यो वापरप बंद केलां. कपड्याच्या पोतयांचेर भर दिला. आमच्या लोकांक मात आतां कळपाक लागलां. ज्यो कपड्याच्यो पोतयो कितलीशींच वर्सा वापरताले त्योच परत आपणावपाक आमकां भायल्या देशां कडल्यान कळटा हेंच आमचें दुर्भाग्य. कपड्याच्यो पोतयो वापरात म्हूण आतां बाजारांनी कापडी पोतयो विकपी मशीनां घालचीं पडल्यांत. हाकाच विरोधाभास म्हणटात काय? लोकांनी आतांच शाणेंपण करून ह्यो प्लास्टीक पोतयो वापरपाच्यो बंद करूंक जाय. लग्नां कार्यांत जांव हळदी कुकमा वेळार बायलांनी जर कपड्याच्यो पोतयो वापरपाचो उलो मारल्यार कांय प्रमाणांत सैमाक वांचोवपाच्या वावराक हात लागतलो.
हालीसराक व्हडलीं, नांव मेळयिल्लीं आस्थापनां कपड्याच्यो पोतयो तयार करतात आनी बाजारपेठांनी तांच्या व्हडल्या नांवांचो वापर करून विकतात. घेवप्यांक ह्या आस्थापनांचो छाप आसलेल्यो ‘टोट’ बॅग म्हूण लोक विकत घेतात. आयच्या टोट पोतयो पुर्वजां कडल्यान आमकां देणें आसल्यो, त्यो आमी भायल्यां कडल्यान उत्तेजीत जावन घेंवच्यो पडटात. ह्योच पोतयो आदीं गांवच्यो बायलो जांव शिंवपी फुक्या सवाय शिंवून दिताले. बायलां तर दादल्यांनी घालचीं बंद केल्ली काल्सांवा सोडोवन बऱ्यो घटमूठ पोतयो शिंवताल्यो आनी त्यो वर्साचीं वर्सां तिगताल्यो. पोरण्या गणभेसाचो उपेग असोच जातालो. हातान चलोवपाचीं शिंवपाचीं मशीनां आसलेलीं. मशिनार गोठ पट्टी लावन शिवतालीं. मशिंना नासलेलीं हाताचे सुयेन शिंवतालीं.
आमचीं जाण्टीं ज्यो गजाली करतालीं तीं आज आमी विसरूंक लागल्यांत. ज्यो गजाली आमकां आवटडेटेड कश्यो दिसताल्यो, त्यो वस्तू आमच्या सैमाक जांव कालेतीक कितल्यो बऱ्यो तें आयज आमकां कळटा.
प्रीता परब
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
