ओंवळां आनी ल्हानपणांतले शिंयाचे दीस

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

भुरगेपणा बरोबर ते शियांचे दिसूय खंय तरी फाटींच उरले. पूण दर खेपेक ओंवळांचो वास आयल्यार म्हजो वेळ थंयच थांबता आनी खिणान, हांव परतून ते स्वेटर घातिल्लें भुरगें जाता.

वर्सां सरतात जीण फुडें वता पूण भुरगेपणांतल्यो यादी मात तश्योच उरतात, ताज्यो! काळजांत उमेद आनी ओंठार हांसो हाडपी. शियांचे थंड वारें वेंगायतना काळीज खंयच्या तरी‌ खोल यादींनी रमून वता. ह्या शिंयाच्या दिसांनी म्हाका धुक्यांतलो धुसर सैम न्हय तर मंद ओंवळांच्या सुवासान रमिल्ल्या भुरगेपणाची याद जाता. झाडा पोंदा पडिल्लीं सुकीं, ताजीं ओंवळां आनी तांचो तो मंद सगले कडेन पातळिल्लो सुगंध, सकाळच्या दवाच्या थंडसाणीन हुनहुनीत यादी घेवन येता. शिंयाच्या दिसांचो आमचो दर एक आयतार सूर्य उदेवचे बऱ्याच पयलीं सुरू जातालो. शांत सकाळ, मळबांत करडो उजवाड आनी कापसा वरीं आमच्या ल्हानशा गांवांत पातळिल्लें धवें धुकें. जाड शें स्वेटर, हाताची मूठ स्वेटराच्या बोल्सांत घालून आनी त्या मुठीन एक प्लास्टिकाची पोती धरून दातांचो कडकडकड आवाज करीत हांव आनी म्हज्यो भुरगेपणांतल्यो इश्टिणी आमच्या घरा लागसरच्या रानाचे वटेन वतालीं.
रानांत एक व्हड ओंवळाचें झाड आशिल्लें. तें जाण्टें झाड जायत्यो पिळग्यो पळयिल्ल्या जाणट्या कथाकारा सारकें. हेर ओंवळाच्या झाडां परस तें वेगळें आशिल्लें. ह्या रानटी ओंवळाच्या झाडाक बाकीचे परस मातशीं मोटी फुलां फुलतालीं. दरेक फूल नाजूक आसून लेगीत तीं परिपूर्ण आकाराचीं. त्या फुलांच्या भांगराच्या गर्भाक पळोवन म्हाका प्रत्येक फूल ल्हानशें धवें नखेत्रच कशें दिसतालें. त्या झाडा सकयल खूब फुलां पडिल्लीं आसतालीं. ताका लागून झाडा पोंदची जमीन ताच्या पानां आनी फुलांनी सजयिल्ले शेंदरे सारकी दिसताली. आमी इश्टिणी खबऱ्यो मारीत फुलां वेंचून तीं आपआपले पोतयेंत घालतालीं. वेंचता आसतना तीं फुलां हाताक थंड थंड लागतालीं, आनी तांचो तो मनाक खोस दिवपी सुगंध तर आमच्या हातार सांज मेरेन उरतालो.
घरा पावले उपरांत आमी एकठांय बसून त्या फुलांच्यो वळी गुथतालीं. एक दिसा आमच्या घरा जाल्यार दुसरे दिसा आनीक कोणाच्या घरा बसून आमी हें काम व्हड उमेदीन करतालीं. तें फक्त आमचें काम नाशिल्लें तर सुयेंतल्यान दरेक फूल गुथतना आमचीं खिळखिळी, आमची फकांडां, आमचे गुणगुणप हाचो तो सुमेळ आशिल्लो आनी हाचो आनंद फक्त जाणे तो अणभवलां तोच समजूंक शकता.
फुलांचे सर तयार जाले की आमी आमच्या गांवांत भोंवून ते आवयक, आज्येक, शेजाऱ्यांक आनी केन्ना केन्ना अनवळखी बायलांक वांट्टालीं. सुगंधी ओंवळांचो सर घेवून तांच्या दोळ्यांतली ती उमेद अजूनय म्हज्या यादींनी ताजी आसा. तेन्ना कसलोच उत्सव वा प्रसंग, अपेक्षा नासतना ह्या बारीकश्या गजालींतल्यान आमी खोस वांटून घेतालीं. तांणी केल्ली तोखणाय आयकून आमची मनां सामकीं उमेदीन जातालीं. केन्ना केन्ना गांवातलें लोक लग्ना खातीर ओंवळाचे दोन पोड कर हां म्हणून सांगताले. तेन्ना तर आमी ‘सातवें आसमान पर!’. आमी गुथिल्ले ओंवळांचें हार व्हंकल न्हवरो घालतलीं हाची खोस तर हांव शब्दांनी सांगूकच शकना.
वनस्पत शास्त्राचो अभ्यास करतकच कळ्ळें,ओंवळांचे झाड आनी चिकुचें झाड एकाच वनस्पतीशास्त्रीय कुटुंबातलें म्हण. ताचें वनस्पतीशास्त्रीय नांव ‘मायमुजाॅप्स इलेंगी’ (Mimusopselengi) अशें आसा. झाडाचो करडो कांड रुंद आसता आनी ताचेर कोणें तरी पट्टी घेवन ओळी काडिल्ल्या सारक्यो रेगो आसतात.
फुलां ल्हान, नखेत्राच्या आकाराचीं, तपकिरी धव्या रंगाचीं आसून मध्यभागांतल्यान मुकूटा सारकें वयर सरता. फुलांक एक तरेचो मोहक सुगंध आसता. फळां पिकतकच तांबडीं जातात.
तशेंच ओंवळांचे झाड एक वखदी वनस्पत म्हूण गांवगिऱ्या वाठारांनी प्रसिद्ध आसा. ह्या फुलां भितर सूज कमी करपी गूणधर्म आसात आनी म्हणूनच तीं मसाजाचो सूज, दांत दुखप, किडीचें चाबणें, हाचे खातीर उपेग करतात.
आतां म्हज्या लक्षांत येता जेन्ना म्हाका पाटारीन चाबिल्लो तेन्ना म्हजे आज्येन कित्याक ओंवळींचें उदक करून पिवयिल्लें तें. इतलेंच न्हय तर ह्या झाडाची साल डायरीया आनी डीसेंट्री कमी करपाकय वापरतात. ह्या फुलांचे उदक शरिराक थंडसाण दिता म्हणून हें उदक दोळे आयल्यार, फुगांव आयल्यार आंगाचेंर शिंपडटात. अशें आनी कितलेशेच वखदी गुणधर्म ह्या झाडा भितर आशिल्ल्यान ह्या झाडाक विशेश म्हत्व आसा.
आतां म्हाका कळून येता की तेन्ना ती सकाळीं फक्त फुलां एकठांय करपाची भोंवंडीच नाशिल्ली तर ते धडे आशिल्ले ल्हान, साद्या गजालींनी सूख सोदपाचे. आपल्या इश्टिणी बरोबर वेळ सारपाचे. दुसऱ्याचे खोशयेंत स्वता सूख अणभवपाचे. त्या रानांत अजूनय तें ओंवळाचें झाड फुलता. हांव आनी म्हज्याे भुरगेपणांतल्यो इश्टिणी आतां व्हड जाल्यात. आमी आमच्या जिवितांत मुखार सरल्यांत. नवे रुटीन, नवी जबाबदरी जिणेंत आयल्या. भुरगेपणा बरोबर ते शियांचे दिसूय खंय तरी फाटींच उरले. पूण दर खेपेक ओंवळांचो वास आयल्यार म्हजो वेळ थंयच थांबता आनी खिणान, हांव परतून ते स्वेटर घातिल्लें भुरगें जाता. शिंयांच्या धुक्यांतल्यान भोंवपी, रानाच्या तळांतल्यान फुलां एकठांय करपी, आश्चर्यान भरिल्लें काळीज आनी फुलांनी भरिल्ली पोती.
या गो या आमी खेळ खेळुया,
ओंवळाच्या झाडां पोंदा ओंवळां वेंचुया
आमी ओंवळां वेंचुया…..

डॉ. संक्रिता फळदेसाय
9673216714