भांगरभूंय | प्रतिनिधी
समाजाच्या सानिध्यांत रावन कवी घडटा. समाजाचो प्रभाव ताच्या काव्यांत दिश्टी पडटा. असोच एक कवी म्हळ्यार डॉ. हनुमंत चोपडेकार. नाट्य, समिक्षा, बाल साहित्य हाताळिल्ल्या ह्या साहित्यिकाचीं एकूण 16 पुस्तकां प्रकाशीत जाल्यांत. प्रगल्भ समिक्षक, विद्यार्थीप्रिय शिक्षक, संशोधक, मार्गदर्शक अशा साबार रुपांनी कोंकणी मनीस तांकां वळखतात. “कोंकणी राजभास चळवळ: एक समाजभासविज्ञानीक मुल्यांकन” ह्या विशयाचेर 2015 वर्सा तांणी पिएचडी मेळयल्या. हें परिक्षण तांच्या “एक चीट मोगाळ आईक” ह्या काव्यसंग्रहाचेर आसा. संग्रहांतल्यो 86 कविता तीन विभागांनी वाटल्यात – कवितेंत केल्ल्या प्रयोगांचेर ‘नव-काव्य’, ‘गीत-काव्य’ विभागांत गितां, आनी चार – पांच वळींचें ‘कवन काव्य’. फामाद लेखक आनी समिक्षक डॉ. सोमनाथ कोमरपंत हांणी अभ्यासपूर्ण आनी विस्तारीत प्रस्तावना बरयल्या.
हांव कविता बरयना
हांव कविता रचयना
हांव कविता भोगतां
हांव कविता जगतां (115)
अशा उतरांनी कवी आपणाल्या काव्य निर्मणेची प्रक्रिया मांडटा. मनांतलो घुस्मटमार, काळजांतले उमाळे आनी उत्फर्के व्यक्त करपाक तांणी कविता हें माध्यम निवडलां. हातूंतल्यानच तांची संवेदनशील आनी भावनीक वृत्ती दिसून येता. तांणी भावनांक स्वताचेर हावी जावंक दिल्लें ना. मानवी जिणेंतलीं कितलींशींच मुल्यां नश्ट जाल्यांत. ताका लागून समाजांत वायट प्रवृत्ती वाडत चल्ल्या. अशा परिस्थितींत कवी स्वताचें अस्तित्व सोदपाक आनी ताका सुरक्षीत दवरपाक धडपडटा. साबार कारणांक लागून कसलोच पर्याय नासतना कवी आपलो घराबो, आपलो गांव आनी गांवची संस्कृताय सोडून शारांत स्थायीक जाला खरो, पूण तातूंत ताचो घुस्मटमार चडूच जाता. आपल्या आई-तातो पसून पयसाविल्ल्याची खंत ताका पावला पावलाक जाणवता.
शारा वटेन उडिल्लीं सगळींच
सगळींच सवणीं
एकसारकीं नासतात
मुयेक पांय दवरूंक
सुवात नाशिल्ले गर्देंतूय
तें एकटेंच उरता… (26)
आपणालीं मुळां हुमटल्ल्यान कवीची स्थिती एका खामसुत्री बावल्यावरीं जाल्या – कोणेंय केन्नाय येवचें आनी कशेंय नाचोवचें. आई – तात्यान आपणा पासत केल्ल्या त्यागाची जाणविकाय कवीक शारांत लेगीत आपणाले पांय घट्ट रोमून दवरपाक प्रवृत्त करता. हातूंतल्यान तांचे भितर आत्मसोदाची वृत्ती निर्माण जाल्या. प्रत्येक गजाली वटेन ते भावनीक नदरेन पळयतात खरे – पूण ती स्फुर्तीची आनी प्रेरणेची भावना. आपल्या मुळां कडेन एक दीस परत वचपाची आस्त कवीक आसा.
गांवांतल्या साबार समस्यांची जाणीव कवीक आसा. गांवचो लोक, सैम, संस्कृताय तांच्या शिरंतरांतल्यान व्हांवता. गांवच्या संस्कृतायेन कवीक आपणा पसून पयस करूंक ना. गांवच्यो समस्या त्योच कवीच्यो समस्या जाल्यात. देखून शेताक गरजेचो आशिल्लो पावस जायूय बी (‘पावसा पावसा येवचें तुवें’) आनी नाकाय बी (‘उटंगाराच्या पावसा…’). कवीक गांवच्या संस्कृतायेचो व्हड अभिमान आसा. ‘गांव रे गांव’ (91) ह्या गितकाव्यांतल्यान ते गांवची व्हडवीक गायतात. काळांतरान शेणत वचपी गांवचें गांवपण कवीक अस्वस्थ करता. ‘म्हाज्या गांवांत आतां’ (80) आनी ‘तर हातूच कापतलों’ (100) हातूंतल्यान कवी ही अस्वस्थताय व्यक्त करता. आपल्या गांवचें आपणाचेर आशिल्लें रीण परत फेडपाक खंयच्याय थरा मेरेन वचपाची कवीची तयारी आसा.
शारांतलो एक कैदी हांव
यादीन काळीज जळयतां.
पैस रावपी गांव म्हजो,
म्हाजीच वाट पळयता. (112)
ह्या संग्रहाचीं कांय खाशेलपणां मुजरत नदरेंत येतात. मुक्तछंद स्वरुपाचीं दीर्घ काव्यां आनी भावना संपन्न कवनुलां हीं ह्या संग्रहाचीं आकर्शणां. संवेदनशील मनाचो हो कवी आपले सामाजीक जाणविकायेन वास्तवताय शब्दबध्द करता. आपल्या विचारांची अभिव्यक्ती करतना शब्द मर्यादा घालनासतना तांणी फकत आपणाले अभिव्यक्तीक प्राधान्य दिलां. कवितेचें तंत्र ते विसरूंक ना. ताका लागून काव्यांतली गेयता कसलेच आडखळी विणें वाचप्यां मरेन पावता. आई, तातू आनी कवितेक चीट बरोवन कवी समाजांतल्या साबार विशयांचेर तटस्थपणान काव्य रचता. तांच्या मनांतली अस्वस्थता तांकां व्यक्त जावपाक प्रवृत्त करता. संग्रहांतली उल्लेखनीय कविता म्हळ्यार 29 डिसेंबर 2012 ह्या दिसा दिल्लींत जाल्ल्या भिरांकूळ बलात्कार प्रकरणाचेर बरयल्ली ‘मानसकन्या’. अस्तुरेचेर बरयल्ली ही संग्रहांतली एकमेव कविता. एकमेव आसली तरीय ती लेखकाचें कमीपण न्हय पूण अस्तुरे प्रती आशिल्लो आदर, मान-सम्मान आनी संवेदनशीलता व्यक्त करता.
पूण तुवें,
इल्ल्याशा सान पिरायेर
एकाच वांगडा
तीं हजारमरणां
कशीं गे सोसलीं?
कशीं ????????? (78)
समाज आनी त्या अनुशंगान देशा प्रती आशिल्लें आपलें कर्तव्य, निश्टा आनी भुमिका कवी ‘नव्य सरकाराक’, ‘क्रांती चुट्टी लागिल्ल्याची’, ‘चार्व्हाक 1 आनी 2’, ‘लोकशाय गुलाम जाली’, ‘दिगंत दिका’ ह्या काव्यांतल्यान मांडटा. ह्या देशांतलें दरेक राज्य खेरीत खाशेलेपणांनी भरिल्लें आसलें तरी सैम, संस्कृताय, तथ्य – तत्वां आनी एकाचाराची भावना लोकांक एकवटान बांदून दवरता. गोंया सारकिल्ल्या माणकुले भुंयेर जल्मप हें आमचें भाग्य.
भोव पुण्यवान धर्तरी पुण्यवान मनशां हांगां
माणकुलेच भुंयेर म्हज्या कितलिंशींच
मोठेंपणां (98)
साहित्यांत काल्पनिकतेचो अंश आसता अशें म्हणटात. पूण कवीन ह्या संग्रहांत फकत वस्तुस्थिती मांडल्या. समाजांतल्यो वास्तवीक घडणुको आनी ताका लागून फुडरांतली संभाव्य परिस्थिती, जिणेचें तत्वगिन्यान, सैम आनी गांवजीण कवी कसलींच बंधनां पाळनासतना वाचप्यां मुखार दवरता. जिणेंत निराशा येवन लागीत कवीन जगपाचें सोडलें ना. हीच देख ते ‘जीण तुका एकदांच मेळटा’ ह्या कवितेंत मांडटात. मनशाक जिणेंत गरजेची आशिल्ली आशावादी नदर आनी सकारात्मक दृश्टिकोण दितना कवी म्हणटा –
जीण तुका एकदांच मेळटा,
परत ना रे मेळची ती
तिचे वांगडा चलत राव तूं परत ना रे
चलची ती (92)
डॉ. हनुमंत चोपडेकारान आपलो साहित्य प्रवास कवितेंतल्यान सुरू केल्लो. ‘आतां केन्नातरी फांतोड जातली’ (1998) आनी ‘एक चीट मोगाळ आईक’ (2013) हे तांचे दोन काव्यझेले. झेल्यांच्या नांवावेल्यानच लेखकाची संवेदनशील, भावनीक आनी कृतज्ञ वृत्ती वाचप्यांचे नदरेंतल्यान सुटना. विचारांचें चिंतन आनी मननाक लागून फकत कविताच न्हय तर तांचें हेर साहित्य लेगीत वाचकप्रिय आनी प्रभावी जालां. तांचे संवेदनशीलता, समर्पण, कृतज्ञता, वैचारिकता आनी जिणेचेप्रती आशावादी सूर हे साहित्यीक गूण तांच्या साहित्याक उंचेल्या पावंड्यार पावयतात. निशब्दांतल्यान शब्दां कडेन वचपाचो हो काव्यात्मक प्रवास. ह्या प्रवासांतल्यान कवीन मेळयल्ली शिकवण आनी तांकां आयिल्लो अणभव ते आयचे तरणाटे पिळगेक दिवपाक विसरनात –
दिसता :
मळबा कडेन दोस्ती करची
पूण नातें भुंयेकडचें कशें तोडूं….
दिसता :
मरणा कडेन लागीं वचचें
पूण फाट जिविताक कशी करूं.. (109)
शुभा बरड वेलींगकार
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
