एक गौरवग्रंथ

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

‘सासय’चो हो अंक म्हणल्यार गोंय मुक्ती आनी कोंकणी भास आनी साहित्यीक चळवळीचे दोन आदारस्तंभ – रवीन्द्र केळेकार आनी डॉ. मनोहरराय सरदेसाय हांकां आयचे पिळगेन ओंपिल्लीं नमळायेचीं आर्गां.

अंदूं आमी कोंकणी संस्कृतायेच्या दोन म्हालगड्या साहित्यसाधकांचें जल्मशताबदी वर्स मनयतात – ज्ञानपीठ पुरस्कारान सन्मानीत ज्येश्ट सुटकेझुजारी पद्‌मविभुषण रवीन्द्रबाब केळेकार आनी लोककवी डॉ. मनोहरराय सरदेसाय. ह्या निमतना गोंय विद्यापिठाच्या शणै गोंयबाब भाशा आनी साहित्य महाशालेची कोंकणी अध्ययनशाखा, गोंय विद्यापिठाचो अतिथी संशोधन प्राध्यापक कार्यक्रम, गोवा कोंकणी अकादेमी आनी गोंय सरकाराच्या राजभाशा संचालनालय हांणी जोडपालवान ‘कोंकणी साहित्य आनी चळवळींतलो चिरंतन दिशादर्शक : रवीन्द्र केळेकार’ हो दोन दिसांचो राष्ट्रीय परिसंवाद घडोवन हाडिल्लो. 

ह्या वेळार ‘सासाय’ ह्या गोंय विद्यापिठाच्या सहकर्मी – समिक्षीत (पीअर रिव्ह्यूड) आंतरराष्ट्रीय संशोधन पत्रिकेचो तिसरो अंक (जून – डिसेंबर 2024) मानेस्तांचे हस्तुकीं उजवाडाक आयलो. ह्या दोन ज्येश्टांच्या कोंकणी भाशीक, साहित्यीक आनी संस्कृतीक वावराचेर आदारून तज्ञ आनी संशोधकांनी बरयल्लीं अभ्यासपुर्ण संशोधन प्रपत्रां ह्या ग्रंथांत आसपावल्यांत. सदर परिक्षण ह्याच पत्रिकेचेर आदारीत आसा.

‘सासाय’ ही कोंकणी भास आनी साहित्याचे संशोधनाक पुरायेन ओंपिल्ली एकमेव पत्रिका. मुखचित्रांत हॉर्टस मलबारिकस इंडिकस’च्या ग्रंथकर्त्यालें पुस्तकी फाटभुंयेवेलें प्रमाणपत्र आनी ताचेर लेखणी हांचो सुरेख संगम पळोवपाक मेळटा. डॉ. प्रकाश पर्येंकार आनी डॉ. हनुमंत चोपडेकार हांच्या संपादना खाला डॉ. रमा मुरकुंडे, डॉ. (फा.) लुईश गोमिश आनी सुशांत नायक ह्या संपादन मंडळान हो सुंदर अंक उजवाडाक हाडला. सुरवातेक गोंय विद्यापिठाचे कुलगुरू सिनियर प्रो. हरिलाल मेनन हांच्या परबीं भेटोवपी उतरांच्या उपरांत डॉ. चोपडेकार हांची प्रस्तावना आसा. हे प्रस्तावनेंत तांणी थोडे भितर दोनूय म्हालगड्यांचीं उल्लेखनीय कार्यां, तशेंच पत्रिके फाटली तठस्थ भुमिका स्पश्ट केल्या. ते म्हणटात, “ह्या दोनूय कोंकणी म्हालगड्यांच्या जिवनविशयक चिंतनांतल्यान तांची सृजनात्मक अभिव्यक्ती कशी फुल्ल्या आनी फळ्ळ्या हांचो खोलायेन अभ्यास ह्या संशोधनात्मक प्रपत्रांनी जाल्लो आसा.” (पा. 7)

‘सासाय’ पुरायेन रवीन्द्र केळेकार आनी डॉ. मनोहरराय सरदेसायांच्या भाशीक, साहित्यीक आनी समाजीक वावराचेर भर दिता. तांच्या समाजीक वावरान लोकमानसाक जितली उर्बा आनी प्रोत्साहन दिलें तितलेंच तांच्या साहित्यानूय दिलें. कळत नकळत तरणे पिळगेचे दिशादर्शक जावन ते वावुरले. प्रो. डॉ. प्रकाश वजरीकार, डॉ. हनुमंत चोपडेकार, सुशांत नायक, डॉ. (फा.) लुईश गोमिश, डॉ. रमा मुरकुंडे, डॉ. रेश्मा खोलकार, डॉ. प्राची जोशी, गोरक शिरसाट, शुभा वेलींगकार, मानसी धाऊसकार, ऍन्थनी गोमिश, आकाश गांवकार, सुजाता कांबळी आनी गौरांग भांडीये ह्या संशोधकांचीं अभ्यासपुर्ण प्रपत्रां सदर पत्रिकेंत आसपावल्यांत. योगायोगान, अंकांत चडशे तरणाटे पिळगेचींच प्रपत्रां आसपावल्यांत.

कोंकणी वांगडाच रवीन्द्रबाबांच्या आनी मनोहररायांच्या हेर भारतीय भासांतल्या वेंचीक साहित्याकृतींचेर कांय संशोधकांनी संशोधन केलां. इतलेंच न्हय तर दोगांयच्या वैचारीक दायजाचेर उजवाड घालपाचो यत्नूय प्रस्तूत सोदप्रपत्रांनी जाल्ल्याचें दिसून येता. समाजभासविज्ञान, समाजशास्त्र, मनासशास्त्र, स्त्रीवाद, मानववंशशास्त्र अशा शास्त्रीय आनी तात्वीक निकशांच्या आदारान ह्या संशोधकांनी चिकित्सक, तुलनात्मक, तशेंच समाजीक अभ्यास केल्लो आसा. प्रपत्रांचे माथाळे आव्हानात्मक स्वरुपाचे आशिल्ल्याचे दिसतात. देखीक – ‘सांगाती : तत्वज्ञान आनी मानवी जिणेंतल्या मुल्यांचो सांगड’, ‘मनोहरराय सरदेयास हांचे कवितेंतले पर्यावरणीय आनी मिथकीय आदीबंध’, ‘रवीन्द्र केळेकारांचें मानववंशशास्त्रीय लेखन : एक चिकित्सक अभ्यास’, आदी.

हे पत्रिकेंतले तीन लेख मनोहररायांच्या साहित्यीक योगदानाचेर आदारीत आसात. मनोहरराय कितलोसोच तेप गोंयां पसून पयस उरिल्ले. देखून तांच्या काव्यांत गोंय, गोंयचें पर्यावरण, सैम, लोकमानस, आनी गोंयां प्रती आशिल्लें आपलेंपण शब्दबध्द जालां. सुशांत नायक हांणी मनोहररायांच्या गोंयां तुज्या मोगा खातीर ह्या काव्यसंग्रहाच्या आदारान लेखकान समाजप्रबोधन आनी कोंकणी भास, भूंय आनी अस्मिताय जागोवपाचें प्रयोजन कशें साध्य केलां ताची चिकित्सक मोलावणी केल्या. मुखार गोरक सिरसाट तांच्या गोंयां तुज्या मोगा खातीर, 18 जून, पिसोळीं आनी जायात जागे ह्या काव्यासंग्रहांतल्या पर्यावरणीय आनी मिथकीय प्रतिकां, प्रतिमा आनी आदीबंधांचो खोलायेन अभ्यास करता. मनोहररायांनी आपल्या साहित्यांत केल्ल्या बहुआयामी योगदानाची फ्रेंच अध्ययनशाखेंतलो प्रा. ऍन्थनी गोमिश दखल घेता. हातूंत मनोहररायांच्या कोंकणी, इंग्लीश तशेंच फ्रेंच भाशेंतल्या योगदानाचो आदार सदर संशोधकान घेतला. ह्या तीन प्रपत्रांतल्यान मनोहररायांच्या साहित्यीक, भाशीक आनी सांस्कृतीक कार्याची आधुनीक मोलावणी संशोधकांनी केल्या.

रवीन्द्र केळेकारांच्या भाशीक आनी वैयक्तीक आयामाचेर तीन जाल्यार तांच्या साहित्यीक अभिव्यक्तीचेर एकूण आठ प्रपत्रां आसात. तांच्या समग्र निबंद साहित्या वांगडा तुळशी, भौ-भाशीक भारतांत भाशेचें समाजशास्त्र आनी भारतवर्षाची संस्कृतायेची साधना ह्या पुस्तकांची दखल अभ्यासकांनी घेतल्या. प्रो. डॉ. प्रकाश वजरीकार सरकारी पावंड्यार ‘ज्ञानपीठकार रवीन्द्र केळेकार विद्यापीठ’ स्थापन जावपाचो हावेस बळगितात. त्या संबंदान गरजेच्यो सुचोवण्यो मांडटात. 555 दीस चलिल्ल्या कोंकणी भाशीक चळवळींत रवीन्द्रबाबांच्या भुमिका आनी धोरणाचेर डॉ. हनुमंत चोपडेकार समाजभासविज्ञानीक मुल्यांकन करतात. हिमालयांत आनी गोमांचल ते हिमाचल (दिलीप बोरकार) ह्या साहित्यकृतींचेर डॉ. (फा.) लुईश गोमिश तुलनात्मक अभ्यास, जाल्यार रवीन्द्रबाब आनी उदय भेंब्रे हांचे मदल्या भावनीक संबंदांचेर मानसी धाऊसकार चर्चा करता. रवीन्द्रबाबांचीं मराठींत अनुवादीत जाल्ल्या ओथांबे आनी जपान जसा दिसला ह्या पुस्तकांची दखल डॉ. प्राची जोशी हांणी घेतल्या. रवीन्द्र केळेकार ह्या असामान्य व्यक्तिमत्वाच्या भाशीक, सांस्कृतीक, साहित्यीक आनी वैचारीक दायजाचो अभ्यास ह्या संशोधकांनी केल्लो आसा. हांगा शब्दमर्यादा नदरे मुखार दवरून प्रत्येक प्रपत्राचें विवेचन करपाचो मोह मुद्दाम टाळ्ळा.

कांय प्रपत्रांनी भाशीक चुको, देखीक, प्रमाण लेखन, वाक्य रचना, शब्दांची बांदावळ आदी सुदरावपाची गरज आसा. तरी लेगीत प्रत्येक प्रपत्र विशय आनी मांडावळीचे नदरेन अभ्यासपूर्ण आनी शास्त्रोक्त जाल्लें आसा. विविध विशय आनी निकश घेतिल्ल्यान विस्तृत अभ्यासा खातीर आशिल्लो वाव तातूंतल्यान दिसून येता. भासो सांबाळपाक आनी विकसीत करपाक शिक्षणीक संशोधनाची म्हत्वाची भुमिका आसा. कोंकणी भास आनी साहित्याच्या संशोधना खातीर सासाय हें विश्वासपात्र मंच जावन आसा. शिक्षणीक उत्कृश्टतायेचो उंचेलो दर्जो सुनिश्चीत करपा खातीर गोंय विद्यापिठाची कोंकणी अध्ययनशाखा सातत्यान वावर करीत आसा. ह्या पत्रिकेंतल्यान फुडले पिळगेक कोंकणींतल्या संशोधनाच्या उदरगती खातीर एका गिरेस्त भाशीक परंपरेक अर्थपूर्ण योगदान दिवपाची संद मेळ्ळ्या. ‘सासय’चो हो अंक म्हणल्यार गोंय मुक्ती आनी कोंकणी भास आनी साहित्यीक चळवळीचे दोन आदारस्तंभ – रवीन्द्र केळेकार आनी डॉ. मनोहरराय सरदेसाय हांकां आयचे पिळगेन ओंपिल्लीं नमळायेचीं आर्गां. तांच्या एकंदर कार्याची गवाय दिवपी हो तांचो एक गौरवग्रंथ.

शुभा सि. बरड वेलींगकार

8788251629