एक आशिल्लें सवणें पिपुशें

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

भावंडांनो,
ही काणी म्हज्या भुरगेपणांतली. म्हजे आजयेन म्हाका सांगिल्ली. याद जाता तशीं तुमकां सांगतां हां आयकात
एक आशिल्लें सवणें पिपुशें. आनी एक अशिल्लो कावळो. दोगांय एका दिसा भोंवपाक म्हण दर्यादेगेर गेलीं. थंय सवण्या पिपुश्याक मेळ्ळें एक चकचकीत मोती. कावळ्याक मेळ्ळो एक दाणो. कावळ्यान तो रोखडोच गिळ्ळो. ताची नदर पडली पिपुशा कडल्या चकचकीत मोतयाचेर. ताका तो जाय जाय सो दिसलो. ताणें पिपुशाक म्हळें ‘सवणें पिपुशा, तुजें मोती मात्शें पळोवपाक दिवशी?’
सवणें पिपुशान म्हणलें ‘ना रे बाबा, तूं मोती घेतलो आनी म्हाका फटयतलो.’
कावळ्यान म्हळें ‘ना गो पिपुशा पळोवन रोखडेंच दितां.’ कावळ्यान चडूच मागणी केल्ल्यान शेवटाक सवणें पिपुशान मोती कावळ्याक दिलें. कावळो बरोच नाड आशिल्लो. मोती मेळनाफुडें ताणें तें चोचींत धरलें आनी भुर्र करून देगेवयल्या व्हडल्या रुखार वचून बसलो. सवण्या पिपुशान मोतीं माग माग मागलें, पुणून कावळ्यान कानार पिसां धरलीं. मोती दिलेंना.
शेवटाक, उपाय म्हूण सवणें पिपुशान त्या रुखाक विनवणी केली, ‘रुखदादा रुखदादा, त्या कावळ्याक तुज्या खांदयांनी चिड्डीय.’ रुखान म्हळें, ‘कित्याक गो बाय, ताका हांव चिड्डूं? ताणें म्हजें कांयच वायट करूंक ना.’’ सवणें पिपुशें निर्शेलें. इतल्यांत ताची नदर वाटेवयल्यान वचपी मेस्ताचेर पडली. ताणें ताका म्हळें, ‘मेस्तामामा, मेस्तामामा, ह्या रूखदादाक कातर. कातर ताका,’
मेस्तान म्हळें, ‘ हांव कात्रिना. ताणें म्हजें कितें वायट केलां?’ अशें म्हणून मेस्तमामा मुखार चलत रावलो आनी राजवाड्यांत गेलो. ताचो पाठलाव करीत पिपुशें राजालागीं गेलें. ताणें राजाक म्हळें, ‘राजा राजा त्या मेस्ताक ख्यास्त दी. ख्यास्त दी.’
‘हांव कित्याक ख्यास्त दिवं ताका? ताणें म्हजें कांयच इबाडूंक ना.’
पिपुशें परतून निर्शेलें. ताका युक्त येवजली. तें गेलें राजाल्या राणये कडेन. तिका म्हळें, ‘राणये, म्हाराणये, राजाचेर तिडक काड. तूं ताचे कडेन उलोवं नाका. फगार जावन बस.’
पिपुशालें आयकून राणयेन म्हळें, ‘बाय पिपुशा, राजा बरो, हांव ताचेर रागार कित्याक जावं? ना गो बाय तूं हांगाच्यान वच,’
पिपुशें दारांतल्यान भायर सरतालें इतल्यान ताका दिसलो उंदीर. ताणें उंदराक म्हळें, ‘उंदीरमामा, उंदीरमामा, भितर वच आनी राणयेलो शालूच पिंजून उडय.’
उंदीरमामान म्हळें, ‘ना गो बाय राणयेन म्हाका केन्नाच दुखयलो ना. हांव कित्याक तशें करूं?’ उंदीर वतकच पिपुशें गेलें बिलूबाय कडेन आनी म्हळें, ‘बिलूबाय तूं तरी उंदराक खा.’ पूण बिलूबायन लेगीत हेरां भशेनूच जाप दिली. तेन्ना पिपुशान दारांत कुतूबाब बसला तो पळयलो. ताणें ताका म्हळें, ‘कुतूबाब कुतुबाब तूं बरो गुणाचो. म्हजेर एक उपकार कर. त्या बिलूबायक घांस मार.’
तेन्ना कुतूबाबान म्हणलें, ‘सवण्या पिपुशा माजरान म्हजें कांयच वायट करूंक ना, कित्याक ताका घांस मारूं,’
कुतूबाब आयकना तें पळोवन पिपुशें मुखार वचपाक लागलें. कुशीक आशिल्ले बडयेचेर ताची नदर पडली. ताणें बडयेक म्हळें, ‘बडयेमावशे बडयेमावशे त्या कुतूबाबाक मार.’ ताचीं उतरां आयकून बडयेन नमळायेन म्हणलें, ‘बाय पिपुशा कुतूबाब केन्नाच म्हजे वाटेक येवंक ना. हांव मारिना ताका,’ आतां मात पिपुशाक तिडकूच आयली. थंयच कुशीक आशिल्ले चुलींत उजो पेट्टालो. सवणें पिपुशें ताच्या म्हऱ्यांत गेलें आनी सांगलें, ‘ उज्याभाई, उज्याभाई ते बडयेक लासून उडय. जळय तिका.’ धगधगीत उज्यान पिपुशाक म्हणलें, ‘ ना गो बाय, ती म्हका कसलोच त्रास दिना. हांव तिका लाशिना’ तिडकीन सवणें पिपुशें गेलें दर्यादेगेर आनी दर्याक उलो मारीत ताणें म्हळें, ‘ दर्यामामा, दर्यामामा, ह्या उज्याक पालय. पालय ताका.’ दर्याय हुशार आशिल्लो. ताणें म्हणलें, ‘ना गो पिपुशा. हांव पालयना उज्याक. ताणें म्हजें कांयच वायट करूंक ना.’ दर्याचीं उतरां आयकून पिपुशें व्हडल्या हतयासरीं गेलें. ताणें ताका सांगलें, ’हतयामाम, हतयामाम, ह्या दर्यामामाक धवळून उडय. ना तर सुकय’
हतयामामान शांतपणान सवणें पिपुशाक जाप दिली, ‘ ना गो बाय, हांव ताका धवळीना, हांव ताका सुकयना. ताणें म्हजें कांयच वायट करूंक ना,’ हतयामामालीं उतरां आयकून सवणें पिपुशाक हतयाची तिडकूच आयली. ताका आपूण बुद्ध शिकयतलें अशें येवजून पिपुशें मुयेसरी गेलें आनी सांगलें, ‘ मुयेदीदी, मुयेदीदी, तूं वचून हतयाच्या कानाक चाब, वच आनी चाब,’ मूय सादी बाबडी. तिणें सवणें पिपुशाचें आयकलें आनी हतयाच्या कानांत वचून सांगलें, ‘हतयामाम हतयामाम हांव तुज्या कानांत चाबूं?’ मुयेचीं उतरां आयकून हती भिलो. ताणें म्हळें, ‘नाका गे बाये. तूं म्हाका चाबूं नाका. तूं सांगतां तें आयकतां हांव. आनी मुयेलीं फुडलीं उतरां आयकून ताणें म्हळें,. ‘तूं चाबू नाका, हांव दर्या धवळटां, सुकयतां.’
हतयालीं उतरां आयकून दर्यान म्हळें, ‘ नाका नाका हंव उजो पालयतां.’
दर्यालो गाज आयकून उज्यान म्हळें, ‘नाका नाका हांव बडयेक जळयतां,’
बडयेन म्हळें, ‘नाका रे बाबा नाका. हांव कुतूबाबाक बडयतां,’
कुतूबाब भिलो, ताणें सांगलें, ‘नाका गे नाका. हांव माजराक घांस मारतां,’
माजरूय कांचवेलें. ताणें म्हळें, ‘नाका नाका, हांव उंदराक खातां,’
उंदीर भिळांतल्यान भायर आयलो आनी म्हळें, ‘नाका नाका, आतांच वचून राणयेलो शालू पिंजून उडयतां.’ उंदराचीं उतरां राणी आयकता, ती म्हणटा, ‘नाका रे बाबा, हांव राजाचेर रागार फुगार जावन बसतां,’
राजान म्हळें,‘ हें पळयात आतांच मेस्ताक ख्यास्त दितां. पूण राणये तूं फुगार जाय नाका,’
मेस्त ख्यास्तीचें आयकतकच भिलो. ताणें म्हळें,‘ नाका नाका. हांव आतांच वचून झाड कापतां.’ झाडाच्या कानार हीं उतरां पडना फुडें ताणें म्हणलें, ‘नाका नाका हांव आतांच म्हज्या फांदयांनी कावळ्याक चिड्डितां.’ आनी ताणें आपल्यो फांदयो आवुळ्ळ्यो तें पळोवन कावळ्यान म्हळें,‘ नाका नाका रुखा तूं म्हाका चिड्डूं नाका. हांव दितां सवण्या पिपुशालें मोती.’ अशें म्हणून कावळ्यान सवणें पिपुशालें मोतीं परतें दिलें. उमेदीन, सवणें पिपुशान तें मोती एका दोराक गुंथलें आनी गळ्यांत घालून पांखां फडफडायत मेकळ्या मळबांत उडून गेलें.