उपनिषद शक्तीची खण

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

जेन्ना मनशाचे जिणेंत सुखा बराबर दुख्खाचेय खीण येतात त्या वेळार ‘उपनिषद’ घेवन बसचे. ते वाच्चे आनी समजून घेवपाचो यत्न करचो.

मनशाक कसलेंय काम करतलो जाल्यार शक्त जाय बळगें जाय. ताचे बगर मनीस कसलेंच काम करूंक शकना. मनशाक भलायकी सांबाळपाक जशें पुश्टीक जेवण-खाण लागता. वेगळीं वेगळीं जीवनसत्वां लागतात तेचपरी मनाक थाकाय दिवंक आनी मन खोशयेन भरूंक मनोरंजनाचो आदार जाय पडटा. ते भायर गिन्यान वाडोवंक आनी वेगळ्या वेगळ्या विशयांची म्हायती मेळोवंक कितें ना कितें वाच्चें पडटा. कोण साहित्याचे वेगळे वेगळे प्रकार वाचपाची आवड बाळगितात तर कोण रामायण, वेद आनी पौराणीक कथेंचीं पुस्तकां आवडीन वाचून आपले जिणेंत त्यो देखी आपणावन घेतात. कांय जाण आपली तशेंच हेरांचीय जीण सोबीत करचे खातीर ह्यो देखी मुखा वेले पिळगे मेरेन व्हरपाचो
यत्न करतात.
आयज वाचनाचीं तरेकवार माध्यमां आसात. आपले आवडी प्रमाण आमी वाचनाचो आस्वाद घेवंक शकतात. बर्‍या वायट गजालींचें मिस्रण वचत थंय नदरेक पडटा तें आडनदर करून मुखावे ली वाट चलूंक जाय. जे मनीस हीं तत्वां जिणेंत आपणायतात तेच सभ्य मनीस थारूंक जाय अशें म्हाका तरी दिसता. केन्ना केन्ना मनीस चित्ता एक आनी घडटां वेगळेंच. मनशाच्या जिवितांत हालींच्या तेंपार विचित्र घटणा घडटात. तातूंतल्यान मार्ग काडचे खातीर तो मागीर वेगळे वेगळे उपाय आपणावपाचो यत्न करता. म्हाका दिसता अशा वेळार मन हलकें करचे खातीर मनशान उपनिषदचो आदार घेवचो. मनाक शितळसाण मेळचे खातीर उपनिषद हो बरो उपाय जावं येता. आयज कांय मनशांची वागणूक पळयतकच जे प्रस्न म्हाका पडटात ते प्रस्न तुमकांय पडपाक शकतात. मनीस असंवेदनशील जाला व्हय? सुवार्थी जाला व्हय? मनशाचें बळगें हिसपा भायर वाडलां म्हूण तो असो बेभरवसो कसो वागता व्हय? ताचे लागीं हिसपा भायर दुडू जाला व्हय? जाचे बळार तो दुबळो आनी सामान्य मनशांक पिडूंक लागता. ताची विचार करपाची शक्त भेरेल्या व्हय? हें कळूंक सोंपी गजाल न्हय. अशा एक आनी दोन प्रस्नांच्यो जापो न्हय तर अनेक प्रस्नांच्यो जापो विचार केल्यार लेगीत मेळूंक कठीण जावन बसल्यात. सत काय फट हाचो विचार दरेकल्यान केल्यार एखाद्री जाप मेळपाची दाट शक्यताय आसा.
जेन्ना मनशाचे जिणेंत सुखा बराबर दुख्खाचेय खीण येतात त्या वेळार ‘उपनिषद’ घेवन बसचे. ते वाच्चे आनी समजून घेवपाचो यत्न करचो. एक फावटी स्वामी विवेकानंदान आपल्या प्रवचनांत म्हणिल्लें, “हांव जेन्ना उपनिषद वाचतां तेन्ना म्हज्या दोळ्यांतल्यान दुकां गळटात.” कितलें व्हड गिज्ञान हें. तांच्या मता प्रमाण जे मनीस उपनिषदांचें सतत वाचन करतात तांकां बळगें मेळटा. जाच्या आदारान तो कठीण संकट लेगीत पयस करूंक शकता. जिणें क्षेत्र तें मागीर आद्यात्मीक आसूं वा भौतीक आसूं दोनाय खातीर ‘उपनिषद’ म्हत्वाचें आसा.
विश्व कवी गुरूदेव रवीन्द्रनाथ ठाकूर हांणी ‘उपनिषद’ बद्दल म्हणिल्लें,‘जाका बारिकसाणेन पळोवची तांक आसा. ताका दिसतलें एक दीस भारताचे ब्रम्हगिन्यान पुराय सृश्टिचो धर्म जावंक पावतलो म्हण. सूर्य उदेंता त्यावेळार पूर्व दिकेक पळयात भांगराळ्या किर्णांचो उजवाड फांकिल्लो दिसतलो. जेन्ना तो सूर्य मदीं पावता तेन्ना पुराय संवसार पर्जळीत जावंक लागता आनी संवसारार हांशें फांकता.’ उपनिषदांत लेगीत सुर्या सारकी उर्जा आसा जी तें वाचतल्याक उर्बां दिता.
संत विनोबा भावेन ‘उपनिषद एक अध्ययन’ ह्या आपल्या हिंदी पुस्तकांत म्हणलां, उपनिषदाचें म्हत्व जायत्या विचारवंतानी मांडिल्लें वाचूंक मेळटा. ‘हिमालया सारको आनीक दुसरो खंयचो दोंगर ना आनी उपनिषदा सारकें आनीक दुसरें पुस्तक ना.’ ही उतरां एका कवीन म्हणिल्ल्याचीय नोंद मेळटा. अशें विनोबा आपल्या पुस्तकांत बरयतात. ते मुखार म्हणटात ‘म्हजे नदरेंत उपनिषद हें पुस्तक न्हय, मनीस जातीक तें एक दिकादर्शक जावन आसा.’ पुराय मनीस जातीक बरो मार्ग दाखोवची तांक उपनिषद दवरता. जिवीत सुंदर आनी पर्जळीत करतलो जाल्यार उपनिषदांत आयिल्ल्या उजळ देखींचो आस्पाव आपले जिणेंत भरून घेवपाची आयज खरी गरज आसा. मनशां भितर उपनिषद समजून घेवप खूब कठीण असो जो समज आसा तो तें वाचूंक हातांत घेतले बराबर पयस जाता अशेंय तांचे म्हणणें आशिल्लें.
सादारण मनीस आपल्या व्यापान इतलो गुंथिल्लो आसता तेन्ना ताका दिसता हाचो म्हजे जिणेंत आस्पाव कसोच शक्य ना म्हण. तशातली गजाल मातूय न्हय ही. जितलें कठीण हें गिन्यान आत्मसात करूंक दिसता तितलेंच तें यत्न केल्यार सोंपेंय जावंक शकता. उपनिषद वाचतल्याक हाची जाण ल्हव-ल्हव करून जावंक लागता. संत विनोबा भावेन हांची सोंप्या उतरांनी फोडणी केल्ली वाचूंक मेळटा. ते म्हणटात, जे तरेन उदकांत पेंवप कठीण दिसता, उदकांत बुडपाचो भंय आसता. पूण जेन्ना मनीस धाडस करून उदकांत देंवता. मनांतलो भंय पयस सारून मन लावन पेंवक शिकता तेन्नाच तो मनीस एक बरो पेंवपी जावंक पावता. अशांतलीच ही गजाल जावन आसा. देखून मनार घेतल्यार उपनिषद समजून घेवंक सोपें जाता. तातूंत ब्रह्मविद्देचो जो उल्लेख जाता तो मात समजून घेवंक मात्सो कठीण जाता. जे कोण उपनिषदा पसून पयस-पयस धांवतात तांकां तो पाठ कठीण वता. दुसरे वटेन जो कोण ताचे खोलायेंत वचपाचें बळगें बाळगिता ताका तें सोंपें लागता.
गुरू बलदेव उपाध्याय हांच्या उतरांनी सांगचे जाल्यार ‘भारतीय तत्व गिज्ञान आनी धर्म सिध्दांत’ हांचो मुखेल स्त्रोत उपनिषेदच जावन आसा. ‘उपनिषद’ म्हणल्यार अथांग दर्या जातूंत तरेकवार गिन्यानाचीं ल्हारां हे भुंयेर जियेतल्या मनीस जातीचें कल्याण करचे खातीर व्हांवत येतात. ‘उपनिषद’ हाची एक खास आनी वेगळीच तरा आसा. ऋशी मुनी, देव देवता हांकां समजून घेतले बगर वेदमंत्राचो भावार्थ स्पश्ट जावंक कठीण जाता इतलें मात खरें.

एच. मनोज
9822441417