भांगरभूंय | प्रतिनिधी
शब्दांविशीं खूब खूब प्रेम जाय. तांचें मूळ आनी उत्पत्ती हे विशीं नवी नवी म्हायती वाचीत रावल्यार मेळत रावता. हालींच हांव डॉ सुरेश पंत हांचें हिंदी पुस्तक वाचतालों, पुस्तकाचें नांव – भाषा के बहाने. नवारूण प्रकाशन. पान क्रमांक 118 हाचेर एक मजेशीर म्हायती पळोवन लक्ष गेलें.
हिंदींत, मुंबयच्या हिंदी चित्रपटांनी बेवडा शब्द आयला. मराठींतूय तो आयला. हें उतर कोंकणींतल्यान आनी पोर्तुगीज भाशेंतल्यान आयलां अशें डॉ पंत हांणी दिलां. गोंयांत शेंकड्यांनी वर्सां पोर्तुगीजांची राजवट आशिल्ली तेन्ना सावन हें उतर हेर वांठारांनी आऩी भासांनी गेलें अशें लेखकान म्हळां. मूळ लॅटीन भाशेंत बीबर bibere म्हळ्यार पियेवप. पुर्तुगेज भाशेंत bebida (सोरो) आनी bebido (बेबदो).
खूब वर्सां पयलीं 1982 च्या सुमाराक मुंबयच्यान एक सातोळें येतालें. संडे ऑब्सर्वर. तातूंत उतरांची सुंदर व्युत्पत्ती आसताली. तातूंत एकदां एक म्हायती दिली ती उर्राक वा हुर्राक ह्या उतराची. पोर्तुगीजांचे मुस्तींत खंय कांय काजूचीं कलमां पोर्तुगीजांनी गोंयांत हाडलीं. थंय एका तेंपार खंय उर्राका ही राणी सत्तेर आशिल्ली. तिच्या सत्ताकाळांत एके तरेचीं काजू कलमां गोंयांत हाडिल्लीं. ताचे वयल्यान उर्राक वा हुर्राक हें नांव पडलें अशी नोंद त्या लेखांत आशिल्ली.
सेर्त आनी सेगीत ही पोर्तुगीज उतरां. हांव सेर्त येतां. पावस सेगीत पडलो तरी. हो वाक्यांत उपेग.
आज खावपाच्या संस्कृतींत कांय उतरां रूढ जाल्यांत तांचें मूळ अरबी, फार्सी, तुर्की ह्या भाशांनी आसा अशें दिसून आयलां. तंदुरी रोटी, पालक पनीर, कबाब, कोर्मा, बिर्याणी हीं चड घोळणुकेंतलीं उतरां. आनिकूय आसात.
म्हजे आज्जेल्या पोरसांत वट्टेलांव, करबील, बोकडयो आसतालो. बोकडयो आयचे पिळगेक कितलो खबर आसा कोण जाणा. वट्टेलांव म्हळ्यार पुदीना. वट्टेलांव हें पोर्तुगीज उतर. आयची तरणाटी पिळगी तें वापरिना. पुदीना हें फार्सी पदुनीनह् ह्या उतरावेल्यान घडलां. वासाळ, खावपा सारकी आनी वखदी वनस्पत म्हळ्यार पुदीना. वट्टेलांव. डॉ पटवर्धन, प्रा. कृ. पां. कुलकर्णी हांच्या कोशांत ही म्हायती मेळ्ळी.
खूब खेपे नवे शब्द घडोवचे पडटात. एकाच वाक्यांत परत- परत जर चार- चार इंग्लीश तकनीकी शब्द आयले जाल्यार ते आसात तशे दवरप बरोबर दिसना. हांशें जाता. तशेंच कांय उतरां अती शुद्ध करून घडोवन बरयत जाल्यारूय हांशेंच जाता. देखीक – अर्थपूर्ण हाचें अर्थपुराय. Side effect हाका हांव अडे परिणाम हें उतर घडोवन वापरतां. Surrogacy हें उतर आयलें तेन्ना ताका हांवें अडे आवयपण हें खूब तज्ञां कडेन भासाभास करून पक्कें केलें. key note address हें आसा तशेंच उतरान उतर जोखून अणकारीत करून मूळ स्वर उलोवप अशें केलां. म्हाका तें पटना आनी हांसूंक येता. इंग्लीश शब्दप्रयोगाचें मूळ अभ्यासल्यार अशें अती शुद्ध करपाचें धाडस कोण करचोना.
बातम्यो अणकारतना नवीं उतरां फटाफट ताकतिकेन घडोवचीं पडटात. एकेकदां त्या चेपणाखाला, ताणा खाला सुंदर उतर येवजताय बी. Pocket money ह्या उतराक हातखर्च उतर बरें. बाबूक बापायन हातखर्चाक म्हूण दोनशें रूपया दिले. हालींसराक वाक्यांचीं वाक्यां इंग्लीशींत उलयल्लीं दिसतात. मेसेज सेण्ड कर गो प्लीज. हांवु डॉग्गाकु घेवन व्हॉकाकु वतां इविनिंग रे. हें कारवारी कोंकणीचें वाक्य आयकतच हांसपाक येता.
साहित्यीक कवी शंकर भांडारी हांची कोंकणी म्हाका आवडटाली. तांचें पावला कणकणीं (निबंद) आनी शंकर फुलां (कविता) हीं पुस्तकां वाचचीं. तातूंत अटमटवाळां केलीं अशें उतर आयलां. मुंबयसावन गोंयांत येतकच हांवें हांगां थंय थोडो तेंप अटमटवाळां केलीं. उच्चार गडबडूं येता. अटम-टवाळां केलीं असो ताचो उच्चार. एकदां हांवें नाटकांत हें उतर वापरिल्लें. तो नट अटमट-वाळां असो उच्चार करूंक लागलो. तेन्ना ताका सुदारलो येसायेवेळार. अटमटवाळां म्हणजे काडावडी, दगदग, खटपट, राटावळी. तानसोर लागलो हें एक सुंदर उतर भांडारीन वापरलां. डिहायड्रेट जाल्लेवरी तान लागप म्हणजे तानसोर. तान-तानसोर. भक-वरभक. खूब भक म्हळ्यार वरभक. हीं उतरां आमचे पिळगे फाटल्यान वापरांतल्यान ना जावपाक लागल्यांत. म्हजें तांचेर प्रेम म्हूण हांव तीं वापरतां.
रफ हें इंग्लीश उतर. ताका वेगवेगळ्यो अर्थसया आसात. दर्या रफ आसा. म्हळ्यार तो उचांबळ वा खवळिल्लो वा खुबदळिल्लो. जमीन रफ आसा म्हळ्यार ती खडबडीत आसा. तो रफ वागता म्हळ्यार तो आपसुलाद वा सुबेज वा उर्मट वागता. फुटबॉल खेळांत अमक्यान रफ खेळ केलो म्हूण ताका रेफ्रीन (पंचान) हळडुवें कार्ड दाखयलें. हांगा रफ ह्या उतराक म्हाका जाय तशें उतर मेळ्ळेंना. थंय रफ म्हळ्यार रफ हेंच उतर वापरचें. कारण अती शुद्ध, अती संवळेंपण भाशेक बादा हाडटा हें जाणकारांनी सांगलां. Neologism ही संकल्पना हे खातीर भाशाशास्त्रांत वापरतात. नवीं नवीं अती शुद्ध उतरां घडोवपाची वृत्ती म्हळ्यार निओलॉजीजम. आतां हाका कोंकणी उतर कितें आसूं येता? नवनिर्मित शब्दप्रयोग. तें उतर आसूं येता, वाक्प्रचार लेगीत. खेळांतले कांय शब्द आसा तशेच घेवप समा जातलें. देखीक – टेनीस खेळांत ड्यूज आसतात. कॅरमांत क्वीन आसता. क्रिकेटींत स्पीन बोलींग, लॉंग ऑन, लॉंग ऑफ, बॅल्स, स्टम्प, कॅच, डायव्ह मारली. फुटबॉलांत ऑफ सायड, पेनल्टी एरीया, हेड (हेडर), कीक, पास…
यु. म. पठाण ह्या मराठी साहित्यीक, कोशकाराचें एक पुस्तक वाचतना कबड्डी हें मूळ कन्नड उतर अशें समजलें. ताचे पयलीं हुतूतू उतर वापरताले. कबड्डी उतरूच आतां रूढ जालां. कबड्डीं हें उश्णें उतर. (loanword)
फांतोडेर पोरसांत वचून कुरपण्यांत अळंग फुलां खुडून दवरतात तशे तरेन शब्द पुंजावचे. तिनूय त्रिकाळ. आपले तकलेंत, आपले डायरेंत. हे पोशिल्ले शब्द तुजे कडेन उलोवंक लागतात. तूं लेखक आसल्यार म्हाका घे, म्हाका घे म्हणून फाटीक लागतात. तांचो आदार घेवचो. कारण तुजें साहित्य वजनदार जाता!
मुकेश थळी
फोंडें
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
