उतरांचो मजेशीर प्रवास

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

कोंकणींत कांय उतरां सुंदर आसात. पूण फोंडें वांरांत घोळटात तीं उतरां काणकोणा नात आनी सत्तरींत आसात तशीं पेडण्यांत ना. बार्देस आऩी दिवचल वाठारांतूय उच्चारांभितर फरक दिसता.

उतरांक एक इतिहास आसता. व्युत्पत्ति आसता. उत्क्रांती आसता. फारसी, अरबी, तुर्की अशा वेगवेगळ्या उतरांचो परिणाम जावन, अपभ्रंश जावन तीं उतरां भारतीय भाशांनी रिगल्यांत. तोंडयां घोळत आयिल्ली अशी ही सरस्पत.

ह्या उतरांचें प्रमाण लेखन मात एकेकदां उतर तेंच पूण ऱ्हस्व दीर्घ वेगळे अशा स्वरूपाचें आसता. ताका लागून बरयतल्याचो वा शालेय विद्यार्थ्याचो गोंदळ जाता. हिंदींत दूसरा अशें बरयतात. मराठींत दुसरा. हिंदींत शांति बरयतात. मराठी कोंकणींत तें शांती जाता. अशें कित्याक हें विद्यार्थ्यांक कळना. पूण ह्यो भाशा शिकपी विद्यार्थ्यांच्या प्रस्नांच्यो दुबावांच्यो जापो मात कोण दिवंक शकनात.

पोकें समर्थन वा बिनबुडाचो लटीक युक्तीवाद करतात, तेन्ना ताका मखलाशी हें उतर कोंकणींतूय घोळटा. हें उतर मराठींतूय आसा. ताचें मूळ खणलें तेन्ना तें उतर अरबी मुखल्लस हाचे वेल्यान विकसीत जालां हें कळ्ळें. फटीचें आनी चुकीचें समर्थन असो ताचो अर्थ भारतीय भासांनी आपणाक जाय तसो करून घेतलो. मुखल्लस ह्या मूळ अरबी उतराचो अर्थ आशिल्लो शुद्ध वा अचूक. भारतांत प्रवास करतना शब्दान अर्थूच बदललो.

रेलप्रवासांत बोगदो सांपडटा. कितलोसोच वेळ काळोख जाता, मागीर गाडी भायर पावतकच उजवाड येता. मराठींत बोगदा हें उतर तुर्की भाशेंतल्यान आयलें. एका जाणकारान ताची व्युत्पत्ती सांगतना तुर्की बोघोझ् ह्या उतरावेल्यान ताचें फार्सी रूपांतर बुघाझ् जालें अशें बरयलां. हळूहळू तो मराठींत बोगदा आनी कोंकणींत बोगदो जालो. दोंगरांतल्यान आरपार वचपा खातीर कातरून केल्लें मोठ्ठें खांवटें असो बोगदो हाचो अर्थ.

कोंकणींत कांय उतरां सुंदर आसात. पूण फोंडें वांरांत घोळटात तीं उतरां काणकोणा नात आनी सत्तरींत आसात तशीं पेडण्यांत ना. बार्देस आऩी दिवचल वाठारांतूय उच्चारांभितर फरक दिसता. हालींच चेंगराचेंगरी हें उतर बातमेंत आयलें. हें उतर कोंकणी न्हय. आमी चेंगरप हें क्रियापद वापरिनात. ताका खेटाखेट हें उतर कांय माध्यमां वापरतात. आतां खेटाखेट हें उतर तरी कोंकणींत केन्ना कोणें उलयतना वापरलां जाल्यार म्हाका खबर ना. म्हज्या एका इश्टान ताका गचीमुड्डी हें उतर घेतिल्लें. तें तो वापरता. तें म्हाका आवडिल्लें. पूण तें उतर येरादारीची अती कोयंडी जाता ताकाय प्रसार माद्यमां वापरतात. कांय उतरां येतात पूण कायम बिराड थाटिनासतना भाडेकार कशीं नाच्च जातात. थोडे लोक उतरां घडयतात. सोंपें लागचें सुवातेर कोंकणीच दिसचें म्हूण अती शुद्धीकरण करून वापरतात. तें मागीर विचित्र दिसता. केन्नाय हांसुंकूय येता. पोंदा पुडवें आनी वयर कोट-टाय अशा स्वरूपाचें उतर दिसतकच ती भरसण भाशीक प्रदुशणकारी कशी दिसता. 

  हिंदी भाशेंतूय मूळ विदेशी उतरां घट जाल्यांत. कांय उतरां अपभ्रंश जावन तर कांय उतरां ग्राम्य लोक उलयतात ताचे वेल्यान घडल्यांत. मुसलमान आनी ब्रिटिशांनी शेंकड्यांनी वर्सां हांगा राज्य केलें. देखून शासनाकडेन संबंदीत आशिल्लीं जायतीं पारिभाशीक उतरां हिंदी भाशेंत आयज लेगीत वापरतात. अरबी, फार्सी, तुर्की हीं उतरां आशियाई भासांतल्यान आयल्यांत आनी इंग्लीश, फ्रेंच, पुर्तुगेज, डच हीं उतरां युरोपीय भाशांतल्यान आयल्यांत. खरें म्हणल्यार इंग्लीश उतरांचो हिंदी भाशेंत खूब खोल रीग आसा. हाच्यो जायत्यो देखी आमकां पळोवंक मेळटात. आमच्या देशांत गांवांतले तशेंच हेर लोकूय इंग्लीश उतरां खूब वापरतात. ताका लागून ताचीं वेगळींच रूपां तयार जावन तीं रूढ लेगीत जाल्यांत. हॉस्पिटल हें अस्पताल जालां. ही वळेरी लांब आसा. पाल्हाळ जायत म्हूण ती दिना. 

सगळ्या भाशांनी आनी कोंकणींत लिखीत भाशेवेल्यान म्हळ्यार उतरांतल्यान तांचो सगळोच अर्थ लागतलोच अशें ना. कारण उतराचो उच्चार लेखी मजकुरांतल्यान कसो कळटलो? नाटकांतले संवाद आनी शब्दोच्चार लेखकान म्हळ्यार नाटककारान येसायां वेळार वचून पळेत जाल्यार, अभिनेत्यांचो वाचीक अभिनय आयकत जाल्यार चुको उण्यो जातात. देख दितां. कामाचो ताण खूब. हांगा ताण म्हळ्यार भार वा चेपण हें कळटा. आतां हें शुद्ध कोंकणी उतर पळेयात. ताच्या मावोडचें बरेंच ताऽऽण आसा आं. हो उच्चार करतना ता  बरोच ओडून ण उच्चारतकच, ताचो अर्थ ताच्या मावोडची कंपनी घसघशीत पैशेकार आसा हें समजता. 

गोंयांत रेशाद बांगडे हालींसराक गोंयकारांक आनी पर्यटकांक आवडूंक लागल्यात. रेशाद हें पुर्तुगेज उतर. ताचो अर्थ भरिल्लें. स्टफ्ड. काजू हें मूळ पुर्तुगेज उतर. कांय उतरां कशीं नाच्च जातात पळेयात. तींत म्हळ्यार शाई. आमी फावंटन पेनांत तींत घालताले. ही तिंताची बाटली (तिंतेर) हाडून दवरप. तींत सोंपतकच इल्लोसो रबरी-प्लास्टीक पंप आशिल्लो तातूंतल्यान तिंताचे थेंबे पेनांत सोडप. तींत आशिल्लीं फावंटन पेनां ना जालीं. ताचे बरोबर तींत आनी हेर उतरावळ थोडो ‘तेंप’ (हेंवूय पुर्तुगेज उतर) शेक गाजोवन काळाच्या पड्ड्या आड गेली. बल्कांव म्हळ्यार बाल्कनी, हेंवूंय उतर गायब जालें. मेजाच्या खणाक कितलींशींच वर्सां गवेत हे पुर्तुगेज उतर घोळणुकेंत आशिल्लें. तें लुप्त जालें. काबार हें पुर्तुगेज उतर मात अजूनय घोळटा. फुडें तेंवूय काबार जायत.

अरबी/ फारसी भाशेंतल्यानूय भारतीय भाशांनी आनी कोंकणींतूय कांय उतरां रूढ जाल्यांत. अमूक उतर पुर्तुगेज हें कळना तशेंच अमूक उतराचें मूळ अरबी वा फारसी आसा हाचोय थाव सहसा लागना. ही वळेरी बरीच लांब आसा. ही आसा एक झलक, वाचून तुमकांय अजाप जावंये – चाबूक, दुस्मान (दुश्मन), फक्त, भोगोस (माफी अर्थान), बारीक, नाजूक, अजाप, शार, खुनी, गरज, तजवीज, बुन्याद, खबर, वगत, फरक, अब्रू, ताकतीक, मजा, मुर्वत. भाशेंतल्या उतरांचो प्रवास आनी घडण,

बरीच रंजक आनी मजेशीर आसता. जितले कोश ढवळटा, सोदता तितले मोलादीक शब्द, तांचें मूळ आनी आंगलोटाची रचणूक कशी कितें घडली हें होलमत वता. ह्या खणपाच्या वावरांत अभ्यासकाक एक खोस मेळटा.

मुकेश थळी