आयलो श्रावण, मनभावन….

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

पाचवो रंग हो भरभराटीचें प्रतीक. देखून श्रावणांत सवायशिणींनी पाचवीं काकणां घालप शुभ.

मळबांत कुपां आनी सुर्य आपालिपा खेळटा
घडकेंक पावस घडकेंत वत माकडाचें लगीन लागता
पाचवो शालू न्हेसून सैम तयार रावला
टाळांच्या नादार देवूळ गजबजलां
बाराय हिंदू म्हयन्यांनी कसले ना कसले सण आसतात. श्रावण हो पांचवो म्हयनो. हिंदूंचो आवडटो. पुनवेच्या सुमाराक श्रवण नक्षत्रांत चंद्र आसता म्हूण ताका श्रावण म्हणटात. पाचवोचार सैम, पावसाची मात्शी उसंत, कुपां मळबांत पासयो मारतना दिश्टी पडटात आनी तांचे मदल्यांतल्यान सुर्य धरतेक दर्शन दिता. पावस मनांत मारता तेन्ना धर्तरेर घालून घेता. पावसाचें शेनप आनी सुर्याचीं भांगराळीं किरणां हांचें मदीं श्रावणांत सर्त चालूच आसता.
उटंगाराचो पावस, अरंदरांचो पावस, पावसाची पिरपीर, शेनप, अळब्यांचो पावस दोन ते चार पंदरशीं भितर कांय पावसाच्यो तरा आंगा खांदार खेळोवन सैम पाचवेंचार जावन तयार आसता. पाचवो रंग हो भरभराटीचें प्रतीक. देखून श्रावणांत सवायशिणींनी पाचवीं काकणां घालप शुभ. हो रंग प्रजननाचें, सौभाग्याचेंय प्रतीक. सैमाच्या रंगान एकरूप जावपाक बायलां पाचवीं कांकणां घालतात. कांकणां घालप ही धर्म, संस्कृती, शास्त्रीय आनी समाजीक परंपरा.
श्रावणांत आनीक एक गजाल बायलां करतात ती म्हणल्यार मेथी घालप. मेथयेन हात तांबडे करप हें विवाहिक जिविताचें प्रतीक. मेथयेन हातूय सुंदर दिसतात. जितली बरी मेथी हातार रंगता तितलोच जिविताच्या सांगात्या कडेन मोग वाडटा खंय. श्रावणांत शिव आनी पार्वती हांची भेट जाल्ली. देवान पार्वतीक घरकान्न जावपाचो आशिर्वाद ह्याच वेळार दिल्लो. घोवाचे बरे भलायकेक, आयुश्याक हातार मेथी लायतात. रक्षाबंधना दिसा भयण भावा खातीर मेथी घालता. अशें केल्यार भावाचे आयुष्य वाडटा अशें मानतात. पुराणकाळांत शीव घरकार म्हूण फावो जांवचो हे खातीर पार्वतीन श्रावणांत कठीण तप केल्लें. ह्याच कारणाक लागून श्रावण हो एक म्हयनो सण समजून विवाहिक जिवितांतली उमेद आनी अखंड सौभाग्याच्या इत्सांक उद्देशून साजरो करतात. ह्या म्हयन्यांत मेथी लायल्यार पार्वती प्रसन्न जाता, अशीय श्रद्धा आसा.
श्रावणांत सणां- परबांची एक माळूच सुरू जाता. दर दिसा कसली ना कसली परब वा वार. आशाड अमाशेक काल दिप पुजन जालें. उजवाड दिवपी दिवो. ताच्या माना खातीर अमाशेक दीपुजन करतात. दिव्यांची अवास वा दीप अमावास्या म्हणटात तिका. सगळे दिवे धुवन पुसून चवायेर मांडटात, भोंवतणी रांगोळी, फुलांची आरास, दिव्यांनी तेल- वाती घालून पेटयतात, हळद कुकूम लायतात आनी गोडशें करतात. दिव्यांच्या तेजान श्रावणाच्या येवकाराचे तयारेक सुरवात जाता. दुसऱ्या दिसा सोमार येत जाल्यार म्हादेवाच्या देवळांत वतात. मंगळारा नव्यान लग्न जाल्ल्यो धुवो कुळारा येवन मंगळागौरीची पुजा करतात. गोंयांत हो प्रकार चडसो भटजींच्या घरांनी पळोवपाक मेळटा. श्रावणांतले मंगळार गणपतीच्या देवळांनी, बुधवार पांडुंरंग, ब्रेस्तार दत्ताच्या देवळांत, सुक्राराक घरांनी म्हालक्ष्मीची उपासना आनी जिवंतिका पुजन जाता, शेनवार मारूती आनी आयतार आदित्य पुजनान रंगता. आयतारा वेगवेगळ्या झाडांच्या पानांचें पुजन जाता. सगळे दीस श्रावणांतले मानकरी आसतात. दर दीस सण म्हणल्यार जाता. सगळ्याक उत्सवी वातावरण आसता. देवाची आराधना, सात्वीक जेवण.. भलायकी बरी उरता. जिवीत बरे तरेन जगपाची प्रेरणाय हो म्हयनो आनी हे सण दितात. चवथ्या दिसा विनायक चतुर्थी येता. पांचव्या दिसा नागपंचम. नाग हें विखारी जिवाणें आसून लेगीत ताकाय पुजप हिंदू धर्म शिकयता. विखारी आसलो तरी नाग हुंदरांक मारून शेतकामत्यांक मजत करता. म्हूण नागाची पुजा करून ताका पान दाखोवप. सांजेर पोरसांतल्या आळवा पोंदा विसर्जन करप. ह्या दिसा खंयच्याच जिवे गजालीक दुखयनात, जमनींत खोरें, कुदळ मारिनांत. देवाक पान दाखोवपाक सगळेंच ताजें करप असो भावार्थ, पूण नागपंचमीक मात कांतप, शिंदप आदले दिसूच करतात. तळचें, भाजचें नग लेगीत रांदचे कुडींत जायनात. नेवेद्याक पातोळ्यो उकडतात. नागपंचमे उपरांतचो दुसरे दीस गोंयकारांक खाशेलो. ह्या दिसा वास्को दामबाबालें सप्तक. अख्खें गोंयभरचे लोक येवन दामबाबालो आशिर्वाद घेतात.
उपरांत येता ती सुतापुनव. गोयांत कांय समाजूच सदां गळ्यांत जानवें घालतात. सुता पुनवें दिसा तें बदलतात. श्रावणांतले पुनवेक मात सगळेच हिंदू जानवें घालतात. देवळांनी, घरांतल्या देवांक, कळसो- कळसुली (दोड) आनी घरांतले म्हालगडे चंदन लावन सुताचें जानवें घालतात. कांय घरांनी तुळशीक आनी हेर वस्तुंकय जानवें घालतात. ह्या दिसा विष्णून हयग्रीव ह्या गिन्यानाच्या देवाचो अवतार घेतलेलो अशी श्रद्धा आसा. ह्याच दिसा रक्षाबंधन जाता.भयण राखी बांदतली म्हूण भाव उमेदीन आसतात. भयणीची सदांकाळ राखण करतलो म्हूण निशब्दपणांत हांसत्या मुखान भयणीक वचन दितात. राखी बांदतच भयणीक अहेरूय मेळटा. भयण भावाक ओवाळटा. ह्या सणाक राखी पुनव म्हणटात. महाराष्ट्रांत नाल्लाचीं पुनव मनयतात. जून- जुलय नुस्त्याचो प्रजनन काळ, पावसूय खूब आसता आनी ताकाच लागून दर्यांत वचून नुस्तें मारप बंद आसता. श्रावणांतले पुनवेक दर्याची पुजा करून नाल्ल अर्पण करतात आनी परत नुस्तेमारीक सुरवात करतात. गोंयांत दर्याक नाल्ल ओंपपाचो सुवाळो सरकारी पांवड्यार जाता. कांय कडेन खारवी समाज हो उत्सव करतात. नाल्ल घालून गोडशें करतात.
श्रावणांतलो आनीक एक मुखेल सण म्हणल्यार कृष्णजल्मोत्सव. रातीं श्रीकृष्णाचो जल्म जालो म्हूण ताका श्रीकृष्ण जल्माष्टमी म्हणटात. जायत्या जाणांगेर ती जाता. ताका गोंयांत ‘गोकळां पुजप’ अशेंय म्हणटात. दुसरे दीस जायते कडेन धंय हांडीच्यो कार्यावळीय जातात. नार्वें हें तिर्थथळ. हांगा अष्टमीची जात्रा जाता. तिर्थथळ जाल्ल्यान लोक न्हंयेंत न्हातात. नव्या जोडप्यांनी हांगा न्हांवपाची आनी व्हड्यांत बसून न्हवऱ्यान व्हंकलेचे केंस उगोवपाची प्रथा आसा. तिसऱ्या मंगळाराक नार्व्यां तळेवाड्यार मसण देवीची जात्रा जाता. ती फक्त दिसाची जाता, सांज जाता सर सगले लोक घरा परततात. रातीक हांगा भुतां, खेतांचो वास आसता, म्हूण लोकांचो खर विश्वास आसा. ही जात्रा मसणभुंयेंत जाता. आंगवण्याक पावता म्हूण लोक हांगा खूब विश्वासान येतात आनी इत्सा पुराय जाली म्हणटच आंगवण्यो पावयतात. पावन म्हयनो जाल्ल्यान जायत्या घरांनी सत्यनारायाणाची पुजा बांदतात. पणजे महालक्ष्मी देवळांत सप्तक रंगता. कांय गट देवळांत भजन करतात. ह्या सप्तकाच्या काळांत पणजे वठारांतल्यो सगळ्यो बायलो म्हालक्ष्मीची व्हट भरतात.
श्रावणांतल्या हिंदू धर्मीयांच्या उल्हासान सैम आपलोय सहयोग दिता. फुलांचें देणें दिवन. उजवाती, कापराच्या सुवासान भरशिल्लो जायां जुयांचो परमळ, मटकेचो परमळ देवळांतली गर्भकूड जांव घरांतलो देवारो प्रफुल्लीत करता. हळदुवीं चांफी हेरा दिसांनीय फुलतात, पूण श्रावणांतल्या चाफ्यांचो उत्सवी परमळ वातावरण भक्तीमय करून सोडटा. दारांत पारजत आसल्यार श्रावणांतली सुंदर सकाळ पारजताचीं फुलां पुंजावपांत घालयिल्ल्या वेळाक तर मोलूच ना. श्रावणांतल्या आयताराक, धवेफुल्ल पांकळ्यो आनी भगव्या देठांची पारजत फुलांची आरास म्हणल्यार कितलेशेच योगी भगवें न्हेसून धवो फुल्ल पंचो घेवन आदित्य पुजनाक हाजीर राविल्ले वरीं. दोनूय हातांनी पाचवी कांकणां घालून आयतार पुजतली सवाशीण खऱ्यानीच भाग्यवान.
श्रावणांतल्या सणां- परबांक पावसांत मेळपी भाजयो, फळांचो रांदचे कुडींत घमघमाट पातळटा. तायकिळो, आळूं, तेरें, किल्ल, आमड्याची करम, रोस, तवसळी, पातोळ्यो, दोणे, पोळे, बेटें, फोव करून नागपंचम, आयतार, अश्टम मनयतात आनी मागीर रुखरुख लागता चवथीची, गणपती बाप्पा येवपाची.

प्रिता परब
9921382375