भांगरभूंय | प्रतिनिधी
(त्या खातीर तातूंतल्यानय आमी एकमेकांच्या आदारान मार्ग काडीत गेले. तिगून रावले. काम करीत रावले… आतां मुखार…)
हेमलकसाचें आमचें तपासणेघर पयलीं सावन फुकट आसलें. सगळे उपचार– शस्त्रक्रिया, बाळंटेर बी सगळें फुकट ! वखदां आमी दिताले, तींय फुकटच. हांगचे पेशंट इतले गरीब की तांचे कडेन पयशांची अपेक्षा कशी करपाची? आनी आदिवासीं वांगडाच ह्या वाठारांतले रान खात्याचे कामगार, पसरकार आदी लोकां कडल्यानय आमी पयशे घेतलेनात. इंजेसांवाचे मात् दोन रुपया घेवपाचें थारायलें. हांगाच्या आदिवासींक ‘सूय तोंपली’ की बरे उपचार केले अशें दिसता. खरें तर प्रत्येक खेपेक इंजेसांव करपाची गरज आसताच अशें ना. पूण तांकां हें पटोवन दिवप सोपें नासलें. इंजेसांवांक पयशे दिवंक पडटात हें कळटकच तांचो आग्रो थोडो कमी जालो. पूण जेन्ना गरज आसताली तेन्ना आमी जावन इंजेसांव करताले. अशा वेळार आमी कोणाक पयशां खातीर आडायलें नात. पुराय भलायकी सेवा फुकट दिवपाच्या आमच्या ह्या वावरान, वखदां खर्चाचो मेळ कसो जमोवप ही आमची सदचीच चिंता आसताली. तातूंत अचकीत कांय म आयली आनी पेशंट चड जाले की अदीकच धांवपळ जाताली. जितले पेशंट चड तितलो खर्च चड. वखदांचेर खर्च वांचोवपाक मेळनासलो, देखून आमकां काटकसर करचीच पडटाली.
हेमलकसाच्या तपासणे घरांत जितलो पेशंटांचो आंकडो वाडपाक लागलो तशी आमकां काटकसरय वाडोवची पडली. हांगां आमी दोगांच दोतोर आनी येतल्यो सगळ्योच केशी कठीण, कस घेवपी. आंग आनी मन सामकें थकतालें. शिकिल्ल्यो नर्सी आदाराक जाय पडटाल्यो. पूण त्यो नर्सी आमकां परवडप शक्य नासल्यो. त्या भायर अशा आड वाठारांत कोण येतलो, होय प्रस्न आसलोच. ताका लागून आमच्या कार्यकर्त्यांकच आमकां आमचे मजतनीस करचे पडले. सवका- सवका तेय तयार जाले आनी बरे तरेन कामां करपाक लागले. आमच्या तपासणेघरांत येवपाचो खास वेळ असो नाशिल्ल्यान आमी सेगीत कामांत आसताले. अशा वेळार ह्या मजतनिसांची आमकां खूब मजत जाताली.
हेमलकसाच्या वाठारांतल्या लोकांक आमच्या कामाचें म्हत्व पटपाक लागल्या उपरांत पेशंटांचो आंकडो खूबच वाडपाक लागलो. सद्दां कमीत कमी शंबर पेशंट आमचे कडेन येताले. वेगवेगळ्या दुयेंसांचे प्रस्न घेवन आयिल्ले हे पेशंट तपासप, तांकां वखद दिवप, उपचार करप, ऑपरेशन करप, हीं कामां खूबच वाडलीं. पूण त्याखातीर मनांत शिणपाची भावना केन्नाच नासली. कारण आमी तांच्याच खातीर हांगां आयिल्ले. तांची खूब वाट पळयिल्ली. ताका लागून आमच्या प्रयत्नांक येस येता तें पळोवन मन खूब खोशी जातालें. सेगीत इतले पेशंट दीस-रात खंयच्याय खिणाक पळोवप, तेंय केन्नाच सुटी घेनासतना, हाचो कुडीचेर ताण पडटालो; पूण तरीय आमच्या मनांत सामकी समाधानाची भावना आसताली.
कांय फावट किरकोळ कारणां खातीरय पयस पयस सावन पेशंट चलत येताले, कारण तांचो आमचेर विस्वास आसलो. हे गजालीची खोस जाताली. पूण साद्या- साद्या कारणां खातीर तांकां इतलें पयस येवपाक लागनये, अशें मनांतल्यान दिसतालें. देखूनच हे खातीर कितें करपाक जाता हाचो आमी विचार करपाक लागले. अखेरेक विचार करून करून वेगवेगळ्या जाग्यार ‘ मेडिकल सब-सेंटर्स ‘ सुरू करपाचें थारायलें. थंय मुळावे उपचार वा किरकोळ वखद दिवप, अशी मांडणी केली. ह्या वाठारांत कांय दुयेसां सदचींच. ताका लागून तांच्यो गुळयोय थराविक. अमक्या दुयेंसाक अमक्यो गुळयो अशें आमी कार्यकर्त्यांक शिकयलें. त्याप्रमाणे ताणीं वखदां दिवप. थारयिल्लीं वखदां लागू जालींनात तर इंजेसांव दिवप. ताणेंय बरें दिसलें ना तर मागीर तपासणेघरांत धाडप. हे वेवस्तेन एक तर आमचेर ताण थोडो कमी जातलो आनी मुखेल म्हणल्यार ल्हानशा कामा खातीर पेशंटाक पयस चलत येवपाक पडचेंना, हो हेतू मनांत आसलो. त्याप्रमाणे मुकुंद दीक्षित आनी शरद कुलकर्णी हे सुरवेचे कार्यकर्ते सेंटरांचेर काम करपाक लागले. जे थोडें शिकिल्ले तांकां आमी हांच्या आदाराक वा हेर सेंटरांचेर धाडले. ‘बॅर-फूट डॉक्टर‘ ही येवजण अशी तयार जाली.
बॅरफूट दोतोरा कडच्यान मेडिकल सब-सेंटर्स चलोवप ही तेन्नाची नवीच मांडणी आसली. तिका बरो प्रतिसाद मेळ्ळोच, पूण हेमलकसाच्या आमच्या तपासणेघराची कीर्त त्या वाठारांत वाडिल्ल्यान आमचे कडेन येवन उपचार घेवप्यांचो आंकडोय वाडत गेलो. आमच्या तपासणेघरांत आंध्र प्रदेशातल्या अयशीं गांवांतल्यान, बस्तरच्या रानांतल्यान अडेचशीं सुमार गांवांतल्यान आनी चार्मोशी ह्या शंबर किलोमीटरांवेल्या म्हालांतल्या सव्वाशीं गांवांतल्यान आदिवासी, वखदां खातीर येवपाक लागिल्ले. त्या खातीरच ह्या सगळ्यांची कितेंतरी नोंद (रेकॉर्ड) दवरपाची गरज आमकां दिसली. आमच्या तपासणेघरांतल्यान उपचार घेवन गेल्लो एकादरो मनीस परत उपचारा खातीर आयलो तर तो पयलीं कित्या खातीर आयिल्लो, ताका कसलीं वखदां दिल्लीं, हें कळप ह्या रेकॉर्डा खातीर सोपें जातलें आसलें. कारण पोरणी म्हायती विचाल्ली तर ती सांगपा इतली हे मनीस शिकिल्ले नासले. देखून आमीच कितेंतरी वेवस्ता करप गरजेचें आसलें. मात् हें काम सोंपें नासलें. पूण दादा पांचाळांचो मावशीभाव बबन पांचाळ आनी मंदान हें रेकॉर्ड तयार केलें. हेरांचीय थोडीभोव मजत जाली, पूण खरें श्रेय ह्या दोगांयचें. दीसभराचें काम सोंपल्या उपरांत रातीचें बसून तीं हें काम करतालीं.
ॉदोगांयनी मेळून हें सगळे रेकॉर्ड गांवांच्या नांवांच्या आद्याक्षरां प्रमाणें तयार केलें. प्रत्येक गांवाच्या नांवाचो एक- एक भाग. पेशंट आयलो की पयलीं ताका गांवाचें नांव विचारप. तो भाग उगडलो की ताचें नांव विचारप. एका मिनटांत ताचो केसपेपर हातांत. आतां हें सगळें सांगपाक सामकें सोपें दिसता. पूण दोन लाख पेशंटांचें अशें रेकॉर्ड हातान बरोवन तयार करप हें किचकटेचें काम भोव कुस्तार आसलें. तरी ह्या रेकॉर्डा खातीर प्रत्येक पेशंटाची म्हायती तर मेळ्ळीच, पूण खंयच्या गांवचे कितले पेशंट आसात, तांकां चड करून जावपी दुयेंसां खंयची आनी खंयचे वखद तांकां बऱ्याक पडलें, अशी भौशीक भलायकेचे नदरेन म्हत्वाची म्हायतीय मेळप शक्य जालें.
(मुखार चलता)
प्रकाशवाटा (मूळ लेखक : डॉ. प्रकाश आमटे)
देविदास गजानन नायक
98505 35051
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
