आमकां जाय, म्हाड्डोळची जाय!

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

गोंयांतलें सगल्यांत लोकप्रीय फूल आशिल्ल्या जायांचें अस्तित्व धोक्यांत आयलां. खास करून म्हाड्डोळच्या जायांचें. तांची राखण करपाक तांकां ‘जीआय टॅग’ मेळोवन दिवपाक सरकारान यत्न करचे, अशें पत्र आमदार विजय सरदेसाय हांणी सरकाराक बरयलां. वाडट्या शारीकरणाक लागून जायांच्या मळ्यांचेर हावळ आयल्या. जे उरल्यात ते रोखडेच ना जावपाचीय भिरांत न्हयकारपाक येना. तेन्ना गोंयची परंपरीक वळख आशिल्ल्यो म्हाड्डोळच्यो जायो तिगपाक जाय, न्हय आनीक वाडपाक जाय.
1914 त गोंयांत प्लेगाची धाम पातळिल्ली. लोक मरताले. तेन्ना हें दुयेंस ना जावचें म्हूण नायक फुलकार समाजान म्हाळसा देवीक जायांचे पुजेची आंगवण केल्ली. तेन्ना सावन ही पुजेची परंपरा कायम आसा. 110 वर्सां जालीं. पुजे दीस सगल्यो जायो देवळांतले पुजेक वापरतात. तांच्या परमळान संबंद वाठार धुंद जावन वता. गोंयच्या संस्कृतीक दायजाचो एक वांटो आशिल्ल्या ह्या फुलांची जतनाय घेवप ही आमची दरेकल्याची लागणूक! जायो फुलोवपी मळेकारांक राखण दिवंक ना जाल्यार सैमाच्या ह्या धाकटुल्याश्या सुगंधी फुलाचेर अन्याय केल्ले सारको जातलो.
गोंयांत णव प्रकारांच्यो जायो मेळटात. जुलय ते आॅक्टोबरांत फुलता ती सगल्यांत सुगंधी. अर्थांत श्रावणांत तिका खूब मागणी आसता. फक्त म्हाड्डोळूच वा अंत्रुज म्हालांतूच न्हय, तर पुराय गोंयांत जायो, जुयो फुलतात. तांच्या फांतयो, वळेसर, हार, पोडांक बरें मोल मेळटा. आमचें गोंय उत्सवप्रिय. ताका लागून हांगा फुलांक मरण ना. श्रावणांत तर फुलांचो घसघसोच ओत्ता. दसरो, जात्रा, दिवजां, कालेय फुलांनी नटून, थटून वतात. पर्यटन मळाकूय फुलां जाय. गोंयांत तशीं सगलींच फुलां मेळटात. विदेशांत मेळटात, तीं पसून. हुबळी, बेळगांव, बंगळूराच्यान तीं दिसपट्टीं येतात. ओवळां, सुरगां, आबोलीं, मोगरो, हातो, दसण, गुलाब गोंयांत चड लोकप्रीय. सगल्यांत खपपी फुलां मदीं रोजां मुखार. मध्य अमेरिकेंतल्यान पुर्तुगेज आनी युरोपी वेपाऱ्यांनी 16 व्या शेंकड्यांत तीं गोंयांत हाडलीं आनी उपरांत भारतांत सगल्याक पातळ्ळीं. रोजांक बाजारपेठ बरी मेळटा, मात गोंयांत तांचें उत्पादन व्हड प्रमाणांत जायना. कारण दसऱ्याक आनी हेर सणां- परबांक शेजराच्या कर्नाटक, महाराष्ट्रांतल्यान गोंयांत रोजां विकपी येतात…. तांचो म्हालूय अर्द आदेसान सोंपता. जायेचें फूल म्हाळशे कडेन संबंदीत आसा, तसो मोगरो लयराई कडेन. होमखणा दीस मोगऱ्याक खूब खप आसता. गोंयांत पयलीं दरेका घराच्या पोरसांत आबोलीं, दसणीं, जाय, मोगऱ्याचीं झाडां, वेल आसताले. आयजूय आसात. पूण ते प्रमाण वेगान उणे जायत आसात. नवे पिळगेक फुलझाडां रोंवपाचीं, केसांत फुलां माळपाची आवड आसा, अशें दिसना. आदल्या तेंपार आंबड्याचेर फांती, वळेसर ही गोंयकार बायलांची वळख आशिल्ली. मात आयज ती उरूंक ना. लग्नां, दिवजांच्या दिसांनी फुलां माळिल्ल्यो बायलो दिसतात, तितल्योच.
जायांचेंच न्हय, तर सगल्यांच फुलांचीं पोरसां, मळे तिगपाक जाय. फक्त कांय शेतकार, मळेकारां पुरते ते मर्यादीत उरपाक जायना. ह्या फुलांक गिरायकूय मेळपाक जाय. फांतयो विकपा वांगडाच सुगंधी फुलां पसून अत्तर आनी हेर वस्तू करपाचे जोडधंदे गांवांगांवांनी सुरु जाल्यार सगल्याच फुलांक बरे दीस येतले. जायेक जीआय टॅग मेळोवन दिवपाची प्रक्रिया सुरू जावंक जाय. हेर साबार जिनसांक तो मेळ्ळा. म्हणटकच जायांक मेळप तशें कठीण न्हय. गोंयांतल्या गांवांची फळां, भाजी, नाल्ल, नुस्तें, फुलांचे बाबतींत खाशेली वळख आसा. मयडेचीं मयंडोळीं केळीं, तळावलेचीं तवशीं, खोलाच्यो मिरसांगो, पर्राचीं काळंगां….! मात आतां ती वळख पुसल्या. कारण थंयचीं पोरसां, शेतां, मळे ना जाल्यात वा तांचो आंकडो देंवला. पयलीं गोंयकार शेतवडीचेर भर दिताले. आयज नोकरी व्हडली जाल्या. गोंयचें हें फुलां, फळां, भाजयांचें पीक तिगोवन दवरपाक शेतकी खात्यान परतून यत्न केल्यार बरे. बियांचें एकामेकांक दिवप घेवप जाल्यार गोंयचें हें दायज तिगून उरतलें. गोंयच्यो पंचायती, पालिका हे बाबतींत फुडाकार घेवपाक शकतात. आयज सगलेच हायब्रीड पिकाच्या फाटल्यान लागल्यात. तें घेवचेंच, पूण आपापल्या राज्याची वळख आशिल्लें पीक तिगोवचें, फुडले पिळगे मेरेन पावोवचें.