… आनी दुयेंती येवंक लागले

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

(आमी तिका वखदां दिलीं, सलायन लायलें. ती वांचली. तेन्नाच्यान ताचो आनी ताच्यासारख्या कांय जाणांचो विरोध कमी जालो…. आतां मुखार…)

पूण केन्ना- केन्ना आमकांय कसलें दुयेंस तें कळना जातालें. पेशंट दिल्ल्या वखदांक प्रतिसाद दिनासलो. अशा वेळार बरोबरचे लोक म्हणटाले, ‘ ताका भायलो बादिकार जाला. हाका आतां मंत्रिकच बरो करतलो.’ तेन्ना मात् वायट दिसतालें. कारण एकदां पेशंटाक घेवन गेले की गेले. तो पेशंट काय परत येनासलो. तो आमचे कडेन राविल्लो जाल्यार ताचेर वेगवेगळे उपचार करून पळयता आशिल्ले. ताका बरो करपाचो येत्न करता आसले, अशें मनांत येतालें. शेवटाक आमी आमच्या मदीं भासाभास करून ताचेर एक मांडणी  काडली. पेशंट रोखडो बरो जायना आनी ताचे घरचे ताका मंत्रिका कडेन घेवन वचपाक सोदतात जाल्यार आमी तांकां म्हणटाले, “ ताका घेवन वचनाकात. जाय जाल्यार तुमच्या मंत्रिकाकच हांगां आपयात. ताका उपचार करूंदी, आमीय करतात. कोणा कडच्यानय जांवदी. तो बरो जावप, वांचप म्हत्वाचें. “

पेशंट आंगारे-धुपाऱ्यांनी बरो जावचो ना; तो वखदांनीच बरो जातलो, हें आमकां खबर आसलें. पूण त्या लोकांक हें समजावन सांगप कुस्तार जातालें, ताका लागून हो मार्ग काडलो. अशें केल्ल्यान कांय पेशंटांचें श्रेय मंत्रिकाक गेलें. पूण आमकां उपचार करूंक मेळ्ळे आनी पेशंट बरो जालो, हें म्हत्वाचें आसलें. ह्या उपायान मंत्रिकाचोय विरोध उणो जायत गेलो. 

लोकांचो विस्वास मेळोवपाचो येत्न चालू आशिल्लो तेन्ना आमी कोण्याच्यो कामी मारिल्ल्या खोपींतच रावताले. पेशंट येवपाक लागले की तांचेर भायर उक्त्यारच उपचार करताले, झाडा पोंदा वा खंयय. एक माटोव घाल्लो, थंय ते रावताले. पेशंटा बरोबर आठ- धा जाण आयिल्ले आसताले, तेंय 70- 80 किलोमिटर अंतर चलत. म्हणटकच ते परत कशे वतले ? मागीर पेशंट बरो जाय मेरेन ते सगळे थंयच रावताले. थंयच जेवण करून जेवताले.

त्या काळार हांवें वा मंदान केन्नाच पेशंटाच्या घरा वचून उपचार करूंक नात. पेशंटाक बरें ना म्हण कोणतरी गांवांतल्यान चलत- चलत येवन रकाद दिता. मागीर हांव वा मंदा पेशंटाल्या गांवा मेरेन चलत वता म्हळ्यार खूब वेळ वतलो आसलो. त्या भायर ताका ‘अटेन्ड’ करपा खातीर जो वेळ लागतलो, तो मेरेन प्रकल्पांत येवन राविल्ले हेर पेशंट्स वाट पळयत बसतले. ताचे परस पेशंटाक आमचे कडेन घेवन येवप सगळ्यांकच बरें आसलें. हांगां आमकां दोगांकय प्रकल्पांतले पांच- स जाण कार्यकरते आदार करताले. ताका लागून एकाच जाग्यार उपचार करप बरें जातालें. ह्या कार्यकर्त्यां खातीर आमचें काम बरेंच सोपें जातालें. तांकां लागून आमचो बरोच वेळ वांचतालो आनीक कमी खर्चांत उपचार करूंक मेळताले. खर्च कमी जावप आमच्या खातीर खूब म्हत्वाचें आसलें, कारण उपचारा खातीर आमी पेशंटाकडेन एक पयसोय घेनासले. वखदांय फुकट दिताले. तांची परिस्थिती दोळ्यां मुखार आसली, ताका लागून पयशे घेवपाचो प्रस्नच नासलो. 

आमकां वखदां आनी हेर साधनां आनंदवनांतल्यान येतालीं, तरी थंयचो कारबारय देणग्यांचेरच चलतालो. तातूंतल्यानच चडांत चड आदार ते करताले. सरकारी मदतय मेळनासली. त्या खातीर सुरवाती पसून आमचें धोरण सामकें काटकसर करपाचें आसलें. पेशंटाचें बँडेज तयार करप, स्टरलायज करप, घावे बांदप, अशीं ल्हान ल्हान कामांय खूब म्हत्वाचीं आसतात. आमचे कार्यकर्ते त्या खातीर आमकां बरीच मदत करताले. मंदान ज्या आयुर्वेदिक कॉलेजींत नोकरी केल्ली थंय चडशीं ऑपरेशन्स करप नाशिल्ल्यान चड काम नासतालें. ताका लागून मेकळ्या वेळार नर्सीं बरोबर गजाली करतना, त्यो बँडेजी कशो तयार करतात तें ताणें थंय शिकून घेतिल्लें. ताचो हांगां उपेग जालो. तें काम ताणें हेरांकय शिकयलें. आमकां जे ‘गावन’ लागताले तेय ताणेंच शिंवले. त्या खातीर शिंवपाचें मशिनय हाडप जालें. माजरपाटाचें हें लुगट सवाय आनी तिगपाचें आसतालें. ह्या भायर आमचे कार्यकर्ते पेशंटाच्या घाव्याक टांके मारप, इंजेसांव दिवप, सलायन लावप, हीं कामांय करताले. कारण शिकिल्ल्या नर्सींचो पगार दिवंक आमकां परवडनासलें. तशेंच इतल्या पयस आडजाग्यार येतलो कोण? ताका लागून आमचे कार्यकर्तेच ‘ऑल-इन-वन’ आसले. 

आमच्या ह्या सगळ्या येत्नांक ल्हवू ल्हवू येस येवपाक लागलें आनी आदिवासी पेशंट आमचे कडेन येवपाक लागले. पूण तांचे कडेन नेमकी भासाभास जावपाक थंयची भास शिकप गरजेचें आसलें. ती शिकले बगर तांकां आमी ‘तांचे’ दिसचे नासले. 

(मुखार चलता)

प्रकाशवाटा (मूळ लेखक : डॉ. प्रकाश आमटे)

देविदास गजानन नायक 

98505 35051