भांगरभूंय | प्रतिनिधी
(त्या काळांतले अशे जीवघेणे अणभव याद जाले की आमी ते दीस कशे काडले, हें चिंतून आतां अजाप दिसता…. आतां मुखार…)
एके वटेन अशें कश्टांचें आयुश्य चालू आशिल्लें, पूण आमी ताचे कडेन जुळोवन घेतिल्लें. मात् आमकां सगळ्यांक एक गजाल सामकी मनांतल्यान खटकताली…..हांव हेमलकसाक येवन एक वर्स जावन गेल्लें तरी म्हणपा सारके पेशंट आमचे मेरेन येनाशिल्ले. आदिवासी सोडून दुसरे लोक, ल्हान पसरकार, रान खात्यांतले लोक उपचारा खातीर येताले. पूण जांच्या खातीर म्हुणून आमी हांगां आयिल्ले तांचे मेरेन आमी पावपाक शकनात, हाची तेन्ना खूबच रुखरुख लागिल्ली. आदिवासींनी आमचे मेरेन पावचें हाचे खातीर कितें करचें हेंय कळनासलें. मलेरिया, सेरिब्रल मलेरिया हीं हांगांचीं मुख्य दुयेंसां (त्या भायर, झाडा वेल्यान पडून हात-पांय मोडप, सोरपान घास मारप, वाशेलान घुरी घालून जखमी जावप हेंय सदचेंच), ह्याच दिसांनी हांगां मलेरियाची लागण लागिल्ली. हेमलकसाच्या आशीकुशीक शेंकड्यानी गांव आसात. गांव म्हळ्यार ल्हान ल्हान वाडेच. अडेचशें- तीनशें लोकांचे. धा-पंदरा किलोमीटरा भोंवतणच्या गांवांत आमी वताले आनी ताणीं तपासणेघरांत (कोन्सुलतेरींत) येवचें म्हण तांकां सांगताले, समजावपाचो येत्न करताले. पूण भाशेची अडचण मोटी आसली. मराठीतलें एकय उतर माडिया भाशेंत ना. ती भास पुरायपणान वेगळी. माडिया लोक आमचे कडेन खाणोखुणांनी लेगीत संवाद करपाक वा सादें मुखार येवपाकय तयार नासले. ताका लागून तांची भाशा कशी शिकप , होय मोटो प्रस्न आसलो.
माडिया गोंड आदिवासी चड कपडे घालनासले. भेंडाक गुटलायिल्लो लुगटाचो एक कुडको, इतलोच तांचो भेस. ल्हान भुरगीं तर सामकी उगडीं. कितलेंय शीं आसूं, पावस आसूं, माडिया गोंड लोकांचो भेस तोच. आमचे कपडे पळोवन तांकां परकेंपण दिसपाची शक्यताय आसली. म्हाका मुदलांतच कपड्यांचो शौक नासलो. ल्हानपणां सावन हांव खादीच वापरतालों. पयलीं ताई म्हजे खातीर कपडे घेताली, मागीर मंदा घेवपाक लागलें. कॉलेजांत आसतना हांव सादें खोमीस- कालसांव घालतालों. हेमलकसाक येतकच पिजाम- खोमीस घालपाक लागलों. पूण कुडकुड्याच्या शींयांत उगडे नागडे भोंवपी गरीब आदिवासी पळयले आनी हांव कपडे घालतां हाची म्हाका लज दिसपाक लागली. मागीर अर्दें धवें कालसांव आनी हातकापें बानयान, अशे कपडे घालपाक हांवें कोमेस केलें (भायर खंयय गेलों तर पिजाम- खोमीस, सामको परदेसांतय होच पोशाक.) . उपरांत हेमलकसाक सगळ्याच कार्यकर्त्यांनी हे असले कपडे घालपाक सुरवात केली. जाता तितली काटकसर करप म्हण हांवें तेल, दांतोणीय वापरप बंद केली. टायराचीं जोतीं घालपाक लागलों. केस मारपाक हेमलकसाक म्हालो नासलो. देखून हांवें म्हजे आनी हेरांचेय केस जायतेदां कापले. हांव आनी म्हजे वांगडी पयलींच्यानच साधे आसले, पूण माडियां खातीर आमची जिणेशैलीय बदलून गेली.
पूण पेशंट ना येवपाक भाशा, कपडे ह्या परसय मोटीच अडचण आसली ती म्हळ्यार आदिवासीं मदली कुड्डी श्रद्दा. आमी तांच्या खातीर आयल्यात, तांचेर उपचार करपाची आमची इत्सा आसा; हें तांकां कळतालें पूण वर्सांसंकिनी चलत आयिल्ल्यो प्रथा ते मोडूंक शकनासले. दरेक गांवांत एक मंत्रिक आसतालो. कोणूय बरो ना जालो तर ताणें त्या मंत्रिका कडेनच वचून वखद घेवप, हो रिवाज आसलो. खरें म्हळ्यार ताका चडशें वखदी गिन्यान नासतालें, तरी तो किरकोळ झाडपाल्याचीं, मुळांचीं वखदां दितालो, आंगारे- दोरे दितालो. केन्ना केन्ना पेशंट बरो जातालो, बऱ्यांचदां जायनासलो. पूण ह्या मांत्रिका बदला आमचे कडेन आयले तर देवाचो कोप जातलो, अशी कितें तरी ह्या लोकांचो समज आसलो; देखून ते आमचे कडेन येवपाक कांचवेताले. पूण एके घडणूकेन हो बांद फुटलो. हेमलकसाच्या ल्हानशा गांवांत मादी नांवाचो भुरगो आसलो. ताका आंकडी (फीट्स) येवन त्रास जातालो. हांगां आकांताची थंडी; पूण आंग गरम दवरपाक तांचे कडेन गरम कपडे नात. ताका लागून लोक पल्लो पेटोवन, सामके ताका तेंकून न्हिदताले. असोच न्हिदिल्लो आसतना ह्या भुरग्याक आंकडी आयली आनी तो त्या धुंवरेंत पडलो. तीस- चाळीस टक्के भाजलो. लोकांनी परंपरीक उपाय केले; पूण कांयच फरक पडलोना, म्हुणून निमाणे ताका आमचे कडेन घेवन आयले.
(मुखार चलता)
प्रकाशवाटा (मूळ लेखक : डॉ. प्रकाश आमटे)
देविदास गजानन नायक
98505 35051
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
