आत्मोः विज्ञान आनी अध्यात्म

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

आत्म्याचे भौतीक पुरावे समजून घेवपाचो यत्न शास्रज्ञ करतात, पूण केल्ल्या प्रयोगाचेर विचार करून आनी चर्चा केले उपरांत कळटा की आत्म्याच्या संवसाराचें अस्तित्व सिध्द करपाक आयचे घडयेक कसलोच मार्ग ना.

आत्मो ही संकल्पना काय वास्तव हांचे मदीं आयजय शास्त्रीय गूढ आसा. पुर्विल्ल्या हिंदू तत्वगिन्यानांत, वेद, उपनिषद आनी हेर शास्त्रांत आत्म्याक जीव दिवपी तत्व मानतात. पूण आर्विल्ल्या विज्ञानाक आत्म्याचें अस्तित्व अजून काय स्पश्ट करपाक मेळूंक ना. आत्मो हो भौतीक पदार्थ काय विज्ञानाक अजून समजूंक नाशिल्ल्या एका प्रकारच्या उर्जेचो तो भाग आसा? ह्या प्रस्नाची जाप विज्ञान आनी अध्यात्म ह्या दोनूय मळार सोदपाचे यत्न सुरू आसात.
आत्मो अमर आसून शरिराच्या मरणा उपरांत लेगीत तिगून उरता अशें वेदांत म्हळां. भगवद्गितेंत श्रीकृष्णान म्हळां “न जायते म्रियते वा कदाचित् नायं भूत्वा भविता वा न भूयः। अजः नित्यः शाश्वतोऽयं पुराणो नहन्यते हन्यमाने शरीरे॥” – हाचो अर्थ जीव ना जल्माक येना ना मरना, तो शाश्वत. हें एके तरेन उर्जेच्या संवर्धनाचो पयलो नेम कांय अशें दिसता. पूण, शास्त्रीय नदरेन पळयल्यार हें विधान कशें सिध्द करूं येता, हो एक व्हडलो प्रस्न? जिवशास्त्र आनी भौतिकीचे नदरेन मेले उपरांत लेगीत कुडींतल्यो वेगळ्योवेगळ्यो रेणू, प्रथिनां आनी पेशी यंत्रणां कांय काळ कार्यरत आसतात, हें सिध्द जालां. हाचें वयल्यान जिवीत फक्त भौतीक घटकांचेर आदारून ना हें स्पश्ट जाता. शास्त्रांत आत्म्याक ‘प्राण’ वा ‘जिवन शक्त’ अशें म्हणटात, जाका लागून शरीर कार्यरत उरता. जीव आनी अजीव हांचे मदलो मुळावो फरक एके तरेंन विज्ञानाक अजून स्पश्ट करपाक मेळूंक ना.
आत्म्याच्या अस्तित्वाचो सोद घेवपा खातीर शास्रज्ञानी कांय शास्त्रीय पद्दतींचो उपेग केला. देखीक-विद्युत् चुंबकीय वर्णपटाचे अभ्यास करतात, कारण आत्मो कांय तरंगलांबायांत (wavelength) प्रगट जाता काय ना हाची चांचणी करपाचो हो एक मार्ग आसूं येता. तशेंच वेदांत वर्णीत केल्ल्या ‘सूक्ष्म शरिराचो’ अभ्यास करपाचेय यत्न जाल्यात. कांय शास्रज्ञांनी आत्मो म्हळ्यार एक विशिश्ट ऊर्जा, जी कुडींत भितर सरता आनी भायर सरता अशें म्हळां. भगवद्गीते भशेन उपनिषदांनीय आत्म्याक ‘अविनाशी तत्व’ अशें म्हणटात, देखून तो मुळाव्या उर्जेचो भाग आसूं येता काय? हो दुबाव मनांत येता. शास्त्रांत ‘शिव’ आनी ‘शक्ती’ ह्यो दोन मुळाव्यो शक्ती मानल्यात. शिव स्थिर, निश्चल आनी निराकार आसता, जाल्यार शक्ती गतिशील, सृजनशील आनी निराकार आसता. ऊर्जा आनी द्रव्य परस्पर संबंदीत आशिल्ल्यान तांच्या एकत्रीत परिणामाक लागूनच जिवीत निर्माण जाता अशें म्हणूं येता. शून्य-बिंदू ऊर्जा (Zero point energy) आनी डार्क मॅटर ह्यो आनीक दोन संकल्पना आत्म्याक अस्तित्वा कडेन जोडूंक शकतात. हिंदू शास्त्रा प्रमाण आत्मो अदृश्य आसता, तो आमच्या पंच इंद्रियांक जाणवना. विज्ञानान अजून पुराय विश्वांतल्या ह्या 95% ऊर्जा आनी द्रव्याचें निरिक्षण करूंक ना. तर, हे अदृश्य घटक आत्म्या सारकिल्या सूक्ष्म तत्वांचे वाहक आसूं येतात काय? हो अभ्यासाचो विशय आसा.
शरीर, मन आनी आत्मो हांचो परस्पर संबंद समजून घेवपा खातीर विज्ञान आनी अध्यात्म हांचें एकीकरण करचें पडटलें. आयज विज्ञानांत कुडीच्यो पेशी, जीन आनी प्रथिनां हांचो अभ्यास जाता, पूण अध्यात्म मन आनी आत्म्याच्या कार्याचेर भर दिता. योग, ध्यान ह्या सारक्या सरावांत मन आनी कुडीचो समतोल दवरपाचो यत्न जाता. विज्ञानाक आत्म्याच्या अस्तित्वाचो सोद घेवपाचो आसल्यार ताका द्रव्याच्या अभ्यासा पुरतो मर्यादीत करचे परस ऊर्जा आनी अध्यात्माच्या पांवड्यार पळोवचें पडटलें.
ऋषींनी आपल्या आचरणांतल्यान आत्म्याच्या अस्तित्वाचो अणभव घेतलो अशें सांगला. तांच्या मतान आत्मो हो कुडीचो चालक आसता, पूण तो एक स्वतंत्र अस्तित्व आशिल्ली शक्त, कुडींत गुथिल्ली न्हय. भौतिकशास्त्रांत आनी उपअणुकेंद्रीय पांवड्यार विज्ञानाची व्हड उदरगत जाल्या तरी जिवीत दिवपी तत्वांचें खरे स्वरूप समजून घेवपा खातीर मुळाव्या शक्तींचो सोद अजून जावंक ना. विज्ञान आनी अध्यात्म हांचे मदलो हो फरक भरपा खातीर दोनूय गजाली एकठांय येवपाची गरज आसा. वेद, उपनिषद, भगवद गिता हातूंत दिल्ल्या संकल्पनांचो आमी शास्त्रीय नदरेन अभ्यास केल्यार आत्म्याच्या अस्तित्वाचें स्पश्टीकरण दिवपाचे दिकेन एक नवें दार उक्तें करूं येता. देखून विज्ञान आनी अध्यात्म हे दोन वेगळेवेगळे प्रवाह न्हय, तर व्यापक सत्याच्यो दोन बाजू आसात.
मरणाच्या लागीं वचून जिवीत उरिल्ले लोक चड करून एकच तरेचे कथन करतात. कुडी भायर अणभव, उजवाडाच्या बोगद्यांतल्यान प्रवास वा निधन जाल्ल्या प्रीय व्यक्तीं कडेन मेळप. एके नास्तीक मनशान सीपीआर करतना आपल्या मेल्ल्या बापायक भेट दिल्ल्याची म्हायती दिली, जाल्यार शुध्द वतकच सर्ग आनी नरक दोनूय दिशिल्ल्याचो लोकांनी दावो केला. मरणा उपरांत आत्म्याक कितें जाता तें ह्या अभ्यासांतल्यान निश्कर्शात्मक रितीन सिध्द जावंक नासलें तरी हें सगळें पळोवपाक एक आकर्शक भिंग मेळटा. आमच्या मेंदूंत दुसऱ्या क्षेत्रांत वचपाचें पोर्टल आसूं येता, जें फक्त जिणेच्या निमाण्या खिणांनी सक्रीय जाता? वा हीं सगलीं दर्शनां मरतल्या मनाची निमाणी निराश युक्ती असोय प्रस्न आसा.
आत्म्याचे भौतीक पुरावे समजून घेवपाचो यत्न शास्रज्ञ करतात, पूण केल्ल्या प्रयोगाचेर विचार करून आनी चर्चा केले उपरांत कळटा की आत्म्याच्या संवसाराचें अस्तित्व सिध्द करपाक आयचे घडयेक कसलोच मार्ग ना. 1950 पयलीं, आमी डीएनएची नेमकी प्रतिमा तयार करूंक शकनाशिल्ले, आतां आमी करूंक शकतात. जिवीत कितें जिवीत करता तें पळोवपा खातीर फुडाराक शास्रज्ञ अशेंच एक साधन तयार करतले, अशी आस्त आसा.

डॉ. मिथिल फळदेसाय
9766687634