आईलो देव

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

भावंडांनो,
तुमच्या घरांतलीं मनशां तुमचेर कितलो माया-मोग करतात तें जाणांत तुमी? तुमचे विशीं तांकां कितलो हुस्को आसता हें केन्ना पारखिलां तुमी? तुमी खंयूय गेलीं आनी सांगिल्ल्या वेळार घरांत पावलींनात, तुमकां कळाव जालो जाल्यार तीं तुमचे वाटे कडेन दोळे लावन बशिल्लीं आसतात. हातांत कसलेंय जरी काम घेतिल्लें आसलें जाल्यार थंय लेगीत तांचे लक्ष लागना. तुमी घरा पावतासर तीं तुमच्याच विचारांत आसतात. तुमी जेन्ना घरांत पावतात तेन्ना तुमकां ते विशीं मुजरत विचारतात, कळाव कित्याक जालो बाय? बाबा, उशीर रे कित्याक जालो येवपाक? पूण तुमच्यांतलीं कांय जाणां तांचेर बेठींच बेजारतात. तांकां ‘धर्र-फर्र’ करून उलयतात.
भावंडांनो, हें कित्याक घडटा जाणांत? कारण तीं तुमचेर खूब खूब माया करतात. तांचो तुमचेर खूब जीव आसता. तुमी खंय त्रासांत पडचीं न्हय, खंय आडकून उरचीं न्हय, कोणेंय अन्याय करचो न्हय, होय हुस्को तांचे माये फाटल्यान आसता. दरेक आवय-बापायची आपल्या भुरग्याचेर खूब खूब माया आसता. तीं उतरांनी उक्तावंक येना. केन्नाय आवय आमकां तापयता. पूण ते तापोवणे फाटल्यान तिच्या वात्सल्याचो दर्या आसता. तें आमी केन्नाच विसरूंक फावना. भावंडांनो, तुमकां अशी सांगणी दितना आयज हांव तुमकां म्हजे ‘गे माये’ पुस्तका वयलीच एक काणी सांगता आं. तुमी वाचलां व्हय ‘गे माये’ पुस्तक? ना न्हय, बरें आयकात…
एका खेडेगांवांत, एका घरांत पशा नांवाचो भुरगो आपले आवय वांगडा आनी आजये वांगडा रावतालो. पशा सुमार 12-13 वर्सां पिरायेचो. तांची परिस्थिती दुबळी आशिल्ली. पशाचो बापूय सोऱ्याच्या वेसनांत पशाच्या भुरगेपणांतूच देवा घरा गेल्लो. ताका लागून कुटुंबाची पोसवण करपा खातीर पशाची आई लोकांल्या घरांत वावर करपाक वताली. पशाची आजी जाण्टी जाल्ल्यान आपल्या जिवाक सांबाळीत पशाचे आईक घरकामांत मजत करताली. तिगांचो संवसार पशाचे आईचे जोडीचेर चलतालो. पशाय आई आनी आजेच्या उतरा भायर केन्नाच वागनाशिल्लो. सांगता तितलेंय आयकतालो. पशाचें आईचें काळिजूय पशाचेर आशिल्लें. ती दोळ्यांत तेल घालून ताची राखण करताली. आजयेचीय नातवाचेर खूब माया आशिल्ली. तशेंच ताचेर पुराय भरवंसो आशिल्लो. पशा शिकपाक हुशार आशिल्लो. शिकपाक वर्गांत पयल्या तीन नंबरांतली सुवात ताणें केन्नाच सोडली ना. तर भावंडांनो, पशाची काणी मुखार व्हरतना तुमकां सांगता एक दीस कितें जालें तें…?
आई सांजवेळा वावराक सावन घरा आयली. आजी भितोडेक जळावा खातीर लांकडां-शिरपुटां मांडून दवरताली. पशा पडवेर बसून आपलो सदचो घरा कडेन करपाक दिल्लो अभ्यास करतालो. आई पुरो जावन आयिल्ल्यान आनी आजेन पशा खातीर कामाच्या बोवाळांत ‘च्या’ करूंक नाशिल्ल्यान आईन च्या करपा खातीर येवजिलें. ती रांदचेकुडींत गेली. पळयत जाल्यार साकर सोंपिल्ल्याचें तिचे नदरेक आयलें. तिणें कळाव केलो ना. आदले दिसा भाटकारागेर वावराक गेल्ली आसतना वैनीबाय कडल्यान उश्णें मागिल्ले दोनशे रुपया तिचे कडेन आशिल्ले. तिणें ते पशा कडेन दिवन वयल्या वाड्यार वचून एक कील साकर आनी अर्द कील फोव हाडपा खातीर सांगून ताका अभ्यासा वयलो उठोवन धाडलो. पशा पिशवी आनी पयशे घेवन भायर सरलो.
वयल्या वाड्यार पसऱ्यार वतना तो खेळांमळा वेल्यान वचूंक लागलो. इतल्यांत ताका थंय गड्ड्यांनी खेळटना ताच्या इश्टान तांचे वांगडा खेळपाक आपयलो. पूण आपणा कडेन खेळपाक गड्डो ना अशें सांगून तो मुखार सरलो. मात ताचे इश्ट वोगी रावले नात. तांणी ताका आमी गड्डो दिता अशें सांगून ताका खेळपाक व्हेलो. पशाकय गड्डो फुकट मेळिल्ल्यान तांचे वांगडा खेळन अशें दिसलें. ताणें कल्सांवाच्या बोल्सांत पिशवी आनी पयशे खोवून खेळपाक सुरवात केली. बऱ्या वेळान खेळटां खेळटां आईची याद येतकच तो खेळपाचो थांबलो आनी तसोच पसऱ्यार वचपाक धांवलो. मात्सो मुखार वतकच सहजतायेन ताचे हात बोल्सांत गेले, आनी अचकीत भंयान ताची कूड थरथरूंक लागली. कारण… बोल्सांतली पिशवी आनी पयशे खंय तरी पडिल्ले. ताका कितें करचें तेंच कळना जालें. आईक कितें सांगचें तेंवूय ताका येवजलें ना. तरी तो थरथरत परत्या पावलांनी घरा आयलो. आई भायरच आशिल्ली. रित्या हातांनी आयिल्लो पळोवन आईन विचारपूस केली. पशान पयशे शेणले… खेळटना… अशें सांगना फुडें कुशीचीच एक बडी घेवन ताका ‘तूं केन्नाच सुदारपाचो ना. खाले मरे पयशे… तुकाय बापायचें वेसन लागून तुंवूय म्हजो जीव खातलो’ अशें म्हणत ताका खूब मारलो. तरी ताच्या हाता-पांयांचेर बडयेचे वळ पळोवन आजेन ताका सोडोवन घेतलो. आईन ताका उरिल्ले शंबर रुपया दिवन ताका परतून पसऱ्यार धाडलो. पशा हेवटेन तेवटेन पळयनासतना सरळ पसऱ्यार गेलो. ताणें पसरकाराक फोव आनी साकर दिवपाक सांगलें आनी भायर उबो रावलो.
त्याच वेळार शेजारचो इश्ट काली थंय पावलो. ताणें पशाक एक शंबराची नोट दाखयत म्हळें, ‘पशा, पशा, हे पळय म्हाका पयशे मेळ्ळ्यात. चल म्हाका कोकाकोला नाजाल्यार पेप्सी घेतां. तुंवूय एक घे.’ ताची उतरां आयकून पशान ताका ते पयशे खंय मेळ्ळ्यात ते विशीं विचारलें. कालीन ते पयशे खेळामळार मेळ्ळ्यात म्हूण सांगतकच पशान ताका आपली गजाल सांगून ते पयशे म्हजेच आसा, आनी ते शेणिल्ल्यान आईन आपणाक खूब मारलो म्हूण सांगलें. उलयतां उलयतां पशान ते पयशे आई कडेन दिवपाक काली कडच्यान घेतले. पूण पयशे मेळिल्ल्याची खबर आईक ना तेन्ना आमी ते खाणा खातीर मोडुया अशें कालीन पशाक सुचयलें. पशाक आईच्या कश्टांची याद आयली. आपणा खातीर आजे खातीरच्या खर्चा खातीर आई लोकांच्या घरांत वचून वावर करता, कश्ट करता हाची याद ताका येवंक लागली. तिका आनीक कोणाचोच आदार ना अशें ताका चिंतून आयलें, आनी ताणें ते पयशे मोडिनासतना पसऱ्या वयल्या सामाना सकट घरा आयलो. आई लागीं सामान दिवन ताणें हळूच दुसऱ्या हातांतले पयशे आई कडेन दिवपाक मुखार केले. तें पळोवन आईक परतून तिडक आयली. ‘हे आतां कोणालें चोरू हाडल्यात… हांवें तुका येदोळ मारिल्लो म्हूण हे कोणा कडले चोरून हाडल्यात काय मागून हाडल्यात. बरी न्हय ही संवय. राव, तुका सारकें दाखयतां’ अशें म्हणून आईन परतून बडी हातांत घेतली. त्या वेळार पशा मोठ्यान आड्डलो. ताणें रडत म्हळें, ‘आई खऱ्यांनीच गे हांवें चोरूंक ना, कोणा कडल्यान मागून हाडूंक ना. ते कालीक मेळिल्ले. तो ते पसऱ्यार खाण घेवपाक आयिल्लो तेन्ना म्हाका मेळ्ळो. तो ते पयशे खाणाक मोडुया म्हूण सांगतालो. पूण आई म्हाका तुजी याद आयली गे. तूं आमचे खातीर कितली कश्ट घेता… राबता… म्हणून हांवें ते ताका मोडपाक दिले नात. आनी हांवेंय मोडले नात. तुजे लागीं दिवपाक तशेंच हांव ते घेवन आयलों. खऱ्यांनीच गे आई…’ म्हणत ताणें आजेचो आदार घेतलो. ‘आजे, खऱ्यांनीच गे, हांवें येदोळ पयशे मोडूंक नाशिल्ले. खऱ्यांनीच गे आई, म्हजेर विस्वास दवर.
पशालीं उतरां आयकून आतां मात आईचें काळीज कळवळ्ळें. आपणें दुबावान बेठोच पशाक मारलो हाची खंत तिका जाली. तिणें खीणभर पशाच्या उतराचेर विस्वास दवरलो आनी पशा म्हऱ्यांत येवन ताका वेंगेंत घेत म्हळें, ‘बाबा चुकलें रे हांव… तूं कोणाचे वायट संगतीक पडून वायट मार्गाक लागचो न्हय देखून रे तुका मारलो हांवें. तूंच म्हजो देव रे. म्हाका माफ कर पुता.’ अशें म्हणत
ताका पोशेत ती रडूंक लागली. ‘चल तुका च्या आनी फोव दिता खावपाक. ते खा आनी अभ्यासाक बस आं.’ अशें म्हणत आई रांदचेकुडींत गेली… तशी आजी आईल्या देवा कडेन लक्तुबायेन पळयत रावली.
उल्हासभाई