आंब्याचीं पानां

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

विधी, सणां, परबांक 

आंब्या पानांचो ताळो दारा

सुख समृद्धी येता घरा घरा

हिंदू धर्माचो इतिहास पळोवपाक गेल्यार ताका चार हजार वर्सां परस चड इतिहास आसा. ताका ‘सनातन धर्म’ अशेंय म्हूणटात. सनातन धर्म म्हूणल्यार अचूक पद्दतीन जगप.  म्हूणल्यार सैमाक धरून वा ताचें म्हत्व समजून घेवन, ताच्या नेमा प्रमाण जगप. मनीस न्हय तर पुराय जीव शृश्टी सैमाक बांदील आसा. सैमांतली दरेक गजाल मनीस जातीक गरजेची आसता. दिसपट्टे जिणेंत आमी खुबशो गजाली करतात, वापरतात त्यो कित्याक लागून करतात, तांची खबर आमकां  आसना. देखीक सगल्या धर्मीक वा घरगुती कार्याक आंब्याच्या पानां बगर हिंदूंचो कसलोच विधी, संस्कार जायनात. तर ह्या आंब्याच्या पानांचो वापर हिंदू धर्मांत कित्याक इतलो जाता, ताच्या फाटल्यान एक शास्त्रीय कारण आसा.  

सुवाळो ल्हान जांव, व्हड, ते दीस आंब्या पानांचें तोरण दारार लावपाक कोणूच विसरनात. दारार आंब्यांचीं पानां वा तोरण लावपांत एक प्रासादीक अर्थसुचकताय आसा. आंब्याची पानां पवित्रतेचें, भरभराटीचें, सुपिकतायेचें तशेंच वायटाचेर जैताचें प्रतीक. आंब्याच्या पानांक लागून वायट शक्त घरांत भितर सरनात अशें म्हूणटात. आंब्याच्या पानांक लागून घरांत सकारात्मक शक्त, खोस भितर सरता अशेंय म्हूणटात. आंब्या रुख, आंब्या पानाचो आकार हाचे फाटल्यानूय एक शास्त्र आसा. तीं पानां झाडावेल्यान तोडल्या उपरांत 48 वरां लेगीत प्राणवायू दिवपाचें काम करताच. दुशीत हवा शोशून घेता. हाकाच लागून दारार आंब्याच्या पानांचें तोरण बांदतात. कसलोय सण, परब वा कार्यावळ आसल्यार लोकांक आपोवणें आसता आनी खूब लोक येवप म्हूणल्यार हवा दुशीत जावप. तोरणांतलीं आंब्याचीं पानां प्राणवाय सोडून कार्बन डायओक्साइड ओडून घेतात. ताका लागून  दुशीत हवेचें प्रमाण कमी जाता. भलायकेचे नदरेन हें गरजेचें. कारण, भलायकी बरी आसाप हें एका अर्थांत एक तरेची भरभराट आनी खरें सूख.  

नाल्ला भशेन आंब्या रुखाकूय कल्परूख म्हूणटात म्हूण संदर्भ मेळटा. कल्प ह्या संस्कृत उतराचो अर्थ उचीत, योग्य आनी सक्षम. लक्ष्मीचें प्रतीक म्हूण हिंदू घरांनी उदकान भरलल्या तांबयांत आंब्याच्या ताळ्याचो फुडलो भाग (कमीत कमी पाच पानांचो) तांबयांत घालतात आनी ताचेर शेंडये सयत सोलल्लो नाल्ल दवरतात.  हें लक्ष्मीचें प्रतीक. घर प्रवेश, लक्ष्मी पुजन, मुंज, लग्न चडशा सगळ्याच विधींनी उदकांत भरलेल्या तांबयांत आंब्याच्या ताळ्याचेर नाल्ल दवरतात. लक्ष्मीचें प्रतीक म्हूण जेन्ना आमी तांबयांत आंब्याच्या पानांनी नाल्ल दवरून पुजेक लायतात तेन्ना आंब्याची पानां लक्ष्मीचे हात, पांय आनी नाल्ल म्हणल्यार लक्ष्मीची तकली मानून पुजा करतात. म्हादेव आनी पार्वतीचे पूत गणेश आनी कार्तीक म्हाराजांक आंब्यारुखा विशीं मान आसलो. श्रीकार्तीक स्वामी भक्तांक आंब्याचे ताळे धर्मीक विधींक बांदचे म्हूण शिकवण दिताले, असो पुराणांत संदर्भ मेळटा. तांच्या म्हणण्या प्रमाण आंब्याचीं पानां भरभराट हाडटाच आनी सुपीकपणा वाडयता.  आंब्याचीं पानां सुपीकपणा वाडयता म्हणपाचो संदर्भ महाभारत आनी रामायणांतूय मेळटा. हाचो संदर्भ घडये आंब्याच्या रुखाक येवपी भरमसाठ फुलां आनी कचकचून भरली पाचवीचार पानां आसूं येता. फुलां येवप आनी ताका फळां धरप म्हणल्यारूच सुपिकता. आंब्याच्या रुखा फुलांचो संबंद भुरगीं जल्माक घालपा कडेन येता.  कामदेव, मोगाचो देवाच्या हातांत उशा कांड्याचो बाण आनी ताची तार आंब्या फुलांनी सजयली घेवन आसता. मोगाचें आनी सुपीकतेचें प्रतीक म्हूण. हळद लावपाचे विधीक न्हवऱ्या- व्हंकलेक हळद लायतना आंब्याच्या पानांत लायतात. आंब्याची पानां आनी हळद दोन्ही जिन्नस जंतुनाशक.   

आंब्याची पानां बरेपैकी जंतुनाशक आसतात. भुरग्याच्या बारशाक पाळण्या वयर आंब्याचो ताळो बांदतात आनी ज्या घरांत मरण जाल्लें आसता, तेन्ना मेल्ल्या मनशाची कूड निमण्या विधींक व्हेले उपरांत ज्या जाग्यार ताची कूड दवरिल्ली आसता थंय आंब्याचो ताळो बांदून दवरतात, सुतक सोंपले उपरांत घराचें शुद्धीकरण करच्या वेळार आंब्याच्या पानांनूच गोमुत्र घरभर शिंपडायतात. आंब्याचे ताळयेक हिंदू धर्मांत खूब शुद्ध मानतात. तुळशी लग्ना वेळार जोडवें पेटयले उपरांत तें सारपाक आंब्याचीच बडी वापरतात. हिंदू लग्नांतले प्रत्येक विधीक वापरांत येवपी वस्तूक आंब्याचें पान बांदून गंध फूल घालून पुजा केले उपरांत विधींक सुरवात करतात. लग्नांत फुलांचे हार घालचे पयलीं व्हकल नवरो एकामेकाच्या गळ्यांत आंब्यापानां दोडून केल्ली माळ घालतात. पवित्र होम हवनांत आंब्याच्यो बडयो वापरतात. संवसार पाडव्याक गुडयेक आंब्याच्या ताळ्या बगर सोबा ना.  खरें म्हणल्यार हो ताळो शुद्ध पवित्र, सक्षम. ताच्या गुणधर्माक लागून हिंदू धर्मान दिल्ल्यो ह्यो पदव्यो. 

– प्रिता परब