भांगरभूंय | प्रतिनिधी
दर एका व्यक्तीची, घराब्याची, वाड्याची, गांवची आनी खासा करून देशाची वळख त्या त्या वांठारांत राबितो करून आशिल्ल्या व्यक्तींच्या कर्तुत्वां वेल्यान घडटा. एका मनशाचें बरें कार्य ताच्या सयत पुराय देशाचें नांव व्हड करून जगभर फांकयता. गोंय राज्य सैम सोबितकाये वांगडाच ताच्या लोकवेदा खातीर गिरेस्त मानतात. लोकनाच, लोककाणयो, लोकगितां, सण-परबो, शिगमो, जात्रा, काले हांचो जसो देवा धर्मा कडेन संबंद आसा तसोच गोंयच्या मातये कडेन आनी लोकां कडेन ताचें नातें आसा.
गोंयच्या पवित्र भुंयेर म्हान सेनानी, लेखक, गायक, अभिनेते, खेळगडे, विद्वान अश्या वेगवेगळ्या मळावेलें म्हान व्यक्तींचो आस्पाव आसा. अश्याच तरेन सैमीक कला सादरीकरणांत, संस्कृतायेचें आनी परंपरेचें दायज सांबाळून कलेच्या माध्यमांतल्यान सादर करपी नाट्य कलाकार, कला गुणांनी भरिल्ले पर्जळीत गोंयकार, तशेंच फांकिवंत आनी नामनेचे ज्येश्ट लोक कलाकार भौ. श्री. शाणू कान्सू नायक देसाय.
शाणू नायक देसाय हांचो जल्म 21 मार्च 1954 ह्या दिसा कुडचडेच्या काकोडें गांवांत जालो. आवय बापायच्या सांगातान आनी आपल्या गांवच्या मातयेच्या गोपांत ते ल्हानाचे व्हड जाले. शिक्षणा वटेन पावलां मारता आसतना घाडयांवाडो काकोडें हांगां तांणी मुळावें शिकप केलें. द न्यू ऍज्युकेशन इंस्टिट्यूट कुडचडें विद्यालयांत माध्यमीक शिक्षण घेतलें. त्या वेळार नामनेचे नाटककार सर्गेस्त चंद्रकांत पार्सेकार तांचे शिक्षक आशिल्ले. पिरायेचे तेरा वर्सांचे आसतना, तांणी नामनेचे कोंकणी आनी मराठी नाटककार सर्गेस्त चंद्रकांत पार्सेकार हांच्या “तांबडें फुनेल स्वर्गाक वता” ह्या एक अंकी नाटकांत वांटो घेतिल्लो. पार्सेकारालें एक अंकी नाटक इतलें गाजलें, ताचो आवाज सुमारा भायर इनामांच्या रुपान कलाकारां मेरेन पावलें. ह्या नाटकाचे प्रयोग भौशीक मळार तशेच आंतर शालेय एक अंकी नाटक सर्तींत जाले. थंयच्यानूच गोंयचे भुंयेर कलेच्या मळार लख्ख पर्जळीत नखेत्र भौसा मुखार आयलें. तें परजळीत नखेंत्र आशिल्लें शाणू कान्सू नायक देसाय. गुरु चंद्रकात पार्सेकार हांचे कडल्यान स्फूर्त घेवन शाणू नायक देसाय हांणी खुबश्या नाटकांनी वांटो घेतलो आनी सातत्यान ते नाट्य कलेच्या मळार येवपाक लागले. त्या वेळार 13 वर्सां पिरायेच्या शाणूल्या जिवितांत रोपिल्लें कलेचें बीं पळयता पळयता खूब व्हड जालें.
1975 वर्सा ते दयानंद कला केंद्र, कुडचडें संस्थेचे संस्थापक वांगडी म्हूण वावुरताले. केंद्रांत वेगवेगळीं पदां हाताळटनाच भौवमानेस्त शाणून ‘राजा शिव छत्रपती’ ह्या महानाटकांत अभिनय आनी सह दिगदर्शन केलें. पयलेच खेप अशे तरेचो नाट्यप्रकार त्या वेळार घडिल्लो.110 कलाकार आशिल्या महानाट्याचे गोंयांत तीन प्रयोग जाल्ले. सर्गेस्त सदानंद रिवणकार सांस्कृतीक कार्यावळीनीं विरभद्र सादर करताले. रिवणकाराचे वांगडी आशिल्ल्या शाणूबाबान विरभद्र कला प्रकार बारीकसाणेन समजून घेतलो. 1979 सावन ताणी लोक कलेच्या कार्यावळींनीं वांटो घेवन भारतांतल्या तामीळ नाडू, हिमाचल प्रदेश, मणिपूर, आसाम राजस्थान राज्यांनी गोंयची लोक कला सादर केल्या. 1982-83 खेळ आनी संस्कृतीक वेव्हार गोंय, दमन आनी दीव सरकारान आयोजीत केल्ल्या सांस्कृतीक कार्यावळींत आपणाली कला सादर केल्या.
विरभद्राची जाण आशिल्ल्यान 1984 वर्सा लाल बहादूर स्टेडीयम हैदराबादेंत जाल्ल्या आखिल भारतीय युवा मेळाव्याक पयलेच फावट शाणूबाबान विरभद्र सादर केल्लो. त्या वेळार थंय गोंयचे नामनेचे साहित्यीक आनी नाट्य कलाकार भौ. विष्णू सुर्या वाघ हाजीर आशिल्ले. कलेची अचूक नदर आशिल्ल्या कलाकाराच्या काळजांत शाणूबाबाची कला रिगली आनी शाणूबाबाक तांणी ‘विरभद्र’ म्हूण अजिंक्यपद दिलें. त्या दिसा सावन शाणूबाब विरभद्र म्हूण नांवां रूपाक पावले. 555 दिसांची चळवळ सोंपल्या उपरांत 19 डिसेंबर 1986 गोंय मुक्ती दिसाचो रुप्या महोत्सवाची कार्यावळ आशिल्ली. दबाजाच्या कार्यावळीक श्री. शाणू नायक देसायान विरभद्र सादर केल्लो त्या वेळार भारताचे 7वे राष्ट्रपती गियानी झेल सिंग मुखेल सोयरे म्हूण हाजीर आशिल्ले. 1987 वर्सा गोंय घटक राज्य दिसा निमतान घडोवन हाडिल्ल्या कार्यावळीक तांणी विरभद्र सादर केलो. त्या वेळार प्रधानमंत्री राजीव गांधी थंय हाजीर आशिल्ले. विरभद्र सादरीकरण इतलें आर्कशीत आनी खर आशिल्लें, प्रेक्षकांतलो जण एकलो विरभद्र पळोवपी शाणूबाबा कडेन पळयतच उरलो.
गोंयच्या कलेचें म्हत्व समजून घेतना, सुमार सगल्याच लोकनाचाच्या प्रकारांतल्यान तांणी आपणाली कला सादर केल्या. विरभद्र, गोफ, कुणबी नाच, मुसळां खेळ, घोडेमोडणी, लोकनाचांतल्यान गोंयची संस्कृताय लोकां मुखार हाडली. हातूंत विरभद्र ही तांची आवडीची कलाकृती. विरभद्राच्या सादरीकरणा वेळार शाणूबाबाची कलाकृती आनी चित्त भुमिकेंत एकजीव जाता. त्या खिणाक प्रत्यक्षांत तांच्या आंगांत देवाली शक्ती संचारिल्ल्याचो भास जाता. तांचे कलेन लोक भारावन वतात. आयजवेर तांणीं विरभद्राचे 587 प्रयोग केल्यात. विरभद्र सादरीकरण करतना तांणी खुबश्या नाटकांनी लेगीत वांटो घेतिल्लो. हातूंत ’इथे ओशाळला मृत्यू’, ’रायगडाला जेव्हा जाग येते’, ’करीन ती पूर्व’, अशीं इतिहासीक नाटकां जाल्यार फुलाला सुगंध मातीचा, काळे बेट लाल बत्ती, वेड्याच घर उन्हात, नटसम्राट, भोवरा, निश्पाप, वेडा वृंदावन अश्या खुबश्या नाटकांनी तांणी आपली कला सादर केल्या.
शाणू कान्सू नायक देसाय हांचो कले विशीं आशिल्लो मोग इतलो फांकलो, ताचो परमळ पुराय भारत भर पसरतनाच आंतराष्ट्रीय पावंड्यार लेगीत ताचो आस्पाव जालो. तांच्या ह्या कलेच्या अखंड सादरीकरणाक लागून वेगवेगळ्या संस्थानी तांचो भोवमान केलो. भोवमान केल्ल्यो संस्था म्हणल्यार संकल्प थियेटर कुडचडें, 2004 वर्सा जाल्ल्या पयल्या आंतराष्ट्रीय भारतीय चित्रपट महोत्सवांत तांचो भोवमान केला, दयानंद कला केंद्र कुडचडें, गिरीश कला केंद्र सावर्डें, लिंगवाडा खेळ आनी संस्कृतीक क्लब काकोडें कुडचडें, आर्यदुर्गा संगीतवर्ग कुडचडें, गोवा हॅरिटेज क्लब साळगांव, लोकरंग कुडचडें, गोवन मांड संस्कृती संवर्धन शिरफोड मांड कुडचडें 2024, शिवजयंती उत्सव समिती काकोडें 2024, सम्राट क्लब कुडचडें 2024 ह्या संस्थांचो आस्पाव आसा.
नाट्य कलाकार श्री शाणू हांणी कला आनी संस्कृतीक मळार सुमार पांच दसकां आपणाली कला सादर केल्या. 71 वर्साचे पिरायेर आज लेगीत त्याच नेटान, उर्जेन आनी उत्साहान ते आपणाली कला सादर करतात. आवड आसल्यार कसल्याच कामाची उबगण येना म्हणटात ती गजाल फट न्हय आनी कला तर शाणू नायक देसाय हांच्या रक्तांतच आसा. घडये ह्याच कारणान तांणीं कलेच्या माध्यमांतल्यान गोंयच्या संस्कृतायेचें दर्शन घडयतनाच आधुनीक युगांत लेगीत तांणीं ही परंपरा तिगोवन दवरल्या. शरिराची पिराय वाडल्या, तरी कलेक फळोवपी शाणूबाबाचें विचार आनी मन आजूनय तितलेंच नवें ताल्ल आसा.
आयच्या बदलत्या काळा कडेन नदर मारतना शाणूबाब म्हणटात, वेळ वता तसो बदल घडटात. कांय बदल गरजेचे आसतात हातूंत दुबाव ना. बदल आपणायतना एक गजाल सदांच मतींत दवरुपाक जाय. बदल तेच स्विकारचे जे सगल्यांचेच कल्याण करपाक शकतात. अशें करतना आमच्या पुर्वजानीं दिल्लें कलेचें, परंपरेचें, संस्कारांचें, दायज फाटीं पडपाक दिवपाक जायना. वांगडाच लोक कलेक तिगोवन दवरपाचो यत्न करचो. इतलेंच न्हय तर आपणाल्या नीज संस्कृतायेचें दर्शन घडयतना तें फकत सर्ती पुरतेंच आसचें न्हय हाची जाणीव करची. आतांच्या पिळगेच्या भुरग्यांक आपल्या संस्कृतायेचो अभिमान आसपाक जाय. आपल्या कलेचे दर्शन घडोवन हाडपाक भुरग्यांनी लजपाक जायना. आयच्या पिळगेंतल्या चडश्या भुरग्यांक जागोर सारकेलो नाट्य प्रकार खबर ना. कांय मेजक्याच गांवांनी ताचो आस्पाक आसा. इतलेच न्हय तर अश्या खुबश्या गजाली आज काळा भायर जाल्यात. वर्तमानांत चालंत आशिल्ले आमचें दायज म्हणल्यार लोकनाच जशे तालगडी, मोरुलो, तोणयां मेळ आदी फकत पुस्तकां पुरतेच उरचे न्हय आनी सर्ती वेळारच ते भायर सरचे न्हय हाची जण एकल्यान जतनाय घेवपाक जाय.
संस्कृतीक दायज सांबाळून दवरपाक सरकार वेगवेगळ्यो कार्यावळी घडोवन हाडटा. कार्यशाळेच्या माध्यमांतल्यान नवे पिळगेक ह्यो गजाली समजून घेवपाक फाटबळ दिता. कला आनी संस्कृतीक खात्याच्या येवणणीचो लाव घेवन कलेचो बावटो अजरंवर दवरपाक दर एकल्यान हातभार लावपाक जाय. जें भांडवल आमच्या पूर्वजांनी आमकां दिलां तें सासणाचें जपून दवरपाची आमची तयारी आसपाक जाय..
निकिता ना. मडगांवकार
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
