अमेरिकेंतली गन संस्कृती

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

फक्त ट्रम्पूच न्हय जाल्यार अमेरिकेंतले खूबशे फुडारी गन संस्कृतीचे समर्थक आसात. आतां मात हीच गन संस्कृती तांच्या जिवार उठल्या.

अमेरिकेचे राष्ट्राध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प हांचे विस्वासू सहकारी आनी ट्रम्प हांचे खातीर निधी एकठांय करपी अमेरिकेंतले प्रतिश्ठीत नागरीक आशिल्ले चार्ली कर्क हांची अमेरिकेंत हालींच फार पेटोवन हत्या केली. डोनाल्ड ट्रम्प हांच्या विस्वासू सहकाऱ्याची दिसा उजवाडा रस्त्यार फार पेटोवन हत्या केल्ल्यान संवसारभर खवदळ पडलो. कांय जाणांनी हे गजालीचें अजाप उक्तायलें. पूण अमेरिकेचो इतिहास पळयत जाल्यार वा हालींच्यो घडणुको पळयत जाल्यार हातूंत अजाप दिसपा सारकें कसलेंच कारण ना. दिसा उजवाडा फारपेट करून हत्या करप ही अमेरिके खातीर नवी गजाल न्हय. उरफाटें अमेरिकेची ही संस्कृती आसा आनी ती अमेरिकेची ‘गन संस्कृती’ म्हूण संवसारभर नामनेक आसा. आतां चार्ली कर्क हांची हत्या जाल्ल्यान अजाप उक्तावप्यांनी मात्शें फाटीं वळून पळोवचें. राष्ट्राध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प हांचेरूय असो जिवघेणो हल्लो केल्लो तोवूय एकदा न्हय दोन फावटी. हें कोणाक खबर आसा वा ना तें खबर ना.
पोरूं अमेरिकेंत राष्ट्राध्यक्षपदाचे वेंचणुकेचो प्रचार तेंगशेक पाविल्लो आसतनाच डोनाल्ड ट्रम्प हांचेर दोन फावटी फारपेट जाल्लो. फाटल्या वर्साच्या सप्टेंबर म्हयन्यांत ट्रम्प हांचेर दुसरे फावटी फारपेट जालो. विशेश म्हणल्यार ताचे आदीं दोन म्हयन्या पयलींच म्हणल्यार जुलयांत तांचेर असोच फारपेट केल्लो. दोन म्हयन्यांत डोनल्ड ट्रम्प हांचेर दोन फावटी जिवघेणो हल्लो केल्लो. सुदैवान दोनूय फावटी ते तातूंतल्यान वाटावले. फाटल्या वर्सा 13 जुलय दिसा अमेरिकेंतल्या पेनिसिल्व्हिया राज्यांतल्या एका प्रचार सभेंत तांचेर पयले फावटी फारपेट केलो. त्या वेळार ट्रम्प हांचेर मारिल्लो फार तांच्या कानाक लागून गेल्लो. हो हल्लो सभे पसून लागींच आशिल्ल्या पाख्यां वेल्यान केल्लो. एका वीस वर्सां पिरायेच्या तरणाट्यान तांचेर हल्लो केल्लो.
दुसरो हल्लो डोनल्ड ट्रम्प हे वेस्ट पाम बीच हांगासरल्या गोल्फ कोर्साचेर गोल्फ खेळत आसतना तांचेर केल्लो. झोंपांनी लिपून बशिल्ल्या रायन रूथ ह्या तरणाट्यान ताच्या एके 47 ह्या रायफलांतल्यान तांचेर फारपेट केलो. सुदैवान तांचो दोनूय फावटी जीव वाटावलो. डोनल्ड ट्रम्प सारक्या संवसारीक फुडाऱ्याचेर जिवघेणो हल्लो जाले उपरांत चार्ली कर्क हांचेर जाल्लो हल्लो हो किरकोळ असोच दिसून येता. डोनाल्ड ट्रम्प आसूं वा चार्ली कर्क आसूं हांचेर जाल्लो फारपेट हें अमेरिकेच्या गन संस्कृतीचें लक्षण आसा.
अमेरिकेंत हल्लेखोरां कडेन इतल्यो सहजतायेन आर्मां येतात कशीं, हो प्रस्न भारतीय लोकांक घडये पडला आसतलो. पूण अमेरिकेंत खूबशा राज्यांनी नागरिकां कडेन टीव्ही, फ्रीज आसचे तशीं घरा कणकणीं आर्मां आसात. डोनाल्ड ट्रम्प हे स्वता शस्त्रां बाळगप हाचे समर्थक आसात. आतां तांकांच ताचो फटको बशिल्ल्यान गन संस्कृती विशीं अमेरिकेंत नव्यान चर्चा सुरू जाल्या.
अमेरिकेंत बंदूक संस्कृतीचो उदय हो तीन शेंकड्या पयलींचो. इंग्रजांचे राजवटींत पुलिसां कडेन फावोशें मनीसबळ नाशिल्ल्यान स्वसंरक्षणा खातीर आर्मां वापरपाक थंय परवानगी मेळ्ळी. खूबशा प्रांतांनी गोरवां राखपा खातीर वा प्राण्यांच्या कासा खातीर आर्माचो वापर जातालो. थंयचें साहित्य आनी सिनेमांनीय बंदूकधारी ‘काऊबॉय’ आनी ‘वायल्ड वेस्ट’ संस्कृतीचें प्रतिबिंब दिसून येता. तेन्ना सावन अमेरिकी नागरिकांक आर्मां बाळगुपाची संवय आसा. 1970 वर्सा इतिहासकार रिचर्ड हॉफस्टॉडलर हांणी एका लेखांत ‘गन कल्चर’ म्हणल्यार ‘बंदूक संस्कृती’ हो शब्दप्रयोग पयलेच फावटी केल्लो.
संवसारा खातीर जरी अमेरिकेंत जावपी फारपेटांच्यो घडणुको खवदळ घालपी आसल्यो तरी अमेरिके खातीर ही नवी गजाल न्हय. हाचे आदींय अमेरिकेच्या कांय आदल्या राष्ट्राध्यक्षांचेर अशे जिवघेणे हल्ले जाल्यात. अमेरिकेचे आदले राष्ट्राध्यक्ष अब्राहम लिंकन, जेम्स गारफील्ड, विल्यम मॅककिनले आनी जॉन एफ केनेडी हांची हत्या जाल्या. तांचेरूय असोच फारपेट केल्लो. फक्त राजकी फुडारी न्हय जाल्यार लोक लेगीत ह्या गन संस्कृतीक सदांच बळी पडल्यात आनी अजूनय पडत आसात. गन संस्कृतीक लागून अमेरिकेंत लाखांनी लोकांक मरण आयलां. अमेरिकेंत फारपेटाचे घडणुकेंत मरण आयिल्ल्या नागरिकांची संख्या आयकत जाल्यार आमकां धक्कोच बसतलो. कारण, अमेरिकेंत फारपेटाच्या घडणुकांनी फाटल्या पन्नास वर्सांत 14 लाख लोकांक जीव व्हगडावचो पडला. अमेरिकेंत फारपेटाचे घडणुकेंत दीसपट्टे सरासरी 100 लोकांक मरण येता. ही आंकडेवारी धक्को दिवपी आसा. कारण संवसारीक महासत्ता आशिल्ल्या देशांत अशे तरेन लोकांचो जीव वचत आसत जाल्यार ते धक्को दिवपीच न्हय जाल्यार हुस्को करपी लेगीत आसा.
अमेरिकेंत शाळेंत फारपेट जाल्ल्याचो आनी तातूंत खूबशे शाळेंतले विद्यार्थी मरण आयिल्ल्याच्यो खबरो आमी सदांच आयकतात, वाचतात. अर्थांत हाका अमेरिकाच जापसालदार आसा. अमेरिकेंत पयलीं सावन गन संस्कृती अस्तित्वांत आसा. दुकानांतल्यान फळां, भाजिपालो मेळटात तशीं थंय आर्मां विकतीं मेळटात. आर्म चलोवपा खातीर वा विकतें घेवपा खातीर भारतांत जसो सरकारी परवानो काडचो पडटा तसो थंय काडचो पडना. थंय आर्मां आनी काडतुसां सहजतायेन विकतीं मेळटात. म्हणून थंय गन संस्कृती अस्तित्वांत आयली. आतां हीच गन संस्कृती अमेरिकेच्या मुळाक आयल्या.
अमेरिकेंत आर्मां बाळगुपाची परवानगी खूबशा राज्यांनी आसा. 2008 वर्सा अमेरिकेच्या सर्वोच्च न्यायालयान ह्या परवानगीचेर म्होर मारल्या. एखाद्या सिमकार्डा प्रमाण बाजारांत वळखपत्र दाखोवन लोक आर्मां खरेदी करूंक शकतात. 1968 वर्सा आर्मां वापरप्यांचेर कायद्यान कांय बंधनां आयलीं. 18 वर्सा पिरायेचो कोणूय नागरीक रायफल वा ल्हान आर्म, जाल्यार 21 वर्सा पुराय केल्लो नागरीक हेर मोटीं शस्त्रां बाळगूंक शकता. तातूंत एका वर्सा परस चड ख्यास्त जाल्लो गुन्यांवकार वा घुंवळे वखदां सेवन करप्यांक आर्म वापरपाक मनाय आसा. डेमोक्रेटीक पक्षाचो ह्या अनिर्बंध बंदूक वापराक विरोध आसून रिपब्लीकन पक्ष मात बंदूक संस्कृतीचो समर्थक आसा. 2022 वर्सा अध्यक्ष ज्यो बायडेन हांणी आर्मांचो सर्रास वापराक अंकूश हाडपी कायदो हाडलो. तातूंत आर्म खरेदी करप्यांची नोंदी दवरप, तांची नेमान तपासणी आनी नेमांचें उल्लंघन जायत जाल्यार शस्त्रां काडून घेवपा सारक्यो तरतुदी आसात. पूण ताचे उपरांतूय शस्त्र बाळगप आनी फारपेटीच्यो घडणुको उण्यो जाल्ल्यो नात.
अमेरिकेच्या ह्या गन संस्कृतीचेर खूबशा जाणांनी हुस्को लेगीत उक्तायला. पूण अमेरिकेच्या फुडाऱ्यांनी ती केन्नाच गंभीरतायेन घेतिल्ली ना. स्वता डोनाल्ड ट्रम्प हे गन संस्कृतीचे मोटे समर्थक आसात. 2016 वर्सा तांणी दिल्ले एके मुलाखतींत तांणी रिव्हॉल्वर आनी रायफल हीं स्वसंरक्षणा खातीरचीं बरीं शस्त्रां आशिल्ल्याचें म्हणिल्लें. फक्त ट्रम्पूच न्हय जाल्यार अमेरिकेंतले खूबशे फुडारी गन संस्कृतीचे समर्थक आसात. आतां मात हीच गन संस्कृती तांच्या जिवार उठल्या.

श्याम ठाणेदार
9922546295