अभिजात कलाकृती

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

पुस्तक वाचताना लेखन शैली जर म्होंवाळ, प्रवाही आसत आनी अभिजात साहित्या कडेन झुकपी तेंकपी आसत तर आनंदाची तंद्री लागता. एके तरेची समाधी कशी ही.

वर्सां जालीं हे गजालीक. टीव्हीचे चॅनल घुंवडायतना, अकस्मात दूरदर्शन मुंबय वाहिनीचेर एक नाट्यप्रवेश कसो लागलो. तातूंत रवींद्र मंकणी हो नट कर्णाचो पार्ट करतालो. कुंतीची भुमिका कोणें केल्ली याद जायना. पूण ती कलाकृती सासणाची याद उरली. रवींद्र मंकणी दिसपाक सुंदर. नाक शिरवंत. आंगलोटान भारदस्त आनी घसघशीत. दोळे भेदक. ताका भेसूय चकचकीत सोबीत दिल्लो. तो आवय कडेन कुंती कडेन झुजा आदीं उलोवपाक वता असो हो प्रसंग. कुंतीची आपल्या पुता कडेन एके तरेन चोरयां उलोवपाक मेळिल्ल्यान जाल्ली भावूक स्थिती, पूत कर्ण तिचे कडेन घालता ते मोगाळ युक्तीवाद आनी प्रेमसंवाद, कुंतीचे वात्सल्यान भरिल्ले पूण परिस्थिती कडेन शरण आयिल्ल्याचे आनी असहाय जाल्ल्याचे भाव, अप्रतीम संहिता, संगीत हांणी ही कलाकृती नदरेंत भरून उरली. रवींद्र मंकणी ओणोव घालून मान घुंवडावन आवयक पळेता तो कॅमेऱ्याचो क्लोज – अप हातूंत दिग्दर्शकाचें कला कौशल्य आनी लेन्स कविता आपलें सौंदर्य घेवन अभिजात गुणांचीं केणां पातळायतालें. घट्ट यादीक उरलें.
कलाकृती म्हणटात ती हाका. जी आमकां झपाटून सोडटा. तातूंत लय आनी भाव आसूंक जाय.
नटवर्य अजित केरकाराल्यो कोंकणी मराठी जायत्यो भुमिका हांवें पळेल्यात. संभाजी पळेला. म्हज्याय संहितांनी ताणें भुमिका केल्यात. एवम् इंद्रजीत ह्या बादल सरकाराच्या नाटकाचें कोंकणी रुपांतर हांवें अजितबाबाल्या संस्थेक करून दिल्लें. तातूंत कांय कविता आसात. एवम नाटक सोंपें न्हय. जड. पूण ह्या नटसंचान कळस केलो. म्हाकाच धक्को दिलो. कल्पने भायर तांणी तें सुंदर सादर केलें. ह्या नाटकांतली अजितबाबाली भुमिका ही ताची मास्टरपीस म्हळ्यार सर्वोत्कृश्ट कृती अशें हांव म्हणन. हो नट ह्या नाटकाच्या प्राणा कडेन एकरूप, एकजीव जाल्लो दिसलो. ताच्यो हालचाली जे लवचिकतायेन जाताल्यो तितल्यो सहज भावाच्यो हालचाली हांवें सहसा पळोवंक ना. माचयेच्या उजवे वटेन अकस्मात तो गोटाणी वरी कुरंगुटी करून आड पडलो आनी अकस्मात कायं सेकंदा भितर उठून परत फुलपाकुलें कसो भिरभिरत स्टेजभर गेलो. सावरीचें बोंड तटतटून फुटून तातूंतलो वजनविरयत कापूस जसो हवेंत उफेत तरंगत नाचत नाचत भुंयेर देंवचो तितले फुलाचे नजाकतीन अळंगपणान अजितबाबान स्टेज काबीज केली. अमल, विमल, कमल… हें हरदासी ठेक्यांतलें गीत सुरेल गावन जडगुळो स्टुलां उखलपाची ताची कुशळटाय आनी गती तोखेवपा सारकी. निमाणची उतरांनी क्लिश्ट अशी कविता तशी सादर करप सोंपी न्हय. अमरीश पुरीन आपल्या भारदस्त आवाजांत एवम हिंदी नाटकांत ती पेश केल्या. अजितबाबान कोंकणी कविता न्याय्य पांवड्यार सादर केली. ही भुमिका, हें नाटक म्हाका अभिजात नाट्यांश चित्कारांच्यो झिणझिण्यो दिवन गेलें. कितलेशेच दीस हांव त्या धुंदीत उफेतालों. ह्या नाटकाच्यो येसायो पळेतकच लेगीत हांव वेगळ्याच विश्वांत पावतालों, कामार लक्ष लागनाशिल्लें. एवम नाटकान म्हाका खूब खूब कलानंद दिलो.
कलेचे बारीक कंगोरे आसतात. स्तर आसतात. गुणग्राहक रसिकाक ते समजतात. नाच आसूं, नाटक आसूं, सिनेमा आसूं, निखटें वाचपाचें साहित्य आसूं, शिल्पकला आसूं वा चित्रकला. तातूंतली खोलाय आनी निस्तुपी रसमाधुर्य रसिकांक आगळी खोस दिता.
भीमसेन जोशी एकदां पणजेंत 15 आॅगश्टाक भजन सर्तीच्या फायनलीक मुखेल सोयरे आशिल्ले. मार्गदर्शन करचें अशी विनंती निवेदकान तांकां केली. तांणी एकूच वाक्य सांगलें – मी गाऊनच दाखवतो. ते उपरांत तांणी आसनस्थ जावन जें गाणें सादर केलें, तो स्वर्गाचो अणभव आशिल्लो. जय जय राम कृष्ण हरी, जय जय राम कृष्ण हरी… हो गजर तांणी सुरू केलो. भावभक्तीरस ओपन थिएटरांत नेटानेटान झिरपूंक लागलो. पावस ओतपाक लागलो. पूण हो स्वरांचो भक्तीरसाचो पावस प्रेक्षकांक इतली तंद्री दिवन गेलो की कोणूच हाललोना. गोड गोड यमनात बध्द हो गजर काळजांत अजूनय घुमत आसा. ती सांजवेळ विसरूंच नजो. भीमसेनजींच्या गाण्यात एक खोल खोल भाव आसा. हो भाव हो कलाकृतीचो आत्मो. जीव.
पुस्तक वाचताना लेखन शैली जर म्होंवाळ, प्रवाही आसत आनी अभिजात साहित्या कडेन झुकपी तेंकपी आसत तर आनंदाची तंद्री लागता. एके तरेची समाधी कशी ही. कितल्योश्योच एकांकिका, नाट्य संहितेंतले संवाद वाचतना म्हाका असली झपाटून सोडपी समाधी लागल्या. शब्दांपोंदा एक आनंद आसता. अर्थवलयां आसतात. प्रतिकां प्रतिमां आसतात. असले तिकतिकीत, तुकतुकीत भाशेक चित्रां, भावविश्व, प्रतिमासृश्ट उबी करपाची शक्त आसता.
किशोरीताईंचें गाणें कला अकादमीच्या दिनानाथ मंगेशकार नाट्यगृहात आशिल्लें. खूब वर्सां जालीं. ताईन त्या दिसा यमन गायलो. सवाय वर बी आसत. वातावरण तशेंच गुरुत्वाकर्शण कवच भेदून यान अंतरिक्षांत वचचें तशें तांणी सभाघर उंच उंच व्हेलें. असलो यमन विहार आसता हें पयलेच खेपे कळ्ळें. यमनाचे इतले पॅटर्न, विभ्रम, आयाम आसूंक शकतात ह्यो शक्यता आमच्या सारके सामान्य रसीक पयलेच खेपे अणभवताले. हो यमन भितर इतलो रिगला आनी रोमला की तो सासणाचोच काळजांत विराजमान जाला. किशोरीताईंची ही अद्वितीय मैफल अणभवपाक मेळप हें आमचें भाग्य.
अभिषेकी बुवा, जसराजजी, राजन आनी साजन मिश्रा बंधू, राशीद खान आनी हेरांच्यो मैफिली कानांचीं फुलां करून आमी आयकल्यात. उच्च कोटीची अभिजाततेची तरल नदर, रूच आनी तृप्ती ह्या कलाकारांनी दिली.
तालसेन म्हणचो असो म्हान तबलावादक झाकीर हुसेन संवसाराक अंतरलो. तांचें सादरीकरण लागींच्यान पळोवपाच्यो कितल्योश्योच संदी मेळ्ळ्यो. तबल्यांतलें गणितीय समीकरण समेर कितले कलात्मकतायेन आनी सहजतायेन येता तें पळेलें. तबलें वाद्य जगभर पावोवपी हो व्हड कलाकार. मुळांत तबलें हें साथीचें वाद्य. पूण सोलो म्हळ्यार एकल तबलो वादन लोकप्रिय करपाक झाकीरजींचो मोलाचो हात आसा. अल्ला रखा ह्या तांच्या गुरू आनी बापाय वांगडा जुगलबंदी पणजेंत पळेल्ली. तबल्यांतल्यान उसळपी फोगोट्यां सारके द्रूत नाद, लयकारी, कायदा, पेशकार, रेला हांचें मनभुलोवणें दर्शन तांणी घडयलें. अभिजाततेचो जादू कितले उंचाये मेरेनचो आसूं येता हें अणभवून धादोस जाल्ले वरी जालें. जीव कृतार्थ जालो!

मुकेश थळी
फोंडें