अंतराळ प्रवासांतले प्राणी

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

न्यूयॉर्क, खबरां संस्था ः जुलय 1969 त अपोलो 11 हें यान येसस्वीपणान चंद्राचेर देंवलें आनी ‘नील आर्मस्ट्राँग’ आनी ‘बझ ऑल्ड्रिन’ हे चंद्राचेर पावपी पयले मनीस अंतराळवीर थारले. पूण, ह्या प्रवासाच्या येसाक प्रत्यक्षांत जायते प्राणी जापसालदार आसात. कारण मनशां पयलीं धर्तरेवयल्या जायत्या जनावारांक अंतरिक्षांत धाडिल्ले.

० मूस

सगळ्यांत पयलीं 1947 वर्सा घरगुती मूसाक धर्तरेवयल्यान अवकाशांत धाडले. अमेरिकन शास्त्रज्ञ फुडाराक अंतराळविरांक वैश्विक किरणोत्सर्गाचो [Cosmic Radiation] परिणाम कसो जातलो हाचो अभ्यास करताले. देखून शास्त्रज्ञांनी ह्या प्रयोगाखातीर मूसांची निवड केली. मूस अनुवंशीक नदरेन मनशां सारकें आशिल्ल्यान तांकां ह्या प्रयोगाखातीर वेंचून काडले.
दुसऱ्या म्हाझुजाच्या शेवटाक नाझी व्ही-२ बॅलिस्टीक क्षेपणास्त्र सोदून काडलें तेन्ना तें मूसांनी भरिल्लें आशिल्लें. ह्या क्षेपणास्त्रानी हवेंत सुमार 109 किमी. भोंवडी केली. हें अंतर म्हळ्यार अंतराळाचे सुरवातीचें अंतर आशिल्लें. न्यू मेक्सिकोंत मूसांनी भरिल्ले कॅप्सूल देंवयले तेन्ना शास्त्रज्ञांक कॅप्सूलांतलीं सगळीं मूसां जिवीं मेळ्ळीं. तशेंच त्या मूसांचेर वैश्विक किरणोत्सर्गाचो कसलोच परिणाम जायना अशें दिसून आयलें. ह्या येसस्वी प्रयोगा उपरांत अवकाशांत धाडपाच्या जनावरांची रांक सुरू जाली.

० माकड आनी वानर
आतां मेरेन वेगवेगळ्या जातीच्या माकडांतले वट्ट 32 माकडांनी अंतरिक्षांत प्रवास केलां. तातूंतलो सगळ्यांत पयलो माकड म्हळ्यार रीसस मॅकाक. उपरांत अल्बर्ट नांवाचो दुसरो माकड. पूण 1949 वर्सा 134 किमी. अंतराचो प्रवास केले उपरांत माकडाचो पॅराशूट मोडलो आनी तो परतून धर्तरेच्या वातावरणांत प्रवेश करपाक लागलो. ताका लागून अल्बर्ट नांवाचो हो माकड मेलो. पूण 31 जानेवारी 1961 दिसा ग्रेट ऐप, हॅम ह्या चिंपांझीक अंतरिक्षांत येसस्वीपणान पावयले. इतलेंच न्हय तर हॅम हाका सुरक्षीतपणान परत धर्तरेचेर हाडलो. हॅम हाणें 1983 वर्सा निमाणो स्वास घेतलो.

० हुंदीर
अंतरिक्ष प्रवासांतल्यान मनशाचे कुडीचेर कसो परिणाम जावं येता हाचो अभ्यास करपाखातीर जायते वर्सा सावन हुंदराचो उपेग करतात. नासान हालींच आंतरराश्ट्रीय अंतरिक्ष केंद्राचेर हुंदरांची झलक उजवाडायल्या. ते प्रमाण गुरुत्वाकर्शणांत सूक्ष्म बदल जावपासारक्या परिस्थितीकडेन हुंदीर खूब बेगीन जुळटा अशें दिसून आयले. पूण 1950 वर्सा अवकाशांत धाडिल्ल्या पयल्या हुंदराचे पॅराशूट अपयशी जावन रॉकेट विघटन जाल्ल्यान ताका दुख्खद मरण आयलें.

० सुणो
आदल्या सोविएत युनियन खाला जायत्या सुण्यांक अंतरिक्षांत धाडले. तातूंत 1957 वर्सा सगळ्यांत नामनेचो सुणो म्हळ्यार लाइका. लाइका हो एक भटकल्लो सुणो आशिल्लो. शास्त्रज्ञांच्या मतान ह्या प्रयोगाक रस्त्यार भोंवपी सुणे योग्य आशिल्ले. कारण खंयचेय परिस्थितीक जुळून घेवपाची तांची तयारी आसता. लाइका धर्तरेचे भोंवतणीं भोंवपी पयलो प्राणी. पूण तरी लेगीत तो केन्नाच धर्तरेचेर परत येवचो ना अशें थारायलें. ताका दिसाक फकत एक जेवण आनी सात दिसांचो ऑक्सिजन मेळटालो. सोविएत सरकाराच्या मतान लाइका सात दीस जिवो आशिल्लो. पूण खरें म्हणल्यार लाइकाचे यान प्रक्षेपणा उपरांत चड गरम जाले आनी फकत पांच वरां भितर ताका मरण आयलें अशें कळ्ळे.

ते उपरांत कांसव, बेबकी, कोळी, नुस्तें ह्या सारक्या जनावरांक प्रयोगाखातीर अवकाशांत धाडिल्ले. इतलेंच न्हय, मनीस सोडून टार्डिग्रेड्स नावांचो प्राणी 2007 वर्सा अंतरिक्षांत जियेवपी पयलो प्राणी. हो जीव खूब सूक्ष्म आसून खंयच्याय प्रकारच्या वातावरणाक अनुकूल जाता. ऑक्सिजनाचो उणाव, किरणोत्सर्ग, अत्यंत थंडसाण हाचो ताचेर कांयच परिणाम जायना.

(ही सगळी म्हायती बीबीसीच्या डिस्कवर वाइल्डलायफच्या एका लेखांतल्यान मेळ्ळ्या.)