साळू

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

हाली कोंब्याचो साद कानार पडचे पयलीं हुसक्यानूच आनंदेक जागी जाताली. आयजूय आनंदी फांत्या पारार उठली. तिणें बाका वयली उठून साळूचेर नदर मारली. साळू कुशी बदलीत आसलें. आनंदेन न्हेसणाची कास मारपाक बाक घातलेली मात तिका घाण आयली. तिणें बल्कांवांतली लायट पेटयली पळयत तर सदचे वरी साळू गू – मुतान बरकटलेले. आनंदे कडेन गुठ्ठाणी घेवं नजो जाल्यो तिका ओंकारें येवपाक लागलें. तशेंच तिणें आपलें न्हेसण वयर काडीत भेंडाक तुवालो बांदलो आनी पूत – सून उठचे पयलीं सगळे नितळ करपाचें थारायलें. भायर वचून तिणें भाणांक उजो घातलो. साळूक उखलून लंवडत तिणें चान्न्यांच्या उजवाडाक भायले न्हाणे कडेन व्हरून बसयले.
आनंदेन चार गाळयो मारीत काळखा आडोशाक साळूक निवस्त्र बसयलें. तिचे सगळे कपडे, तिचें हांतरूण कुशीक व्हावत्या व्हाळांत झंजळायले. “कर्म दळिद्र म्हाका लागला खावपाक” म्हणत बालदेन फिनेल घालून आख्खें बल्कांव धुलें. साळूक गाळी घातल्यो तरी आनंदेचो साळूचेर उपाट मोग. आतां तिचो हो सदचोच वावर जाल्लो. साळूची दीस – रात कास्तीक काडून आनंदेचो जीव गळ्या कडेन पाविल्लो. साळू आनंदेची सखी धाकटी भयण. सत्तर वर्सांची आनंदी आपल्या साठ वर्सांचे भयणीचे मायेन करताली. वयस्क भावंडांक एकमेकांचोच आदार.
साळूक लग्न करून काजरान दिल्ली. वर्सभरा भितर साळूचो घोव भायर पडलो. रोखडेच ताका आवयगेर हाडलें तें सासणाचें. फळां – भाजयो विकून तें आपलें पोट भरतालें. दीस उलगले साळून सगळे आशिल्ले नाशिल्ले पयशे आवल्यांक खावयले. पयशे आससर सगळ्यांनी ताका लागीं केले. जशें साळू हांतरुणार पडलें तशें ताका व्हरून खोंपींत उडयलें. मानान उलोवपी आतां सगळीं ‘आगो’ ‘मुगो’, ‘साळू’ मान सोडून उलोवपाक लागलीं. सगळ्यांचीं पोटां भरपी साळूक आज जेवणां – खाणांक लेगीत पातिशेर केले. साळूची ही अवतिकाय तांचे शेजान्नीन आनंदीक सांगली. आनंदेन वेळ वगडायनासतनान आवयगेर धांव मारली. “जायसर सगळ्यांनी ताका पोशेले आनी आतां ताका कोनशाक उडयलें?” आनंदेन कुळारा सगळ्यांक बरीं उजरावन काडलीं आनी भाड्याची रिक्शा करून साळूक आपल्या घरा हाडलें. आमोरेर आनंदेचो पूत – सून कामा वयल्यान घरा येतांच तांची नदर ओसरेर आशिल्ल्या साळूच्या गुठलेर पडली. दोगांनी आनंदेक बरीच धपकायली. “तिचे कोण काडटलो? ही हळशीक आमच्या घराक हाडून किद्याक सोडली? तुजो जीव तुजे कडेन सांबाळना आनी हिचें कशें काडटली तूं?” आनंदेन सगळें धिरान आयकले. “तुमी कांयच भियेवं नाका, हांव सगळे करतलें. ताका बल्कांवार पडून आसूं,” म्हणत पुताक सुनेक बावयली. तेन्नाच्यान आनंदेक गुठ्ठसाणीची फांतोड चुकली ना. साळूक मानसीक दुयेंतान अर्दे काबार केल्ले. तें किदें उलयता किदें करता हाचें भान उरनासलें. केन्ना – केन्ना तर आंगावयलें न्हेसण लेगीत सोडून नग्न परिस्थितींत तें ओसरेर बसून रावतालें. तिची वागणूक पळोवन आनंदेची सून तिका उजरावन काडटाली. भिरके भितर साळू उठून – उठून घरा फाटल्या शेताच्या रेब्यांत वचून बसतालें.
दीस मुखार वता तशे ताची परिस्थिती अदीक वायट जायत गेली. रेब्याच्या उदकांत साळूच्या पांयांक घावे पडले. आनंदेन ताका गांवठी वखदांनी बरें करपाचे पुराय यत्न केले पूण ह्या खेपे तिच्या पदरांत अपेस आयलें. साळूच्या घाव्यांक जीव जाले हें सगळे पळोवन आनंदेची सून भियेली. “साळू आतां सोंपतलें. साळूली किरी घराक उरतली” ह्या विचारान आनंदेचे सुनेन तिची परत फाट घेतली आनी जबरदस्तीन एब्युलन्साक फोन मारून आपयली. तिचो कोण ना म्हण सांगून तिका हास्पिटलांत पावयली. “तिच्या बरोबर निमणी हॉस्पिटलांत वचून सगळ्यो फॉर्मेलिटी करून यो. तिका कोण ना म्हण सांग, जर अशे केले ना जाल्यार तुका ह्या घराचें दार हांव कायमचें बंद करतलें,” आनंदेक धपकायत तिचे सुनेन सांगलें. आनंदे कडेन कांयच पर्याय नासलो. काळजार फातर दवरून तिणें साळूक हॉस्पिटलांत दवरलें. पर्याय नाशिल्ले आनंदी जड काळजान भायर सरून आयली. साळू आतां सोंपले ह्याच दुख्खान तिणें राती जागयल्यो. अदीं मदीं साळूची याद येता तशी केन्ना कुरकुटान तर केन्ना काळखान बसून दुकां गळयताली. दीस उलगले आनी हळू हळू आनंदीक साळूचो विसर पडलो.
दोन वर्सांनी आनंदी हॉस्पिटलांत कोणाचे खबरेक गेला थंय अचकीत, एक पांय कापिल्ले परिस्थितींत चक्रदांत्यार बसून एकटेंच वॉडान भोवळतना लाचार साळूचेर नदर पडली. ताका पळोवन आनंदीचें काळीज भरून आयलें. बावत आयिल्ले घावे परत ताजे टवटवीत जाले आनी ती हुंडक्यांनी रडपाक लागली. साळून आनंदेक पळोवन घट्ट पागडी मारली. दोगांय खूब रडली. तांचो मोग पळोवन हॉस्पिटलांतलो सगळो लोक भावूक जालो.”आमकां एकामेकांचोच सांगात. साळू तुका व्हरपाक हांव रोखडेच येतां,” अशें सांगून आनंदेन साळूक घरा हाडपाची तयारी केली.
साळूची खबर आनंदेच्या पुताक – सुनेक कळ्ळी आनी तांणी आनंदेक, बंदी घातली. दोन – तिनदा भिवन आनंदेन आपले पांय घरांतूच मुंगरले. मागीर तिच्यान राव नज जाले आनी ती हॉस्पिटलांत आपले भयणीक हाडपाक गेली. भयणीची चवकशी करीत आनंदी दोतोराक मेळ्ळी. दोतोरान आनंदेक म्हणलें, “गोडेंमुताचो त्रास आशिल्ल्यान तिच्या पांयांक मोटे घावे आनी घाव्यांनी किडे वळवळटाले. ही बिकट परिस्थिती पळोवन आमी तिचो पांय कापलो. आमचो नाइलाज आसलो. “दोतोर रक्ताच्यो भयणी आमी, आतां जाता तें जावं, हांव ताका म्हज्या घरा व्हरतां” म्हणत आनंदीन साळूक परत घरा हाडलें.
दारांत पांय दवरतान “हाडली परत ही पिडा” म्हणत आनंदेची सून खुबळ्ळी. आनंदेन परत सुनेक बावयली. साळू उपचार घेवन आतां सामके बरें जाल्लें. आपल्याक लागून सदांच आपले भयणीचो अपमान जाता हें साळूच्यान पळोवं नजो जाले. आनंदेच्या सुनेचीं उतरां साळूच्या काळजाक किसरां वरी तोपपाक लागली. कसो बसो साळून दीस सारलो.
जशी रातीन सगळीं न्हिदली, नाका कोणाचीच कटकट म्हणत मध्यान रातीन साळू उठलें आनी बांद माड्डीत तळ्यांत वचून ताणें जीव दिलो. सदचे वरी आनंदी उठली पूण साळू हांतरुणार ना तें पळोवन ताका सगळ्याक सोदपाक लागली. साळू ना ही खबर गांवांत सगळ्यांक कळ्ळी. सगळींच साळूक सोदपाक लागली. सोदतां सोदतां गांवच्या एकट्या मनशाक ताचें प्रेत तळ्यांत उबतना दिसले. आनंदेक ही खबर कळटाच करंदाय मारीत ती तळयेर पावली. “भयणी म्हजे सगळ्यांनी मेळून तुका खाले गो. परकी रगतान जपले तुका, पूण रगताच्या नात्यान मेळून खाफसून तुका खाले गो. हॉस्पिटलांत सुखान जगतालें तूं. सुखाचो जीव तुजो दुख्खांत घातलो गो भयणी. कोणाचो कोणूच न्हय गो म्हजे भयणी,” म्हणत आनंदेन तळयेरूच खापण मारलें.